این گزاره شاید طعن و شعار به نظر بیاید، اما اینروزها این احساس و نظر مدام با من هست و به هر حرکت و نگاه و فضای جوان و جستوجوگر و در حالشدنی که سر برمیگردانم، ضرورت مواجهه و مکالمه با آنچه کیارستمی کرد و آنچه او ساخت، رو نشان میدهد.
قرار هم نیست این مواجههها تماتیک و درگیر با کل جهان برساخته او باشد، چراکه او خود مدام شکلی تازه برای گردش جهان ذهن و عین خود میساخت و شمایلی متفاوت از آن عرضه میکرد و قرار هم نیست این مواجهه مستقیم و رودررو و با نام یا شهرت او باشد. آثارش و ردّ حضورش، در تأثیر و تأثر غبنآلودِ غیابش، برای این دعوت و رابطه کافی است. فقط برای آفرینشهای سینمایی او شاید بشود لااقل پنج دوره فعالیت پرملاط را نشان کرد: فیلمهای کانون، مستندهای بعد از انقلاب، فیلمهای داستانی بعد از انقلاب، دوره کارهای تجربی کوتاه و بلند دهه ٨٠ و فیلمهای داستانی ساختهشده در خارج از ایران. به اینها عکاسیها و شعرهایش، و کارهایش را با شعر شعرای کلاسیک ایران و نیز گفتوگوها و نوشتههایش را اضافه کنید. هر اهل نظر و هنری و هر آدم درگیرِ مراوده زندگی و هنر، در هر جا و جایگاهی به فضایی از این مجموعه حضورهای او گره میخورد و به مکالمه، مواجهه و مجادله با نگاهها، چالشها و تجاربی متفاوت از جهان او فراخوانده میشود.
واقعیت این است که سفره گفتوگوی منتقدان، هنرمندان، صاحبنظران و حتی مردم حساس و دلآگاه سرزمین ما با کیارستمی در زمان حیات او باز نشد (نظرات و نوشتههای مفصل احمد میراحسان درباره او را جدا میکنم). چرایی این بیرابطگی بحث گشادهای است که راه به علل و عوامل بسیار میبرد. جدا از توجه بالا و مسلط – و گاه مصادره به مطلوبِ – خارج از ایران به او و در داخل ایران، سعی ناموفق در درک و دریافت سینمای او با متر و معیارهای سینمای تاکنونی و رایج، رفتار فاصلهخواه و فاصلهگیر او از فضای سینمای ایران، هم در این ماجرا دخیل بود.
تماشای روزهای تشییعجنازه و ختم او و صاحبعزادیدن جلوداران سینمای ایران در این مراسمها برایم غریب بود و مدام ذهنم را درگیر نسبت سینما و کیارستمی باقی نگه میداشت. او حتی سینمای دنیا را هم دوست نداشت و آن را دور زد و با فیلمهایش این بدیل غریب را وسط گذاشت که میشود جور دیگر هم دید و بیقیدوقیاسِ ارتباط با آنچه که تاکنون با عنوان سینما جا افتاده و متر و معیارِ ساختنها و دیدنهاست، فیلم را میشود جور دیگر هم ساخت. «فیلم» را در برابر «سینما» مهم کرد؛ در این معنی که در هر آفرینش تازه، مواجهه حیوحاضر و زنده و متصل به امر واقع را برجسته کرد، رابطه هنر و زندگی را وسط گذاشت و به رابطه بداعت و بداهه رسید.
وجه رادیکال این رویکرد او برای من در این درک و دریافت آشکار میشود که این بدیل فیلم به جای سینما را نهفقط آدمی در مقام و موقعیت کیارستمی، بلکه هر آدم حساس و شورمند و خواهانی، از دل زندگی و جامعه میتواند پیشِروی خود بگذارد و پی بگیرد. این، توجه و توصیهای بود که او در کارگاههای پرتعدادش پیش میکشید و مواجهه مستقیم با زندگی را سرآغاز هر آفرینش هنری میدید.
سینما درس نداد، نگاه به زندگی را وسط گذاشت؛ رویکردی که سر آخر به امر هنر عمومی و عمومیت پیداکردن هنر متصل میشود، که خود بحث مهم و پردامنهای است. در این رویکرد و جایگاه، هنر در معنایی تازه با درک و دریافتها و سازوکاری دیگر عیان میشود و راه به بیانی دیگر میجوید.
مواجهه در پیش و تازه ما با کیارستمی امری فقط – و عمدتا – مربوط و محدود به سینما نیست. اهالی فعال در همه رشتههای هنری، فرهنگی و اجتماعی و همه آدمهای حساس و پیگیر یا درگیر با رابطه هنر و زندگی مخاطب و فعال فضای گفتوگو با کیارستمی خواهند بود و آثار او این ظرفیت و جذابیت را در خود دارد که این جهانهای عمدتا جدا از هم را حول گفتوگو با خود به هم نزدیک و متصل کند.
پژوهشگر و مستندساز
روزنامه شرق
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- «شیرین»، مثل عشق زنانه
- «طعم گیلاس» در سینماتک موزه هنرهای معاصر تهران
- «کلوزآپ» در سینماتک موزه هنرهای معاصر تهران
- کتاب «رازها و دروغها» منتشر شد/ ناگفتههایی درباره جشنواره کن
- بازخوانی یادداشت خواندنی کریم امامی در سال ۷۶ ، پس از دریافت جایزه نخل طلای کن توسط کیارستمی
- وداع با منتقد مشهور فرانسوی که دوستدار سینمای ایران بود/ تمجید فرمو از میشل سیمان
- ۶ مستند از ایران به جشنواره ایدفا دعوت شدند
- فیلمهای مهرجویی، کیارستمی و دیگران در استرالیا
- داغ و شرم؛ یاس و زخم/ درباره داریوش مهرجویی
- وقتی اسکورسیزی جذب کیارستمی شد
- منتقدان ایندیوایر انتخاب کردند؛ ۱۰۰ فیلم برتر دهه ۱۹۸۰/ «خانه دوست کجاست» کیارستمی هجدهم شد
- آفتاب اومد بالا رفیق چه آفتابی!/ نگاهی به فیلم «طعم گیلاس»
- موزه سینمای ایران منتشر کرد؛ دو متخصص صدای سینمای ایران از «عباس کیارستمی» گفتند
- آثار کیارستمی و کارلوس سائورا در برزیل نمایش داده میشود
- یاد عباس کیارستمی افتادم که میگفت خدا کند میرکریمی، همان سیدرضای کودک و سرباز بماند
نظر شما
پربازدیدترین ها
آخرین ها
- چهار مستند ایرانی در جشنواره هات داکس
- به انتخاب تماشاگران و به یاد شانتال آکرمن؛ ۱۵ روز سینماگران جشنواره کن جایزه جدید میدهد
- رقابت «آنیتا، گمشده در اخبار» در جشنواره استانبول
- پایان تور کنسرت علیرضا قربانی در تهران
- تلفیق شادی و شایستگی؛ نگاهی به برنامه «آی نسیم سحری عید شد»
- همکاری دوباره با یونیورسال؛ کیلین مورفی وارد ماجراهای جنجالی زغال سنگ آمریکا شد
- نگاهی به سریال افعی تهران
- علی اصغر رضایی نیک درگذشت
- ۱۰ روز مانده به شروع اجرا؛ نمایشِ بهرام افشاری ۲ میلیاردی شد
- برنامه تعطیلی سینماها در شبهای قدر
- به کارگردانی مهیار علیزاده؛ بازیگران نمایش «و تو هم برنگشتی» معرفی شدند/ اولین حضور شمس لنگرودی در تئاتر
- کنسرت «علیرضا قربانی» / گزارش تصویری
- بهار «مولوی» با متن محمد چرمشیر آغاز میشود
- شروع فیلمبرداری فیلم «پیکی بلایندرز» از ماه سپتامبر با حضور کیلین مورفی
- الهه نوبخت داور بخش اصلی جشنواره هلند شد
- جایزه جشنواره فریبورگ به ایران رسید
- جایزه جشنواره فریبورگ به ایران رسید
- «شیرین»، مثل عشق زنانه
- تلاش برای تحریف تاریخ/ نگاهی به فیلم «پرویزخان»
- فریاد، فضیلت است/ یادداشتی بر فیلم «داگویل» با نگاهی به پرفورمنس «ریتم صفر» مارینا آبراموویج
- جورج میلر با «فیوریوسا» به کن میرود
- نمایشگاه بینالمللی قرآن کریم با حمایت همراه اول در حال برگزاری است
- سفری به سوی ناشناخته ها
- فرامرز اصلانی درگذشت
- پوسترهای ۲ بخش جنبی جشنواره کن منتشر شدند
- جان تراولتا در یک فیلم درجه ۳ دیگر بازی کرد/ نمایش در آوریل
- عیدی همراه اول با سبدی از محصولات دیجیتال
- احمدرضا عابدزاده از عوامل «پرویز خان» شکایت کرد
- صدور پروانه نمایش غیرسینمایی برای ۴۱ اثر
- اجرای طرح «اکران شبانه» سینماها در تعطیلات نوروز