«اجارهنشینها» نقطه آغاز پرثمرترین دوره فیلمسازی داریوش مهرجویی است؛ دورهای که یک دهه طول کشید و مهرجویی در اوج خلاقیت و توانایی و پختگی فیلمهای فوقالعادهای ساخت. اتفاقی که درمورد فیلمسازان همنسل مهرجویی، رفقای موجنوییاش هم با فراز و نشیبهایی رخ داد. در دورانی که مهرجویی با «اجارهنشینها»، «هامون»، «بانو»، «سارا»، «لیلا» و «درخت گلابی» در اوج بهسر میبرد، تقوایی «ناخدا خورشید» و «ای ایران» را ساخت. کیمیایی با «سرب»، «دندان مار»، «ردپای گرگ» و «سلطان» پیوند تازهای با علاقهمندان پرشمارش برقرار کرد. بیضایی با «شاید وقتی دیگر» و «مسافران» و علی حاتمی با «مادر» و سریال «هزاردستان» نشاندادند نمیشود نادیدهشان گرفت. بعد از برخورد دفعی با فیلمسازان موج نو در ابتدای دهه ۶۰، ظاهرا قرار بود سینمای پس از انقلاب، بدون حضور امثال مهرجویی و کیمیایی به مسیرش ادامه دهد. آنچه در فاصله سالهای ۶۱ تا ۶۵ شاهدش بودیم، به مدیران سینمایی وقت ثابت کرد نمیشود صرفا به نسل تازه فیلمسازان پس از انقلاب دل خوش کرد. نتیجه اینکه فیلمسازان رانده شده، دوباره امکان فعالیت در سینما را یافتند.
مهرجویی هم پس از توقیف «مدرسهای که میرفتیم» چند سالی را در فرانسه گذراند و فیلم «سفر به سرزمین رمبو» را ساخته و چند فیلمنامه با غلامحسین ساعدی نوشته بود، به ایران برگشت. کارگردانی که قبل از انقلاب با «گاو»، «آقای هالو»، «پستچی» و «دایره مینا» روستاییها، شهرستانیها و حاشیهنشینها را در مرکز توجه قرار داده بود، در میانه دهه ۶۰، با هوشمندی متوجه شد باید سراغ طبقه متوسط شهری برود؛ طبقهای که در آن سالها هم کمتر فیلمسازی سراغش میرفت. مهرجویی باز در یک تصمیم هوشمندانه دیگر جسارت کرد و در حالیکه بهعنوان کارگردان فیلمهای تلخ اجتماعی با بنمایه فلسفی شناخته شده بود، سراغ کمدی رفت. آن هم در شرایطی که در میانه دهه ۶۰، سینمای ایران به تبع شرایط سیاسی، اجتماعی، زیادی عبوس و جدی بهنظر میرسید.
نکته کلیدی درباره مهرجویی آن سالها، قدرت انطباق شگفتانگیزش در مواجهه با شرایط است. شرایط تغییر یافته نسبت به دهه ۵۰، بسیاری از همنسلان مهرجویی را گیج کرده بود، ولی او با هوش درخشانش خیلیزود توانست هم اعتماد مدیران را بهدست آورد و هم به دایره مخاطبانش بیفزاید.
در حالیکه سالهای پس از انقلاب، بهاندازه انگشتان یک دست هم کمدی استاندارد و قابلقبول ساخته نشده بود و معدود کمدیهای آن دوران در سطح فیلمهایی از جنس «مردی که موش شد» بود، مهرجویی با «اجارهنشینها» بهترین کمدی سینمای ایران تا آن زمان را ساخت. حالا که ۳۰سال از آن دوران گذشته و در این فاصله کمدیهای شاخصی چون «لیلی با من است»، «مارمولک»، «دایره زنگی»، «ورود آقایان ممنوع» و… ساخته شده، «اجارهنشینها» همچنان جایگاه خود را بهعنوان بهترین کمدی تاریخ سینمای ایران حفظ کرده است. آنچه درباره نمادین بودن ماجرا، لوکیشن خانه و شخصیتها از زمان اکران «اجارهنشینها» تا امروز گفته شده را میتوان با خیال آسوده کنار گذاشت و فیلم را بدون در نظر گرفتن ظرفیتهای نمادینش بارها و بارها تماشا کرد و همچنان لذت برد. این فیلمی است که بهعنوان کمدی درست اندیشیده و درست ساختهشده است.
«اجارهنشینها» را میتوان از معدود کمدیهای مبتنی بر قواعد ژانر در سینمای ایران دانست. فیلمی که بدون پناه بردن به هجو، سنت روحوضی و… سراغ سرچشمهها رفته است؛ سراغ ژانر کمدی و سازندهاش بدون در نظر گرفتن پیشینهاش بهعنوان کارگردان فیلمهای «گاو»، «پستچی»، «دایره مینا» به ساختار درست کمدی و اجرای صحیح صحنهها فکر کرده و همه پیرایهها را زدوده و به اثری رسیده که ساختمانش برخلاف ساختمان متزلزل ساکنان «اجارهنشینها»، بسیار محکم و منسجم است. ۳۰ سال گذشته و «اجارهنشینها» همچنان تماشاگرش را میخنداند و سرگرم میکند. هنوز عباس آقا سوپرگوشت و آقای قندی درخشاناند و بقیه هم آنقدر متقاعدکننده هستند که با ادایی بودن سالک، خیلی توی ذوق نزنند. مثل پایان خوش تحمیلی فیلم که همچنان میشود جدیاش نگرفت و از تماشای بهترین کمدی ایرانی همه این سالها لذت برد، خندید و سرگرم شد.
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- مرور آثار داریوش مهرجویی در مسکو
- بزرگداشت بیتا فرهی و یادبود داریوش مهرجویی در پاریس
- یادی از داریوش مهرجویی در بیستوپنجمین نشست ماهانهی «مستندهای ایرانشناسی»
- نمایش مستند «ساختن فیلم گاو» در پاریس
- صدور رای پرونده قتل داریوش مهرجویی و همسرش/ متهم ردیف اول به قصاص محکوم شد
- «تناقض»؛ روایتی از قتل داریوش مهرجویی و چند هنرمند دیگر
- ختم رسیدگی به پرونده قتل داریوش مهرجویی و وحیده محمدیفر
- گفتوگوی سینمایی نسلها/ نگاهی به مستند «موج نو»
- تعیین وقت در پرونده داریوش مهرجویی/ صدور رای غیابی برای تتلو
- آشنایی با دکتر سناریو با درآمد هفتهای ۳۰۰ هزار دلار
- صدور کیفرخواست متهمان پرونده قتل مهرجویی و همسرش
- ادای احترام جشنواره کرالا به مهرجویی و گلستان
- پرونده قتل داریوش مهرجویی به دادگاه مطبوعات رسید/ هیات منصفه «رکنا» را مجرم دانست
- ادامه تحقیقات درباره قتل داریوش مهرجویی/ کیفرخواست نیمه اول آذر صادر میشود
- تشویق طولانی مسعود کیمیایی در «بازنمایش قصه ترانههای ماندگار»/ کیمیایی از غم نبود مهرجویی گفت
نظر شما
پربازدیدترین ها
- یادداشت محمد حقیقت؛ چه کسی به نخل طلا نزدیک میشود؟/ درباره فیلم اول کارگردان زن فرانسوی
- فیلمهای ۱۵ روز سینماگران کن معرفی شدند/ جای خالی سینمای ایران در این بخش
- صدور پروانه ساخت سینمایی برای پنج فیلمنامه
- محمد یغمایی با «شورش ذهن» به عمارت نوفل لوشاتو میآید
- احیای ناپلئون در کن/ نخستین نمایش جهانی نسخه ترمیمشده «ناپلئون به روایت ابل گانس» در جشنواره
آخرین ها
- احیای ناپلئون در کن/ نخستین نمایش جهانی نسخه ترمیمشده «ناپلئون به روایت ابل گانس» در جشنواره
- میراث نفرینشده/ نگاهی به فیلم «پنجه آهنین»
- «استودیو جیبلی ژاپن» برنده دومین نخل طلای افتخاری جشنواره کن
- در برنامه «خط فرضی» مطرح شد؛ هنرمند اگر جهانبینی داشته باشد خفه نخواهد شد
- معرفی داوران دو بخش مستند و نماهنگ جشنواره ملی فیلم اقوام ایرانی
- صدور پروانه ساخت سینمایی برای پنج فیلمنامه
- اکران آنلاین غیرمنصفانه و ناعادلانه است/ چرا «کاپیتان» قربانی شد؟
- محمد یغمایی با «شورش ذهن» به عمارت نوفل لوشاتو میآید
- محصول ۵۲ میلیون دلاری سینمای کره؛ ورنر هرتسوگ صداپیشه انیمیشن بونگ جونهو میشود
- قهرمانی مقتدرانه تیم ملی کشتی فرنگی در رقابتهای آسیایی با حمایت همراه اول
- «مجنون آن لیلی» هفته آینده روی صحنه میرود
- اولین حضور بینالمللی «چوپان» در یک جشنواره آلمانی
- بزرگداشت اصغر فرهادی در جشنواره کلمبیایی
- فیلمهای ۱۵ روز سینماگران کن معرفی شدند/ جای خالی سینمای ایران در این بخش
- داوران بخش فیلمهای داستانی کوتاه جشنواره ملی فیلم اقوام ایرانی معرفی شدند
- «آنیتا، گمشده در اخبار» بهترین انیمیشن کوتاه کلیولند شد/ واجد شرایط رقابت در اسکار
- در چهل و دومین دوره؛ «انگشت طلا» ۶ جایزه از جوایز فیلم هنگکنگ را برد
- مرور آثار داریوش مهرجویی در مسکو
- «تمساح خونی» ۴۰ روزه ۱۰۰ میلیاردی شد
- نگاهی به مینی سریال رژیم
- چرا فیلمهای نوستالژی دهه شصتی همچنان محبوب هستند؟
- نیکی مظفری و بهنام شرفی همبازی شدند/ رونمایی از پوستر نمایش «مرگ با طعم نسکافه»
- راهیابی«پیچ تاریخی» به جشنواره بینالمللی فیلم مسکو
- ساخت مستند فرمانده لوطی ها آغاز شد
- اکران «قویدل» در هنر و تجربه
- «نگین سیاه» محمدعلی سجادی بهترین انیمیشن جشنواره سنتمونیکا شد
- والتر هیل با یک فیلم نوآر برمیگردد/ ادامه بزن بزن در ۸۴ سالگی
- سینمای ایران مسافر کره جنوبی شد
- استخدام ۳ قهرمان کشتی کشور در همراه اول
- «بعد از رفتن» و «روایت ناتمام سیما» مسافر مسکو شدند