سینماسینما، سیدرضا صائمی:
ازجمله متداولترین گونههای سینمای مستند مستندهای پرتره و شخصیتنگار است که دستکم به دو دلیل دارای جذابیت و مخاطب است. یک دلیل درونمتنی که رمزگشایی یا خوانش بیوگرافیک سوژه است و یک دلیل برونمتنی که پاسخی است به کنجکاوی و پرسشهای مخاطب درباره ناگفته و ندانستههای سوژه. اما مستند «بانو قدس ایران» به کارگردانی مصطفی رزاق کریمی یک تفاوت عمده با نمونههای مشابه دارد. سوژه مستند نه به شکل مستقیم و برآمده از جایگاه و هویت مستقل سوژه، که به دلیل مجاورت و همراهی با شخصیتی دیگر که میتوان آن را قهرمان پنهان قصه دانست، اعتبار پیدا کرده و شانیت سوژگی یافته است. اگر خانم خدیجه ثقفی همسر رهبر انقلاب نبود، احتمالا این مستند شکل نمیگرفت. درواقع در اینجا پرتره در پرتو شخصیتی دیگر و در نسبت با آن، تشخص یافته و موجب اعتبار اثر میشود. بدیهی است منظور از تشخص، تشخص سوژگی در مستند است، نه تشخص انسانی و اجتماعی. درواقع خدیجه ثقفی به دلیل اینکه همسر یکی از مهمترین شخصیتهای سیاسی- مذهبی معاصر است، به نقطه کانونی مستند بدل میشود، نه به دلیل ویژگیهای فردی و فردیت ویژه. بااینحال او دارای ویژگیهایی است که دقیقا برساخته فردیت اوست و اتفاقا همین فردیت و هویت مستقل بهعنوان یک زن متفاوت در نسبت با موقعیت اجتماعی او بهعنوان همسر امام(ره) برجستهتر شده و جاذبههای او را بهعنوان یک زن معمولی بیشتر میکند. جذابیت مستند هم دقیقا برخاسته و متاثر از همین موقعیت خاص است. به این معنا که خدیجه ثقفی از حیث اجتماعی و اقتصادی و خاستگاه خانوادگی و طبقاتی و حتی ویژگیهای رفتاری و خصلتهای فردی، کاملا متفاوت از امام(ره) است، که یک مصداق مهم آن این است که او دوست نداشت زن ملا شود، اما شیفته ویژگیهای اخلاقی امام(ره) شده و تا آخر بهعنوان همسر پای این انتخاب میماند. این پارادوکس، مهمترین عنصر دراماتیک و چه بسا رمانتیک مستند است که به آن طراوت میبخشد و بازنمایی سوژه را جذاب میکند. این پارادوکس سویه دیگری هم دارد. «بانو قدس ایران» مستند پرترهای است که شخصیت اصلی آن را در قاب نمیبینیم، جز چند عکس و کمی صدایش. او در اینجا هم در سایه قرار دارد و به جای خودش تصویر و تندیسی از او بازنمایی میشود. این نه ضعف، که نوعی تکنیک در روایت سوژه است، اگرچه متکی به موضوع است و عاری از ساختار و خلاقیت فرمیک مستند! روایتی که البته از طریق رمزگشایی از سوژه کانونی به بازنمایی سوژه پیرامونی هم میپردازد و به موازات قصه شخصیت اصلی از تاریخ تحولات سیاسی نیز رمزگشایی میکند.
ماهنامه هنر و تجربه
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- این هنر و تجربه آنتی ویروسی ست بر فیلم های به هرقیمت مسخره
- تحقق آرزوی چندساله فعالان انیمیشن در هنرو تجربه
- معرفی داوران آثار مستند جشنواره بینالمللی فیلم «حوا»
- امر قدسی در بطن تقدسزدایی: تنهاییِ روحِ جهان بیروح/ یادداشت احمد میراحسان بر مستند «بانو قدس ایران» (بخش دوم)
- آغاز به کار «شبکه تخصصی اکران فیلمهای مستند»/ پنج فیلم در «اکران حقیقت» نمایش داده میشوند
- جعفر صانعی مقدم: گسترش فعالیتها در سینمای «هنر و تجربه» بستگی به تامین نیازهای مالی دارد
- انتشار تیزر هفته فیلم ایتالیا + ویدئو
- اسامی فیلمهای حاضر در هفته فیلم ایتالیا اعلام شد/ از آثار مورتی تا برتولوچی
- هفته فیلم ایتالیا ۱۱ آذر آغاز میشود/ نمایش آنلاین و رایگان فیلمها
- چهارمین دوره هفته فیلم اروپایی برگزار میشود/ اعلام جزییات رویداد
- نانهای بیات/ نگاهی به فیلم «حوا، مریم، عایشه»
- کدام چریکه؟ کدام بهرام؟/ نگاهی به مستند «چریکه بهرام»
- سالها بایست تا دَم پاک شد/ نگاهی به فیلم «پری»
- فهرست فیلمهای روی پرده در سینماهای «هنروتجربه»/ «منگی» از ۱۵ شهریور میآید
- تابناک: نخستین گامها برای تعطیلی بستر نمایش دهها فیلم سینمایی ایران؟
نظر شما
پربازدیدترین ها
- جزئیاتی تازه از داستان فیلم محمد رسولاف/ زندگی یک قاضی دادگاه انقلاب تهران در «دانه انجیر مقدس»
- گفتوگوی اختصاصی سینماسینما با دبیر بخش ۱۵ روز سینماگران جشنواره کن/ ما کشف میکنیم
- بازگشت مهران مدیری با یک سریال و شروعِ پیشتولید «پایتخت»
- آکتور ایرانی در شبکه آرته فرانسه
- تایید حکم ۸ سال حبس برای رسولاف
آخرین ها
- آلبرتو باربرا در سمت مدیر جشنواره ونیز ابقا شد
- در شب «مهرداد اسکویی» چه گذشت؟
- نمایشی با محوریت جنبشی«میتو» با بازی ستاره پسیانی، کاظم سیاحی
- ایزابل هوپر رئیس هیات داوران جشنواره ونیز شد
- نگاهی به ظاهر جدید؛شنل پیروز می شود یا دیور؟
- آغاز تولید فصل چهارم «زخم کاری»؛ پخش فصل سوم پس از پایان «قطب شمال»
- بازگشت مهران مدیری با یک سریال و شروعِ پیشتولید «پایتخت»
- تایید حکم ۸ سال حبس برای رسولاف
- فیلم کوتاه «یک روایت دقیق» در جشنواره ایتالیایی
- در برنامه خط فرضی مطرح شد؛ سیاست و جنسیت، دوایر ممنوعه اصلی در فیلمهای کمدی
- فراخوان چهاردهمین دورهی جوایز ایسفا منتشر شد
- جایزه نتپک به «گیج گاه» رسید
- حضور «باگ» در جایزه آکادمی دانشجویی اسکار
- صدداستان؛ برنامه تازه سوینا/ انتشار سه داستان کوتاه با صدای باران کوثری
- اعضای سومین دوره هیات مدیره صنف تماشاخانههای ایران مشخص شدند
- آکتور ایرانی در شبکه آرته فرانسه
- جنون شکسپیری در زمانه ما/ نگاهی به فیلم «شاهلیر»
- «کتاب مستطاب سینما» در نمایشگاه کتاب
- کیانوش عیاری: «۸۷متر» از شبکه یک روی آنتن میرود
- باغ کتاب میزبان جشنواره ملی فیلم اقوام ایرانی شد
- تقدیر ویژه جشنواره اوبرهاوزن از فیلم کوتاه ایرانی
- «عامه پسند» اکران آنلاین میشود
- «عمو ماهیگیر» روی صحنه عمارت نوفللوشاتو
- حضور همراه اول در نمایشگاه بینالمللی اینوتکس ۲۰۲۴
- شکایت آموزش و پرورش از «افعی تهران»
- جزئیاتی تازه از داستان فیلم محمد رسولاف/ زندگی یک قاضی دادگاه انقلاب تهران در «دانه انجیر مقدس»
- دعوت گروه «فقر پشت پردهها» برای اعتصاب/ حقوق و بیمه کارکنان، چالش مدیران جشنواره کن
- در «تحریک کنندگان»؛ مت دیمون و کارگردان «بورن» در یک کمدی دزدی همراه شدند
- مدیرکل هنرهای نمایشی استعفا داد
- راهیابی «آمرغ» به جشنواره آسیای جنوبی مونترال