پایگاه خبری تحلیلی سینماسینما

اینکه می گویند مهریه را که داده و که گرفته، اصلا جدی نگیرید. آدم های زیادی هستند که از فرط احساساتی شدن پای عقدنامه را امضا کرده اند و به سال نکشیده، راهی زندان شده اند. در شرایطی که به دلیل فقدان قوانین مدون برای دفاع از زنان در دعاوی خانوادگی، آنها مجبورند مهریه را دستاویز قرار دهند، رئیس ستاد دیه، وضعیت زندانیان مهریه را نگران کننده اعلام می کند. سیداسدالله جولایی درباره افرادی صحبت می کند که شغلشان مهریه گیری است و با این کار امرارمعاش می کنند؛ البته نباید یک نکته را نیز فراموش کرد؛ فرهنگ سازی این سال ها درباره گرفتن حق طلاق و دیگر حقوق مدنی زنان در ازای بخشش مهریه و مساوی بودن زن و مرد در عقد ازدواج، می تواند راه حلی برای پایان این معضل بزرگ باشد، اما در شرایط فعلی نمی توان این بحران را کتمان کرد. با رئیس ستاد دیه گفت وگو کرده و میزان زندانیان و بیشترین استان های درگیر مهریه را بررسی کرده ایم که در ادامه می خوانید.

آقای جولایی کمی درباره وضعیت زندانیان مهریه توضیح می دهید؟
اگر نگاهی به پرونده هایی که این روزها در دادگاه های خانواده در جریان هستند، بیندازید؛ مشاهده می کنید ما در مقوله مهریه دچار یک سردرگمی، چشم و هم چشمی و از همه بدتر، بلاتکلیفی بزرگی هستیم. بنده همواره پیشنهادم به خانم ها و آقایانی که در آستانه شروع یک زندگی مشترک هستند، این بوده و هست که اگر وقت کردید قبل از نشستن بر سفره عقد، یک سر هم به دادگاه خانواده بزنید که حضورتان در آن محل خالی از لطف نخواهد بود. باید از نزدیک ببینید تا باور کنید که قریب به اتفاق آنهایی که مهریه هایی با تناسب سال تولدشان به شمسی و میلادی تعیین کرده اند، آنهایی هستند که علاوه بر شناخت محدودشان از زندگی، در موضوع تحصیلات هم وضعیت درخور تعریفی ندارند. این نه یک شعار بلکه حقیقتی عیان است که اشخاصی با موقعیت اجتماعی بالا و با مدارک عالی تحصیلی، تعیین صداق هایی با برچسب های شبه دینی ٣١٣ سکه و امثالهم را کسرشان می دانند. این صحبت را بر حسب رجوع پرونده های بسیاری که با موضوع مهریه به ستاد دیه آمده اند، عرض می کنم. همین تیر سال جاری در سند ازدواج همسر یک کارگر ساده فصلی که تنها پنج ماه از سال امکان کار روی زمین های زراعی مردم را داشت، متاسفانه مهریه ای را مشاهده کردیم که اگر این فرد نیم قرن عمر باقی مانده و چه بسا عمر نداشته خودش را با لحاظ آخرین حقوق دریافتی صرف پرداخت این مهریه می کرد، باز با شرط تقسیط آن از پس پرداخت آن برنمی آمد. موضوع مهریه برخلاف بسیاری از محکومیت های مالی، فاقد نیات مجرمانه است، بنابراین حذف حبس از مجازات متعهدان این قبیل از دیون، می تواند ضمن حبس زدایی زندان ها تا میزان چشمگیری پرونده های قضائی مفتوح در این حوزه را از روند رسیدگی محاکم کاهش دهد.

چرا این قدر تعداد زندانیان مهریه بالا می رود؟
تمام پرونده های مربوط به مطالبه مهریه، منتهی به حبس نمی شوند؛ آنچه امروز از آمار بدهکاران مهریه می شنوید، ارقامی هستند که حال بر حسب سماجت زن در استیفای حقوقش یا لجاجت مرد در اعطای آن به زوجه، منتهی به زندان شده است؛ حال اینکه بسیاری از پرونده های مربوط به مهریه بنا به دلایل متعددی مانند اطاله دادرسی یا مختومه شدن آن به سازش بعد از ماه ها پیگیری، بیش از این اعدادی هستند که ما در قالب زندانیان مهریه از آنها یاد می کنیم.

به نظر شما آیا می شود تدبیری برای این شرایط پیدا کرد که زندانیان کمتری بابت مهریه داشته باشیم؟
از آنجا که مهریه یک قرارداد کاملا مالی است که فقط جنبه اقتصادی ندارد، بنابراین هیچ مرجع رسمی و حتی قضائی نمی تواند رعایت شرایط محدودکننده را در یک قرارداد خصوصی بین دو نفر انتظار داشته باشد. کسی نمی تواند زن را ملزم به رعایت سقفی کند که او را از تعیین مهریه ای با هر میزان سکه و سند و دانگی محروم کند. قانون تنها می تواند برای مصلحت عموم اگر این توافق ها خلاف نظم و عرف همگانی بود و خسارتی را بر جمع یا کسی به ناروا تحمیل می کرد، آن را طبق ضابطه در قالب مقررات بازدارنده اعمال کند؛ یعنی اگر زوجه تحت هر شرایطی، چه معقول و چه غیرمعروف، بخواهد مهریه ای ۴٠٠هزارسکه ای تعیین کند، کسی طبق هیچ بند و ماده ای نمی تواند مانع شود. امروز ثبت مهریه هایی که مالیات ندارند، در عقدنامه ممکن نیست؛ اما آنچه بتواند ارزش ریالی داشته باشد، به استناد اینکه در قانون موضوع عندالاستطاعه به صراحت قید نشده، هر میزان که طرفین نسبت به آن توافق کنند در شرح عقد نکاح تحریر می شود و مرد هم موظف به پرداخت تمام این دست از کابین های فوق طلایی است. اگر تا میزان ١١٠ سکه را مرد به همسرش داد، طبق قانون «رفع جنبه کیفری از صداق بالای ١١٠ سکه» دیگر محکمه ای نمی تواند او را در حبس نگه دارد؛ اما باز به پرداخت مابقی مهریه تعیین شده ملزم است؛ با این تفاوت که این بار خارج از زندان و با مجازاتی غیر اهرم حبس باید حقوقش را استیفا کند. امری که ای کاش با وجود قطار بلند زندانیان مهریه، نمایندگان مجلس و دیگر مسئولان در تعیین معیاری کمتر از ١١٠ سکه توافق می کردند. امروز واقعا پرداخت مهریه های ٢٠ یا ٣٠سکه ای هم برای بسیاری از جوانان ممکن نیست؛ مصداق آن هم نرخ تورم ماست. دلیل دیگر آن شاخصه و درصد جمعیت شاغل و بی کار در کشور است. ادله بعدی را شاید بتوان نوسات بازار رقابتی اعلام کرد که همگی تصدیق کننده این مطلب خواهند بود. به استناد ماده ٢ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی، چه بسیار مردان و چه بسیار نیروهای انسانی فعالی که به علت بضاعت نداشته در ایفای همین تعهدات شان به زندان افتاده و قادر به خروج از آن نیستند. متاسفانه این روزها برای جمعی از زنان «مهریه بگیری» در قالب یک شغل هم تعریف شده است که ماهانه یا بنا بر نوع قبول اعسار که ممکن است دو ماه یک بار باشد یا کمتر و بیشتر، مبلغی در حساب آنها واریز می شود و این شغل ادامه دارد تا پیداشدن یک خواستگار جدید برای ازدواج یا ادامه دارد تا بالاگرفتن سرکوفت ها و کنایه های نیش دار بستگان و آشنایان مبنی بر اینکه خانم برای آقادامادشان کارگاه کیسه دوزی راه اندازی کرده اند. این نوع نگاه نه فقط در بین زنان، بلکه در بین والدین و ریش سفیدان هم نه با این غلظت، اما وجود دارد که در محفل روحانی ایراد خطبه عقد گاه دیده می شود در تعیین مهریه افراد به چک وچونه پرداخته و جملات سیاهی همچون «از این کمتر دیگه پایین نمی آییم» و «واسه دخترخاله اش دو برابر این بوده» و «مهریه را حالا کی داده و کی گرفته» را می شنویم.

ستاد دیه در چه شرایطی به زندانیان مهریه کمک می کند؟
درباره بدهکاران مهریه که ممکن است در شرایط خاصی تحت مساعدت قرار گیرند، دو نکته مهم لازم به یادآوری است؛ اولین موضوع اینکه ستاد دستگیر کسانی است که تعهد معقولانه داشته اند اما در روند زندگی از پرداخت همین مهریه نه چندان سنگین خود عاجز مانده و روانه زندان شده اند. دومین مطلب که نیازمند توضیح است، این نکته است که ستاد در بحث محبوسان مهریه، همواره تلاشش بر مدار صلح و سازش زوجین استوار بوده و اگر مقدور نبود در مراتب بعدی، به حداقل رساندن مبلغ مهریه یا سکه های طلایی تعهدشده در فرایند ما تعریف شده تا در سایه این اخذ گذشت استطاعت زوج برای تامین خواسته زوجه فراهم شود. به دلیل حساسیت موسسان این نهاد حمایتی، از بدو فعالیت ستاد دیه تاکنون همواره تلاش بر این بوده تا پول مفت در اختیار کسی قرار نگیرد. ستاد دیه به زندانیان تنگدست مهریه در صورت احراز ناتوانی مالی و آبرومندی آنها فقط در اعطای تسهیلات مربوط به پیش قسط اعسار پذیرفته شده شان کمک می کند؛ آن هم در قالب وام های بدون سود و با بازپرداخت های طولانی. یعنی ابتدا قاضی پرونده باید حکم اعسار این افراد را صادر کند تا در وهله بعدی طبق قانون در پرداخت خمس مبلغ تقسیط شده، ستاد دیه حامی آنها باشد. درباره مهریه باید گفت سقف تسهیلات هم رقمی معادل ۵٠ میلیون تومان است که با اقساط ١۴٠ تا ٢٠٠ماهه با لحاظ موقعیت اجتماعی در اختیار متقاضیان قرار می گیرد. این یعنی بدهکار مهریه دست کم ١١ سال و حداکثر ١۶ سال و شش ماه باید قسط پرداخت کند، تازه اگر بعد از آزادی توفیق داشته باشد تا شغلی پیدا کند.

عجیب ترین مهریه هایی که تا به حال شنیده اید، چه چیزهایی بوده؟
دوره زندانی شدن بابت قبول حلّه یمانی، سفر به ۴٠ پایتخت جهان یا گرفتن عکس سلفی با ستارگان مشهور هالیوودی به عنوان مهریه، خوشبختانه سر آمده اما امروز باز شاهد این هستیم که جوانی بدون احتساب پول توی جیبش بلندپروازی کرده و تعیین مهریه را به خانواده بی حساب زوجه می سپارد.

در حال حاضر تعداد مشخصی از زندانیان مهریه کل کشور دارید؟
از اسفند سال ٩٠ که ماده ٢۴ قانون حمایت از خانواده که با موضوعیت مهریه مورد بررسی نمایندگان مجلس قرار گرفت، تا به امروز شش سال می گذرد اما دغدغه ها همچنان همان هستند که بودند. ١١٠ سکه بهار آزادی گرچه آن زمان به عنوان مهریه ملی یا میزان کابین متعارف در خانه ملت تصویب شد، اما هنوز هم افرادی هستند که تمکن مالی پرداخت این میزان به اصطلاح به اعتدال رسیده را ندارند و در روند احضار و آمدورفت های خود به دادگاه باز هم روانه زندان می شوند. سال ٩۴ تعداد زندانیان مهریه هزارو ٨٠٠ نفر بود و سال پیش نزدیک به دو هزار مددجو. امروز هم شاهدیم که به دلیل کم کاری نهادهای متولی به دوهزارو ۵٠٠ محبوس رسیده است؛ نیروهایی جوان و اغلب آماده به کار که در بسیاری از کشورهای صنعتی از آنها به عنوان منابع عظیم انسانی یاد می شود. مردانی که نه بر حسب سوءنیت مجرمانه، بلکه به دنبال وقوع یک حادثه ناخواسته البته در صحت کامل عقل و اراده روانه زندان شده و در پی ناتوانی مالی شان روزهای خود را در ندامتگاه های محصور کشور شب می کنند.

بیشترین و کمترین زندانیان دیه مربوط به کدام استان ها هستند؟
طبق آخرین آمارها که مربوط به هفته گذشته است، هم اکنون استان فارس با ٢۴٣ زندانی فقط مهریه (یعنی با کسر تعداد مددجویان نفقه) بیشترین آمار زندانیان مهریه را به خود اختصاص داده و گیلان با ١٨٠ محکوم و مازندران و اصفهان هم هرکدام به طور مشترک با ١٧٨ مددجو در مرتبه بعدی بیشترین ها قرار دارند. استان هایی نظیر خراسان جنوبی و کرمان هم هرچند مددجویان جرائم غیرعمد زیادی ندارند، اما متاسفانه نسبت به خیلی از استان ها در نوع جرائم ارتکابی، این دسته از زندانیان، بیشترین درصد محکومان غیرعمد استان خود را شامل می شوند. در بین استان های کشور، سمنان و خراسان شمالی هر کدام با ١٨ زندانی کمترین و در رتبه های بعدی ایلام با ٣۴ و خراسان جنوبی با ٣۶ زندانی مهریه قرار دارند. جالب است طبق فرمایش رئیس مکتب جعفری، مهریه حضرت زهرا(س) حداکثر ۵٠٠ درهم است که در زمان پیدایش اسلام هر ١٠ درهم معادل یک دینار (طلا) ارزش داشته است. بنابراین اگر بخواهیم معادل امروزی مهریه دخت نبوت را تعیین کنیم باید بگوییم صداق ایشان ۵٠ دینار یا به قیمت بازار ٢١ سکه بهار آزادی است.
منبع :شرق