تاریخ انتشار:۱۳۹۶/۰۵/۱۶ - ۱۸:۰۴ تعداد نظرات: ۰ نظر کد خبر : 62084

بیوگرافی-۱-۲کنش‌های تمامی اعضای «بیوگرافی» دال بر از‌هم‌فروپاشی و تکه تکه شدن خانواده است

سینماسینما، منوچهر دین‌پرست:

چند سالی است که فیلم‌هایی با مضامین اجتماعی، سینمای ایران را فرا گرفته است. کمتر سالی است که فیلمی با مضمونی اجتماعی ساخته نشود که هر سال نسبت به سال گذشته به شکلی آشکار و عریان وضعیت‌های اجتماعی را نشان ندهد. اگرچه در سال‌های گذشته فیلم‌هایی مثل «گزارش» عباس کیارستمی، «آژانس شیشه‌ای» ابراهیم حاتمی‌کیا، «دختری با کفش‌های کتانی» رسول صدرعاملی، «سنتوری» داریوش مهرجویی، «جدایی نادر از سیمین» اصغر فرهادی و ده‌ها فیلم دیگر با مضامین اجتماعی ساخته شده‌اند و تاریخ سینمای ایران را متنوع‌تر کرده‌اند، اما طی سال‌های اخیر فیلم‌هایی ساخته شده‌اند که دیگر در آن تظاهر و خودفریبی نیست و به شکلی آشکار ناهنجاری و نابسامانی وضعیت اجتماعی ایران معاصر را که عده‌ای این وضعیت را برای طبقه متوسط می‌دانند – که البته در جای خود باید این موضوع بررسی شود-  نشان می‌دهند. فیلم «بیوگرافی» یکی از همین آثار است. شاید در وهله اول ما با فیلمی عریان و سیاه روبه‌رو شویم که هیچ نقطه امیدی در آن دیده نشود. یا حتی شاهد به گل نشستن همه باورهایمان باشیم. اما فیلم «بیوگرافی» با تمامی وضعیتی که ترسیم می‌کند، فیلم درخور توجهی است. این فیلم و شاید فیلم‌هایی شبیه به این، گذشته از این‌که کارشناسان سینمایی باید درباره آن بحث و گفت‌وگو کنند، نیاز جدی به حضور جامعه‌شناسان برای بررسی سینمای اجتماعی ایران دارد. این فیلم به نحو قابل توجهی توانسته یکی از معضلات جدی جامعه ایران معاصر را که برخی بر این باورند که ما در حال گذار هستیم، به تصویر بکشد. داستان فیلم بسیار ساده است. اگرچه بسیاری از امور ساده تبدیل به امور پیچیده می‌شوند، اما این فیلم به‌سادگی زندگی خانواده‌ای را روایت می‌کند که هر کدام از اعضای آن برای رهایی از مشکل به فکر مطامع خود است. در این فیلم ما با ناهنجاری‌های مختلفی اعم از اعتیاد، فروش مواد مخدر، دزدی، فقر، فحشا و غیره مواجه هستیم. اما نکته‌ای که در این فیلم به نظر نگارنده بیشتر مورد توجه است، «امر ازهم‌پاشیدگی» است. این فیلم به طرز ملموسی ازهم‌پاشیدگی رفتاری، اخلاقی و اجتماعی را به‌وضوح و آشکارا نشان می‌دهد. «امر ازهم‌پاشیدگی» را باید در کانون «بیوگرافی» جست و آن حضور راحله (بازیگر اصلی) و مواجهه او با برادر دوجنسیتی‌اش است. او برای کمک به این برادر تا مرز قربانی شدن نیز پیش می‌رود. او از هر سو زخم می‌خورد و سرنوشت محتوم خویش را می‌بیند. بر این اساس به نظر می‌رسد داستان فیلم، داستان زندگی امروز ماست؛ «ازهم‌پاشیدگی». مهم‌ترین مسئله امروز ما مسئله ازهم‌پاشیدگی است؛ ازهم‌پاشیدگی در همه عرصه‌های خانواده، اجتماع، دولت و سیاست و طبقات اجتماعی. ازهم‌پاشیدگی آدم‌ها از یکدیگر در غیبت گروه و انجمن و غیره در حال ظهور است، و حتی این‌گونه بگوییم که ظهور کرده، اما سینماگران ما زودتر از دیگران آن را به چشمان ما کشیده‌اند. گفتمان ازهم‌پاشیدگی منجر به ارتباط مخدوش در جامعه امروز ما شده و زمینه دروغ و تهمت و سوءتفاهم و بداخلاقی و اعتیاد و فحشا و دزدی را فراهم کرده است. در چنین جامعه‌ای شهروندان قادر به گفت‌وگو با یکدیگر نیستند، همان‌طور که در این فیلم می‌بینیم، هیچ‌یک از اعضای خانواده با یکدیگر گفت‌وگو نمی‌کنند و دائم در حال نزاع و فریب یکدیگر برای منافع شخصی خود هستند. «بیوگرافی» بخشی از طبقه فقیر را در احتمالا جنوب یا حاشیه تهران، پایتخت سیاسی ایران، به تصویر می‌کشد. فیلم بدون این‌که تجملات پررنگی را که این روزها سراسر تهران را فراگرفته، به رخ مخاطب بکشد، توانسته از یک ناهنجاری جدی صحبت کند.

اما ازهم‌پاشیدگی مفهومی است که در معنای نخست آن شاید بتوان فروپاشی را جایگزین آن کرد. یعنی این‌که کلیتی بوده و اکنون در حال فروپاشی به اجزای مختلفی است. «بیوگرافی» نشان از همین فروپاشی دارد. چگونه خانواده‌ای که می‌توانست مظهر  هویت و اقتدار باشد، از هم پاشیده می‌شود. بنابراین مهم‌ترین مفهوم ازهم‌پاشیدگی «بیوگرافی» بی‌اخلاقی است که راه‌حلی در این فیلم داده نمی‌شود و قاعدتا هم کارگردان چنین رسالتی بر عهده نداشته است. در جای جای فیلم، کارگردان با هوشیاری تمام سعی کرده فیلم را از دام سیاه‌نمایی دور نگه دارد و واقع‌نمایی را به مخاطب خود عرضه کند.

کنش‌های تمامی اعضای «بیوگرافی» دال بر ازهم‌فروپاشی و تکه تکه شدن خانواده است. اما در این‌جا می‌خواهم به نکته دیگری اشاره کنم و آن این است که ازهم‌پاشیدگی در «بیوگرافی» مفاهیم مختلف دیگری را نیز برای ما آشکار می‌سازد. اگر نیک بنگریم، می‌بینیم گفتمان ازهم‌پاشیدگی نه صرفا از تکه تکه شدن‌ها، بلکه از انشقاق در جامعه حکایت می‌کند. در این فیلم به‌خوبی نشان داده می‌شود که آدم‌ها چگونه از یکدیگر جدا هستند و تکه تکه زندگی می‌کنند و حتی یکدیگر را تکه تکه می‌کنند. کارگردان به‌خوبی لایه‌های زیرین رنج و مصایب آن، تزلزل و ازهم‌پاشیدگی اخلاق و انسان را نشان داده است.

ماهنامه هنر و تجربه

لینک کوتاه

مطالب مرتبط

نظر شما


آخرین ها