سینماسینما، فریبا اشوئی:
«نسیان»، روایتی از فراموشی هویت و فرهنگ یک سرزمین است. نوسازی کالبد شهری که تنها عنوان شهر را یدک نمیکشد، بلکه این شهر، نشانی تاریخی از یک هزاره را بر پیشانی خود دارد. فیلم از نقشههای سوداگران پول و سرمایه میگوید و اینکه به نام نوسازی، روح معنوی نهفته در کالبد شهر تاریخی-مذهبی مشهد را زیر آوار بلدوزرهای خود دفن میکنند و شهر را تا قهقرای نابودی کامل میبرند. همچنین فیلم از نظام کاپیتالیسمی میگوید که غرب پیشتر از اینها، آن را آزموده و ناگزیر به انتخاب چهارچوب و مهار برای آن شده است. «نسیان» روایتی است تصویری از نظامی که امروز با شتابی لجامگسیخته وارد سرزمینمان شده و در همه ابعاد زندگی شهریمان نفوذ کرده است. روایتی از سوختن تمدن و سرمایههای اجتماعی- فرهنگی یک کشور و مردمانی که سالها در کشوقوس بازیهای اقتصادی و سیاسی با نام مذهب همواره مورد ظلم صاحبان سرمایه و سیاسیون قرار گرفتهاند.
«نسیان» مستندی پژوهشمحور است که در اصل پژوهش خود با کاستیهای عمدهای روبهروست. تبیین موضوع فیلم، با بهرهگیری از تصاویر آرشیوی و شماری مصاحبه رقم خورده است. اما نکته مهم بر سر طرح پرسش اصلی برای پژوهش است، که تا پایان روایت فیلم، طرح پرسش همچنان مخدوش مانده و شفافسازی نمیشود. پرسشهای مهمی در این پژوهش قابل طرح است که با بهرهوری از آنها میتوان مسیر فیلم را روشنتر ساخت. پرسشهایی چون: «چرا اساسا ما نوسازی میکنیم؟» «چرا نقشه این راه نوسازی غیرکارشناسی و پر از خطاست؟» «خطاکار اصلی این پروژهها چه کسانی هستند؟» «کاپیتالیسم فیالواقع خوب است یا بد؟!» و…
متاسفانه چالش اصلی این مستند عدم وقوف کامل فیلمساز بر سوژه است. موضوع بهغایت مهم و عمیق است که میتواند بر پایه یک پژوهش غنی جریانساز گردد. اما متاسفانه فیلمساز مستند تنها از اصل روایت، به تصویرسازی نابهسامانیها بسنده میکند و با بهرهگیری از تصاویری آرشیوی و نریشن به آسیبشناسی طرحهای بهسازی، نوسازی و توسعه بافت پیرامون حرم مطهر رضوی میپردازد. و درنهایت هم از پیشرفت پروژه مدرنسازی محلههای قدیمی همجوار به روایت ساکنان این محلهها، ابراز نارضایتی میکند. مرور تاریخچه شهرنشینی ۱۲۰۰ ساله از شهادت امام رضا(ع) تا دوران صفوی و پهلوی و انقلاب اسلامی و تغییرات شگرف در بافت پیرامون حرم مطهر بهعنوان هویت تاریخی و مذهبی پایتخت معنوی ایران اسلامی همه آن چیزی است که در طول نمایش بهعنوان پیرنگ اصلی فیلم «نسیان» به آن پرداخته شده است.
شیرازه یک مستند پژوهشمحور، در اصل بر گردآوری و دستهبندی اطلاعات در جهت طرح موضوع و بیان پرسشهای اصلی تاکید دارد. همچنین مهم است که پژوهشگر و فیلمساز هم موارد قانعکنندهای در پاسخ به این پرسشها، به دست آورده باشند. اما نکته اینجاست که تا زمانی که پژوهش در مرحله پرسش و پاسخ بماند، سوژه مورد نظر هم ابتر مانده است. طرح پرسش، پژوهشگر را به تحلیل و تعمیم یافتهها رسانده و فرضیههای جدیدتری را مطرح خواهد ساخت. فرضیههایی که اثبات آن، ارمغانی چون خلق یک اثر پژوهشی ارزشمند و چالشی را نصیب پژوهشگر و فیلمساز مستند آن خواهد کرد. اما نکته قابل تامل در این بین این است که «نسیان» اساسا پرسشی را به صورت ریشهای مطرح نمیکند که بخواهد در شروع کار ابتر هم بماند. تمام آنچه مخاطب در طول نمایش این مستند به شهادت تصویر میبیند، سوگواری بر رویدادی است که رخ داده و بانی و مسببان آن هم بهواقع گم شدهاند. اصل پروسه نوسازی، بانیان و دستاندرکاران آن، خبط و خطاها، موضوع نظام کاپیتالیسمی و مدرنسازی و… همه و همه پرسشهای کلیدی و جریانسازی هستند که از چشم مستندساز و پژوهشگرانش دور مانده است. دقیقا به همین دلیل است که مستند تنها به روایتی سطحی از یک ناکامی، یا نوحهخوانی بر مصیبت یا مستندسازی حرفها و سخنها اکتفا میکند. زمانی که پژوهش بتواند با طرح پرسش، بر سازههای پیرنگ اصلی متمرکز شود و پاسخی در شأن برای آن بیابد، توانسته به سوژهاش ژرفای بیشتری ببخشد. به این ترتیب، به تبع آن، مستند مذکور نیز از غنای بیشتری برخوردار خواهد شد. همچنین از نگاهی دیگر، اصل این ژرفانگری شناخت وسیعتری را نیز نصیب مخاطبان فیلم خواهد ساخت. و انتخاب فرم، شیوه بیان و ساختار فیلم را نیز برای فیلمساز آن روشنتر خواهد کرد. «نسیان» فیالواقع سوژهای بکر و متفاوت دارد. فیلم با نگاهی جامعهشناسانه، جریان زندگی در شهر، فرهنگ شهرنشینی و نفوذ مدرنیته در کالبد تاریخ و مذهب را دستمایه کار خود قرار داده است. اما نکته اینجاست که فیلم از میان خردهپیرنگهای متعددی که در دست دارد، تنها به قسمتهای احساسی آن توجه میکند و چون پرسشهای مهم پژوهش را در جریان این روایت گم کرده است، لاجرم سویه تحلیلی ماجرا تحتالشعاع فضای احساسی آن قرار میگیرد. «نسیان» چالش دارد، اما چالشگر اصلی آن گموگور و پراکنده شده است، خطا وجود دارد، اما از خطاکاران اصلی اثری در میان نیست. این کاستیها ناگزیر، پویایی و اثربخشی مستند را مخدوش و مستندساز را به گرایش فرمایشیسازی متهم میکند.
انتخاب عنوان «نسیان» برای فیلم طرح یک موضوع کلی است. سیطره این پیام، شامل تمام سرزمینهایی است که گرفتار نظام کاپیتالیسم بوده یا هستند و بیخبر از اصلیات، درگیر فرعیات شدهاند. «نسیان» از شهر مشهدی روایت میکند که روزگاری قطب معنوی ایران بوده است. اما امروز متاسفانه با اقدامات غیرکارشناسانه و گرتهبرداریهای ناشیانه از نظامهای آزمون پسداده سرمایهداری، تبدیل به یک کالای اقتصادی شده است. مشهد امروز روحی بر تن ندارد و گویی روح از کالبدش رخت بربسته باشد. امروز تمام شهر غرق در انبوهی سرمایه و مدرنیته، رو به آیندهای مبهم گام برمیدارد
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- تحقق آرزوی چندساله فعالان انیمیشن در هنرو تجربه
- جعفر صانعی مقدم: گسترش فعالیتها در سینمای «هنر و تجربه» بستگی به تامین نیازهای مالی دارد
- انتشار تیزر هفته فیلم ایتالیا + ویدئو
- اسامی فیلمهای حاضر در هفته فیلم ایتالیا اعلام شد/ از آثار مورتی تا برتولوچی
- هفته فیلم ایتالیا ۱۱ آذر آغاز میشود/ نمایش آنلاین و رایگان فیلمها
- چهارمین دوره هفته فیلم اروپایی برگزار میشود/ اعلام جزییات رویداد
- نانهای بیات/ نگاهی به فیلم «حوا، مریم، عایشه»
- کدام چریکه؟ کدام بهرام؟/ نگاهی به مستند «چریکه بهرام»
- سالها بایست تا دَم پاک شد/ نگاهی به فیلم «پری»
- فهرست فیلمهای روی پرده در سینماهای «هنروتجربه»/ «منگی» از ۱۵ شهریور میآید
- تابناک: نخستین گامها برای تعطیلی بستر نمایش دهها فیلم سینمایی ایران؟
- قابهای نامتعارف بیمعنی/ نگاهی به فیلم «امیر»
- ابوالفضل جلیلی: مشکل فیلمهای من این است که مردم را به فکر میاندازد
- آئین دیدار با عوامل فیلم «یلدا» برگزار شد/ گپی با فروغ قجابگلو بازیگر فیلم مسعود بخشی
- گفتوگو با امین قدمی، کارگردان «روزگار یک چهل ساله»/ این هشدار را جدی بگیرید!
نظر شما
پربازدیدترین ها
آخرین ها
- چهار مستند ایرانی در جشنواره هات داکس
- به انتخاب تماشاگران و به یاد شانتال آکرمن؛ ۱۵ روز سینماگران جشنواره کن جایزه جدید میدهد
- رقابت «آنیتا، گمشده در اخبار» در جشنواره استانبول
- پایان تور کنسرت علیرضا قربانی در تهران
- تلفیق شادی و شایستگی؛ نگاهی به برنامه «آی نسیم سحری عید شد»
- همکاری دوباره با یونیورسال؛ کیلین مورفی وارد ماجراهای جنجالی زغال سنگ آمریکا شد
- نگاهی به سریال افعی تهران
- علی اصغر رضایی نیک درگذشت
- ۱۰ روز مانده به شروع اجرا؛ نمایشِ بهرام افشاری ۲ میلیاردی شد
- برنامه تعطیلی سینماها در شبهای قدر
- به کارگردانی مهیار علیزاده؛ بازیگران نمایش «و تو هم برنگشتی» معرفی شدند/ اولین حضور شمس لنگرودی در تئاتر
- کنسرت «علیرضا قربانی» / گزارش تصویری
- بهار «مولوی» با متن محمد چرمشیر آغاز میشود
- شروع فیلمبرداری فیلم «پیکی بلایندرز» از ماه سپتامبر با حضور کیلین مورفی
- الهه نوبخت داور بخش اصلی جشنواره هلند شد
- جایزه جشنواره فریبورگ به ایران رسید
- جایزه جشنواره فریبورگ به ایران رسید
- «شیرین»، مثل عشق زنانه
- تلاش برای تحریف تاریخ/ نگاهی به فیلم «پرویزخان»
- فریاد، فضیلت است/ یادداشتی بر فیلم «داگویل» با نگاهی به پرفورمنس «ریتم صفر» مارینا آبراموویج
- جورج میلر با «فیوریوسا» به کن میرود
- نمایشگاه بینالمللی قرآن کریم با حمایت همراه اول در حال برگزاری است
- سفری به سوی ناشناخته ها
- فرامرز اصلانی درگذشت
- پوسترهای ۲ بخش جنبی جشنواره کن منتشر شدند
- جان تراولتا در یک فیلم درجه ۳ دیگر بازی کرد/ نمایش در آوریل
- عیدی همراه اول با سبدی از محصولات دیجیتال
- احمدرضا عابدزاده از عوامل «پرویز خان» شکایت کرد
- صدور پروانه نمایش غیرسینمایی برای ۴۱ اثر
- اجرای طرح «اکران شبانه» سینماها در تعطیلات نوروز