شاید این روزها که بیش از هر زمان دیگر با جعل سینمای اجتماعی بر پرده سینما مواجهیم و در عین حال، شاهد تلاشی هستیم که به دنبال اجتماعی کردن پدیده های ناقصِ ذهنی است، وقت خوبی باشد برای مروریک سه گانۀ اجتماعی؛ سه گانه ای مربوط به دورۀ اوج فیلمسازی رسول صدرعاملی: «دختری با کفش های کتانی»، «من ترانه پانزده سال دارم» و «دیشب باباتو دیدم آیدا». مروری به قصد سنجش و قیاس، که این فیلم ها چه داشتند که صفت «اجتماعی» برازنده شان بود و اکنون این صفت از فیلم های این روزهای سینمای ما غایب است. به گمانم می شود داشته ها و نداشته ها را در دو واژۀ فراگیر گرد آورد: «واقعیت» و «شجاعت»؛ صدرعاملی زمان ساختن این سه فیلم، به خصوص دو فیلم نخست، سراغ پدیده هایی رفته بود که تا حدی در فضای سینمای آن دوران تابو محسوب می شدند و در عین حال آشکارا وجود و جنبه های اجتماعی داشتند و گرچه به بسیاری از قواعد تن داده بود و تلاش کرده بود لب مرز خطوط قرمز بماند اما سطح تن دادن او به عرف سینمای آن روزها و قواعد مرسوم ارشاد، قضیۀ سر آوردن به جای کلاه نبود. وَهمی که این روزها بر پرده به جای سینمای اجتماعی نشسته است محصول مشترک ترس و دروغ است. واقعیت، بخش لاینفک سینمای اجتماعی است اما واقعیت ها واژه ها نیستند. حتی خبرها نیز نیستند. کانون بحران فیلم را می توان به موضوعات فراوانی اختصاص داد: دختران فراری، اعتیاد، فقر، فساد و… اما این ها صرفاً واژه اند و به خاطر وسعت معنایی شان واژه هایی بی خطر. با این واژه ها نمی شود فیلم ساخت، در حقیقت حتی با اتکا به این واژه ها که چارچوبشان می تواند همه چیز را در بر بگیرد مقالۀ خوبی هم نمی شود نوشت و دقیقاً تفاوت روزهای درخشان سینمای اجتماعی صدرعاملی و امروز از همین جا شکل می گیرد، از جریان زندگی در جزئیات، در حواشی؛ واژه ها نیستند که سینمایی را به سینمای اجتماعی بدل می کنند، جهان فیلم است. جهان فیلم مرکب از اجزایی است که در جهان ما وجود دارند و آنچه برخاسته از ذهن کارگردان و نویسنده است، اینها به نحوی در امتداد همند، اگر مناسبات، فضاها، روابط و دلایل درست چیده شوند، بسیاری از حفره های خالی جهان فیلم، بسیاری از آن چیزهایی که ناگفتنی اند یا باید ناگفته بمانند خود به خود پر می شوند. در «دیشب باباتو دیدم آیدا» حرف های زیادی هست که بر زبان نمی آید، استدلال های دقیقی پیدا نمی کنید که چرا و چگونه، احساسات بزرگسالان اطراف آیدا، با تمام جزئیاتش و علت آنها شکافته نمی شود، همینطور در دو فیلم دیگر. مرزهای اخلاقی با تبر بر سرتان فرود نمی آیند و با وجود این تماشاچی آنقدر که باید بداند می داند. علتش موفقیت صدرعاملی در ساختن جهان داستانش است. جهان او که امتدادش به جهان خود ما می رسد (و شاید این را نیز بتوان جزئی از تعریف کامل تر فیلم اجتماعی در نظر گرفت)، آنچنان بر پایۀ واقعیات جامعه پیش می رود که نیازی نیست برای هر جزئش دلیل بتراشد، بسیاری از دلایل از پیش در ذهن تماشاگر حاضرند. وقتی در فیلمی که برچسب اجتماعی را بر پیشانی دارد، فیلمنامه نویس و کارگردان خود را ناگزیر از توضیح همه چیز دیده اند، وقتی ناچارند مرزهای اخلاقی را که در این شرایط غالباً به سمت اخلاق حداکثری (یعنی دقیقاً نقطۀ مقابل فضای جامعه) سوق داده شده اند با شدت و حدت فریاد بزنند و فضای خالی پیوندهای شکل نگرفته را با این اخلاق حداکثری پر کنند دیگر با فیلمی اجتماعی مواجه نیستیم. با فیلمی جعلی -تخیلی مواجهیم که فاقد جهان است. که شخصیت ها و اتفاقاتش هر کدام در گوشه ای منفک از ذهن نویسنده شکل گرفته اند و پیوسته فریاد می کشند و توضیح می دهند تا آنها را ببینیم، تا باور کنیم آنها در جهان ما هستند. سینمای اجتماعی صدرعاملی در روزهای درخشانش، جهانی داشت فهمیدنی، که اجزایش بی سر و صدا به کار روزمرۀ خود مشغول بودند و کار خودشان را می کردند، و اعتنایی هم نمی کردند که ما تماشایشان می کنیم یا نه.
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- رسول صدرعاملی : هیچ سالی به طعم گس امسال نبوده است/ما سینما را دوست داریم
- اسامی آثار راهیافته به دومین جشنواره فیلم نوستالژیا اعلام شد
- برشهای کوتاه/ سکانسهایی از فیلم هر شب تنهایی
- دفاع رسول صدرعاملی از رنج کشان /فیلم محمد کارت بدون سرمایه رنجکشان ساخته نمی شد
- نمایش «سال دوم دانشکده من» در استرالیا پس از دعوت به مسابقه جوایز آسیا پاسیفیک
- زمان اکران آخرین فیلم رسول صدرعاملی مشخص شد
- رسول صدرعاملی داور جشنواره بینالمللی سنگاپور شد
- گفتوگو با رسول صدرعاملی به مناسبت موفقیت فیلم «سال دوم دانشکده من» در جشنواره فیلم مسکو/ مفهومگرا شوی، بازی را باختهای
- رسول صدرعاملی در مصاحبه مطبوعاتی در جشنواره مسکو: تحریمکنندگان، هشتاد میلیون ایرانی را هدف تیرهای خود قرار میدهند
- صدر عاملی :این روزها ماندهام میان فراستی و سالومه و مسیح علینژاد!
- رسول صدر عاملی بازیگر «خداحافظ دختر شیرازی» شد
- رسول صدر عاملی :آیا بازیکنان تیم ملی تحریک کننده و نیمه لخت هستند؟/شما را به خدا بس کنید!
- صدرعاملی :مدیرکل اداره نظارت وارزشیابی می گفت فیلمهایت ترویج دختر بازی است!
- انتقاد تند رسول صدر عاملی به مصاحبه شبکه ایران اینترنشنال با سخنگوی یک گروه تروریستی
- اکران «سال دوم دانشکده من» فیلم جدید رسول صدرعاملی در پاییز
نظر شما
پربازدیدترین ها
- محمد رسولاف با «دانه انجیر مقدس» به کن باز میگردد
- تحلیل رسانههای فرانسوی از حضور فیلم رسولاف در بخش مسابقه کن/ یک انتخاب سیاسی
- کارگردان کانادایی که عاشق فرهنگ ایران شد/ ماتیو رانکین: از سینمای ایران تاثیر گرفتهام
- سینماسینما/ گفتوگو با کن لوچ درباره «بلوط پیر» و دیگر چیزها/ امید، فعالیتی سیاسی است
- فیلم ترنس مالیک به جشنواره کن نرسید/ لیلا حاتمی با مریم مجدلیه به ونیز میرود؟
آخرین ها
- نکوداشت اکبر زنجانپور در نوزدهمین «شب کارگردان»
- حضور همراه اول در بزرگترین نمایشگاه فناوری ترکیه
- معرفی همراه اول بهعنوان کارفرمای برتر سلامتمحور
- «در سایه سرو» از جشنواره ایتالیایی جایزه گرفت
- فیلم ایرانی نامزد قدیمیترین جایزه سینمایی اروپا شد
- کیوسکهای دیجیتال نخستین اپراتور سلامت کشور رونمایی و نصب شد
- تحلیل رسانههای فرانسوی از حضور فیلم رسولاف در بخش مسابقه کن/ یک انتخاب سیاسی
- فیلمهای «رکوردزن» و زنگ خطر برای آینده این سینمای محترم!
- «هواخوری» روی صحنه میرود
- تمدید مهلت شرکت در جشنواره «خیمه شب بازی»
- سینماسینما/ گفتوگو با کن لوچ درباره «بلوط پیر» و دیگر چیزها/ امید، فعالیتی سیاسی است
- نسخه ویژه نابینایان «همسر» با صدای مسعود فروتن منتشر میشود
- نمایش «شیرین» کیارستمی در جادوی سینما بنیاد حریری
- آغاز ثبتنام دهمین دوره کارآموزی همراه اول
- تتلو در دادگاه: عذرخواهی میکنم
- مستانه مهاجر داور جشنواره الجزایر شد
- فیلم ترنس مالیک به جشنواره کن نرسید/ لیلا حاتمی با مریم مجدلیه به ونیز میرود؟
- «آقای قاضی» به شبکه دو میآید
- واکنشها به گفتگوی عضو هیئت مدیره نماوا/ شورای صیانت خانه سینمای ایران بررسی میکند
- محمد رسولاف با «دانه انجیر مقدس» به کن باز میگردد
- بستههای همراه اول ویژه حج ۱۴۰۳ اعلام شد
- چرا «سرزمین مادری» فعلا متوقف است؟
- اکران «همسایه شما، زهره» در هنر و تجربه/ پوستر فیلم رونمایی شد
- کمال تبریزی به دبیری جشنواره فیلم اقوام ایرانی نرسید
- معرفی نامزدهای دومین جشنواره «عروسکخونه»
- «ایستاده با گرگ» نامزد دریافت جایزه از جشنواره دهلی نو شد
- کیلین مورفی، بهترین بازیگر مرد آکادمی فیلم و تلویزیون ایرلند/ پیروزی «اوپنهایمر» کامل شد
- شمشیرها برق میزنند/ نگاهی به فیلم «شوگان»
- اردیبهشتِ تئاتر شهرزاد با سه نمایش
- مستندی از «حمید سهیلی» در موزه سینما نمایش داده میشود