سینماسینما، علی نعیمی- سینمای ایران در تقسیم موضوعات خود و نگاه به مسائل مختلف قشرهای جامعه هیچگاه با توازن به اطراف خود نگاه نکرده است. با آنکه دانشگاه و قشر دانشجو و فضای علمی اطراف آن میتواند رابطه نزدیکی با سینما و سینماگران داشته باشند اما در کارنامه سی و چند ساله بعد از پیروزی انقلاب فیلمهایی که محوریت زندگی دانشجویان را سوژه خود کند، بسیار کم است.
زندگی دانشجویان همواره با برخی مسائل سیاسی کشور درهم آمیخته میشود و حاصل آن موضوعاتی میشود که بیشتر رنگ شرایط روز را به خود میگیرند. از این رو سینمای ایران در میانههای دهه هفتاد که وارد فضای باز سیاسی دوران اصلاحات میشود، بیشتر درگیر موضوعات دانشجویی به عنوان قشر معترض و روشنفکر پرداخته است.
نگاهی به برخی از آثار سینمای ایران با محوریت دانشجویان در آستانه روز دانشجو فرصت مناسبی است تا نسبت به اتفاقات این قشر و کند و کاو دوربین سینمای ایران با ورود به زندگی شخصی آنان پرداخته شود. دانشجویان قشری درس خوانده، روشنفکر، عاشقپیشه، زخم خورده از سیاست و درگیر مسائل روزمره و اقتصادی است.
اعتراض: مسعود کیمیایی
جرقه اولیه ساخت فیلم در دوران پس از دوم خرداد با فیلمهایی ساختار شکن که بر محوریت خواستههای جوانان میچرخید با فیلم «اعتراض» ساخته مسعود کیمیایی زده شد. فیلمسازی که تا آن زمان تنها توفیقش در جشنواره فجر نامزدی در رشته بهترین فیلم از جشنواره هفدهم بود. نگاهی به مسائل کوی دانشگاه و ترکیب اتفاقات آن با زندگی شخصی «رضا» با بازی محمدرضا فروتن محوریت اصلی «اعتراض» بود. فیلم مسعود کیمیایی یک زوج موفق و امتحان پس داده شده را به سینمای ایران معرفی کرد. زوجی که نماد اعتراض، عشق و از خودگذشتگی بود و استفاده از آنها در فیلمهای دیگر محمدرضا فروتن و میترا حجار را در نقش دانشجویان معترض و زخم خورده با ذائقه مخاطب همراه کرد.
متولد ماه مهر: احمدرضا درویش
تقابل دغدغههای کارگردان فیلمهای دفاع مقدس در مواجهه با جوانهای دهه هفتاد، درویش را به دانشگاه علامه طباطبایی برد تا قهرمانهای قصههایش از دل دانشگاه تا نیزارهای حور و شلمچه فیلمی را بسازند که نگاهی منطقی به نسل در حال اعتراض و دانشجویان دهه هفتاد دارد. فیلم در زمان ساخت و اکران جزو آثار مطرح و پرفروش سینمای ایران بود و میتوان آن را نقطه عطف کارنامه کاری درویش دانست.
دختران انتظار: رحمان رضایی
رحمان رضایی با فیلمنامهای از محمدهادی کریمی فیلمی درباره ازدواجهای صوری دانشجویانی که با مشکلات مالی دست و پنجه نرم میکنند، ساخت. فیلمی که با حضور بازیگران مطرح و چهرهاش در سال ۷۹ روی پرده رفت و با استقبال مخاطبان روبهرو شد. اگرچه پرداختن به مقوله زندگی دانشجویی از دغدغههای کارگردان در این فیلم است اما وجه دراماتیک قصه از پرداخت مناسب به این دغدغهها جلوگیری کرد.
نیمه پنهان: تهمینه میلانی
تهمینه میلانی در اواخر دهه هفتاد فیلمی را بر مبنای یکی از فیلمنامههایش ساخت که با پرداخت به زندگی دانشجویی در اوایل دهه ۶۰ و موج فعالیتهای سیاسی در آن باعث شد فیلمسازش مدتی را بهدلیل ساخت آن در زندان به سر ببرد. موضوع فیلم درباره فرشته (نیکی کریمی) است که در آستانه رسیدگی همسرش خسرو (آتیلا پسیانی) در مقام نماینده ریاستجمهوری به پرونده قضایی یک زن محکوم به اعدام، دفترچه خاطراتش را به او میدهد. خسرو در دفتر میخواند که فرشته که در سالهای ۵۸-۵۹ دانشجو بوده، جذب گروههای سیاسی چپ میشود و به عنوان هوادار فعالیت میکند. در این شرایط به محفلی روشنفکرانه راه مییابد که گردانندهاش سردبیر یک نشریه ادبی به نام روزبه جاوید (محمد نیک بین) است. این آشنایی کمکم به عشقی نامعلوم میانجامد اما او پی میبرد که جاوید همسری به نام خانم جاوید دارد. اگرچه فیلم به دلیل شرایط حساس موضوعیاش نتوانست اکران موفقی داشته باشد اما بعدها در شبکه نمایش خانگی با اقبال مخاطبان روبرو شد. فیلم گیشه موفقی نداشت و اولین فیلم میلانی بود که خودش و همسرش محمد نیکبین به همراه نیکی کریمی سرمایه اولیه آن را تامین کردند.
شبهای تهران: داریوش فرهنگ
تهمینه میلانی اینبار و در «شبهای تهران» در مقام فیلمنامهنویس قصهای را دست داریوش فرهنگ داد تا پرداخت جنایی ـ معمایی فرهنگ به موضوع دانشجویی دختران و مشکلات و سختیهای زندگی در فضای مرد سالارانه، تریلر روانشناسانهای را بسازد که در زمان خود بسیار هوادار داشت و توانست مخاطبان زیادی را به سینما بکشاند. میترا حجار که تصویر ثابت دانشجویان فیلمهای دوران اصلاحات است این بار نه تنها نمیتواند در مقام یک قهرمان قد علم کند که تبدیل به قربانی جامعه خود میشود.
نفس عمیق و دربند: پرویز شهبازی
نگاه دغدغهمند شهبازی به زندگی دانشجویان و پرداخت منحصر به فرد او در «نفس عمیق» نه تنها این فیلم را فیلم محبوب نسل جدید مخاطبان سینما و شروع موج جدیدی از فیلمسازی در سینمای ایران کرد که ادامه دادن همین دغدغهها در آخرین ساخته شهبازی یعنی «دربند» نشان داد او فضای زندگی دانشجویی و مشکلات آنها را بدون در نظر گرفتن فضای سیاسی و ملتهب جامعه؛ به خوبی میشناسد و برای آن راهحلهای خوبی در نظر دارد. دانشجو در فیلمهای شهبازی به دنبال اعتصاب و میتینگ سیاسی نیست. دانشجوهای فیلمهای شهبازی دغدغه معیشت دارند. رنج بیپولی و گذر از شرایط سخت جامعه آنها را در شرایطی قرار میدهد که یا با جامعه خود قهر میکنند یا دست به خودکشی میزنند.
خوابگاه دختران: محمدحسین لطیفی
مثلث لطیفی، حمید جبلی و ایرج طهماسب بعد از ساخت آثاری همچون «دختر ایرونی»، «دختر شیرینی فروش» و «عینک دودی» سراغ فیلمنامهای در ژانر وحشت با محوریت خوابگاه دانشجویان و زندگی دانشجویی بروند که نتیجه آن فیلمی خوش ساخت در دفتر صحرا فیلم شد. فیلم از معدود آثار موفق در ژانر وحشت است که دغدغههای اجتماعی آن به خوبی در تار و پود اثر رخنه کرده است. اکران گسترده و استقبال مخاطبان از فیلم نشان از شناخت کارگردان و فیلمنامهنویس به حوزههای تخصصیشان دارد. «خوابگاه دختران» در سال ۸۳ اکران شد و به فروش خوب ۴۰۰ میلیون تومان دست پیدا کرد.
بازنده: قاسم جعفری
بازنده شاید آخرین اثر از موج فیلمهای اعتراضی با محوریت دانشجویان و اتفاقات تیر ۷۸ باشد. فیلمی که اگرچه چند سال بعد و در پایان دولت اصلاحات ساخته شد اما فروش خوب آن در گیشه نشان داد استفاده از زوج امتحان پس داده محمدرضا فروتن و میترا حجار هنوز هم مخاطبان زیادی را به سینما میکشاند. داستان بازنده پیرامون یکی از دانشجویان معترض اواخر دهه هفتاد است که با حیله دوست قدیمیاش مجبور به فرار از کشور میشود و زمانی که باز میگردد متوجه تمامی دروغهای دوستش شده و زندگی خود را از دست رفته میداند. حمید گودرزی در آن سال و پس از سریال «تب سرد» حضور متفاوتی را در سینما تجربه کرد.
اگرچه فیلمهای دیگری با محوریت دانشجویان و زندگی آنها در سینمای ایران ساخته شده است که از جمله آن میتوان به «چهل سالگی» ساخته علیرضا رئیسیان؛ «پایان نامه» ساخته حامد کلاهداری، «همخانه» ساخته مهرداد فرید و «خودزنی» ساخته احمد کاوری اشاره کرد اما تنوع موضوعات پیرامون این قشر از جامعه نشان میدهد سینمای ایران در انتخاب سوژههای خود پیرامون زندگی دانشجویی دچار فقر قصه و تنوع شده است.
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
نظر شما
پربازدیدترین ها
- فیلمهای ۱۵ روز سینماگران کن معرفی شدند/ جای خالی سینمای ایران در این بخش
- صدور پروانه ساخت سینمایی برای پنج فیلمنامه
- محمد یغمایی با «شورش ذهن» به عمارت نوفل لوشاتو میآید
- احیای ناپلئون در کن/ نخستین نمایش جهانی نسخه ترمیمشده «ناپلئون به روایت ابل گانس» در جشنواره
- «نگین سیاه» محمدعلی سجادی بهترین انیمیشن جشنواره سنتمونیکا شد
آخرین ها
- در جشنواره فیلم کلاسیک؛ جشن ۳۰ سالگی «داستان عامهپسند»/ بازیگران گرد هم آمدند
- احیای ناپلئون در کن/ نخستین نمایش جهانی نسخه ترمیمشده «ناپلئون به روایت ابل گانس» در جشنواره
- میراث نفرینشده/ نگاهی به فیلم «پنجه آهنین»
- «استودیو جیبلی ژاپن» برنده دومین نخل طلای افتخاری جشنواره کن
- در برنامه «خط فرضی» مطرح شد؛ هنرمند اگر جهانبینی داشته باشد خفه نخواهد شد
- معرفی داوران دو بخش مستند و نماهنگ جشنواره ملی فیلم اقوام ایرانی
- صدور پروانه ساخت سینمایی برای پنج فیلمنامه
- اکران آنلاین غیرمنصفانه و ناعادلانه است/ چرا «کاپیتان» قربانی شد؟
- محمد یغمایی با «شورش ذهن» به عمارت نوفل لوشاتو میآید
- محصول ۵۲ میلیون دلاری سینمای کره؛ ورنر هرتسوگ صداپیشه انیمیشن بونگ جونهو میشود
- قهرمانی مقتدرانه تیم ملی کشتی فرنگی در رقابتهای آسیایی با حمایت همراه اول
- «مجنون آن لیلی» هفته آینده روی صحنه میرود
- اولین حضور بینالمللی «چوپان» در یک جشنواره آلمانی
- بزرگداشت اصغر فرهادی در جشنواره کلمبیایی
- فیلمهای ۱۵ روز سینماگران کن معرفی شدند/ جای خالی سینمای ایران در این بخش
- داوران بخش فیلمهای داستانی کوتاه جشنواره ملی فیلم اقوام ایرانی معرفی شدند
- «آنیتا، گمشده در اخبار» بهترین انیمیشن کوتاه کلیولند شد/ واجد شرایط رقابت در اسکار
- در چهل و دومین دوره؛ «انگشت طلا» ۶ جایزه از جوایز فیلم هنگکنگ را برد
- مرور آثار داریوش مهرجویی در مسکو
- «تمساح خونی» ۴۰ روزه ۱۰۰ میلیاردی شد
- نگاهی به مینی سریال رژیم
- چرا فیلمهای نوستالژی دهه شصتی همچنان محبوب هستند؟
- نیکی مظفری و بهنام شرفی همبازی شدند/ رونمایی از پوستر نمایش «مرگ با طعم نسکافه»
- راهیابی«پیچ تاریخی» به جشنواره بینالمللی فیلم مسکو
- ساخت مستند فرمانده لوطی ها آغاز شد
- اکران «قویدل» در هنر و تجربه
- «نگین سیاه» محمدعلی سجادی بهترین انیمیشن جشنواره سنتمونیکا شد
- والتر هیل با یک فیلم نوآر برمیگردد/ ادامه بزن بزن در ۸۴ سالگی
- سینمای ایران مسافر کره جنوبی شد
- استخدام ۳ قهرمان کشتی کشور در همراه اول