سینماسینما، فرهاد خالدی نیک؛

سریال «فریبا» به قسمت های پایانی خود نزدیک شده است. سریالی به کارگردانی محمود معظمی که هر شب از طریق شبکه سوم سیما به روی آنتن رفت و اتفاقاً مورد توجه برخی از مخاطبان تلویزیونی قرار گرفت. به خصوص مخاطبانی که علاقه مند به پیگیری صفحات اینفلوئنسرها و بلاگرها در شبکه های اجتماعی هستند. سریال «فریبا» با نمایش بخش‌هایی از متن و حواشی زندگی فعالان شبکه های اجتماعی، سعی دارد مخاطب را به درک و فهم بیشتر در زمینه تاثیرات شگرف فضای مجازی در زندگی خصوصی افراد مختلف جامعه برساند و به نظر می‌رسد در این امر موفق بوده است.

در ادامه گفت و گویی داشته‌ایم با جواد صفوی، نویسنده فیلمنامه «فریبا» که از نخستین تجربیات فیلمنامه نویسی‌اش می‌گوید:

با توجه به این که «فریبا» نخستین اثر به نمایش در آمده شما در مقام فیلمنامه نویس است، قبل از هر چیز از سوابق تان در این عرصه بگویید.

من از سال ۱۳۹۳ و با شرکت در کلاس های فیلمنامه نویسی شادمهر راستین به طور جدی به دنبال این بودم که وارد عرصه حرفه ای فیلمنامه نویسی شوم. اواخر سال ۱۳۹۴ و پس از تشکیل باشگاه فیلمنامه نویسان خانه سینما به عنوان یکی از اعضای فعال آن باشگاه در برگزاری نشست های تخصصی حضور داشتم و در همین مدت افتخار این را داشتم که با آقای محمدرضا گوهری از فیلمنامه نویسان متبحر سینمای ایران آشنا شوم و در کنار ایشان کسب تجربه کنم و همچنان خود را شاگرد ایشان می دانم.

آیا فعالیتتان به عنوان نویسنده و منتقد سینمایی به شما در زمینه فیلمنامه نویسی کمک کرده است؟

من از سال ۱۳۸۴ همراه با احمد شاهوند عزیز که پایه گذار اولین سایت سینمایی کشور موسوم به «سی نت» بود، به طور جدی در عرصه یادداشت و نقد سینمایی در فضای آنلاین شروع به فعالیت کردم. در سالهای بعد با روزنامه های «مردم سالاری» مجله «برشهای کوتاه»، مجله «ماجرا» و «نماوامگ» همکاری داشتم. در سال های اخیر هم افتخار این را دارم که در ماهنامه تخصصی «فیلم امروز» و «تجربه» می نویسم. دو مسیر متفاوت نوشتن درباره سینما و نوشتن برای سینما یعنی فیلمنامه وجه مشترکی به نام سینما و رسانه تصویر متحرک دارند. مدتها است که وقتی فیلم می بینم، نمی توانم از نشانه گذاری های طراحی فیلمنامه و پیدا کردن نقاط عطف و تمرکز روی روایت و شخصیت و دیالوگهایی که می شنوم، ساده عبور کنم و آنها را در ذهن خودم سبک و سنگین می کنم. به همین خاطر هم هست که وقتی در خصوص یک فیلم سینمایی نقد می نویسم ناخودآگاه تمرکزم روی بحث فیلمنامه زیادتر است. به همین ترتیب وقتی موضوعی برایم جالب می شود یا پیشنهادی برای طراحی فیلمنامه به من می شود، همان نقاط ضعف و قوت فیلم هایی که در موردشان نوشته ام را در ذهنم مرور می کنم و تلاش می کنم از مواردی که خودم آنها را ضعف فیلمنامه می دانم دور شوم؛ هرچند این کار اصلا ساده نیست و خوب و بد طراحی داستان و بسط و گسترش فیلمنامه، تابع مسائل متعددی است که چالش هر نویسنده ای است و بعید است نویسنده ای وجود داشته باشد که بخواهد کار ضعیفی بنویسد.

 در سریال «فریبا» متن و حاشیه های زندگی یک اینفلوئنسر را زیر ذره بین برده اید. چطور شد این قصه مورد توجه تان قرار گرفت؟

دغدغه تاثیرپذیری جامعه از فضای مجازی به ویژه فعالان و تاثیرگذاران شبکه های اجتماعی همچون اینستاگرام جزو مواردی بوده که در سالهای اخیر نیاز به طرح آن در قالب سریال تلویزیونی حس می شد. در سریال «فریب» تلاش شد تا با داستانی با شخصیت های متعدد، جنبه های مختلف و مسائل پیرامون فضای اینفلوئنسرهای سبک زندگی که طیف وسیعی از مردم با آنها در اینستاگرام سر و کار داشته و دارند، مورد نقد و بررسی قرار بگیرد.

چه مدت بر روی فیلمنامه کار کردید و در این راه از چه مشاوره هایی بهره گرفتید؟
حدود هشت ماه روی نسخه اولیه سی قسمتی فیلمنامه کار شد و نقطه نظرات مشاورانی از سیمافیلم نیز در برخی جزئیات و موارد کلی فیلمنامه و رسیدن به نسخه آماده تولید آن مورد استفاده قرار گرفت.

ارتباطتان با تهیه کننده و کارگردان سریال چطور بود؟
از همان ابتدا در خصوص جزئیاتی مرتبط با انتخاب بازیگر تا برخی لوکیشن ها و ضوابط تولید و پخش تلویزیون با هر دو نفر گفتگو شد تا مسیر تولید منطبق با فیلمنامه و با کمترین مشکلی طی شود.

آیا در سر صحنه فیلمبرداری هم حاضر شدید؟
بله هر از گاهی سر صحنه می رفتم و برایم تجربه جالبی بود. ضمن اینکه در حین تولید همواره مواردی بود که نیاز به تغییر و اصلاح های جزئی روی فیلمنامه و یا دیالوگها بود که در اغلب آنها جناب آقای معظمی اصرار داشتند تا خودم به عنوان فیلمنامه نویس آن تغییرات را انجام بدهم. اعتماد ایشان به متن و مواجهه حرفه ای با بحث فیلمنامه به شدت برای من با ارزش بوده و هست.

چقدر حضورتان در سر صحنه فیلمبرداری در پیشبرد کار موثر بود؟
نه الزاماً حضور در صحنه، بلکه حضور و آماده باش در مرحله تولید به عنوان فیلمنامه نویس برای هرگونه بررسی و یا تغییر طبق شرایط تولید می تواند روند پروژه های حرفه ای را تسهیل کند. به یاد دارم برای یکی از سکانس ها که طبق یک موقعیت خاص در یک باغ رستوران طراحی شده بود، با توجه به قرار گرفتن در موقعیت واقعی لوکیشن و وجود برخی محدودیت های مربوط به آن لوکیشن که روی روند اجرای سکانس ها می توانست تاثیر منفی بگذارد، با دیدن چند عکس مرتبط با آن لوکیشن و اعمال تغییر در روند دیالوگ ها، اجرای آن سکانس به شکلی بهینه شد تا تولید از سرعت نیافتد و محتوای سکانس نیز حفظ شود.

فیلمنامه در اجرا تا چه حد دچار تغییرات شد؟ آیا از نتیجه کار راضی هستید؟
تغییرات جزئی با توجه به حجم داستان و شخصیت ها و شرایط تدارکات و تولید قابل درک است و معمولا پیش می آید اما تغییری که بخواهد وضعیت روایت و داستان را دچار خدشه کند پیش نیامد.

به نظر شما بزرگترین موانع موجود بر سر راه فیلمنامه نویسان جوان در سینما، تلویزیون و شبکه نمایش خانگی چیست؟

سوال بسیار خوبی پرسیدید. مساله اصلی در این خصوص عدم وجود ضوابط رسمی و فنی حرفه ای برای ورود و فعالیت در این صنف است. این مساله نه فقط در بحث فیلمنامه که در کل عرصه حرفه ای صنوف سینمایی وجود دارد. علت هم روشن است. در خارج از کشور، چه آمریکا و چه دیگر کشورهایی که صنعت فیلم و سریال بزرگ و قوی دارند، مانند کره، چین، ترکیه و حتی هند، با حجم بالای تولیدات و بنابر آن با وجود افراد زیادی در هر شاخه از صنوف ازجمله فیلمنامه، ساز و کارهای مشخص و واضحی برای ورود هست. در هالیوود که اساساً یک فیلمنامه نویس در ابتدای راه نمی تواند طرح خود را زیر بغل بزند و به یک استودیو یا دفتر فیلمسازی ببرد. او برای این کار نیاز به عضویت در صنف رسمی فیلمنامه نویسان دارد و ورود به آن صنف هم نیاز به انجام کار حرفه ای. آنجا برای این مساله راهکار مشخصی هست و آن وجود دفاتری است که به طور رسمی، ارائه طرح و فیلمنامه به استودیوها را واسطه گری می کنند. آنها با فیلمنامه نویس غیرحرفه ای و تازه کار در سود احتمالی از قراردادش شریک می شوند و اگر داستان پتانسیل کار حرفه ای داشته باشد، آن را به شرکتهای فیلمسازی ارائه می دهند. آنها برای این کار از نویسنده هزینه ای هم دریافت می کنند تا کار ارائه طرح را انجام دهند. بنابراین هرکسی که بخواهد وارد این عرصه شود، تمرکزش روی نوشتن طرح خوب است تا پیدا کردن یک راه و واسطه پیدا کردن از افراد حرفه ای و یا دوست شدن با تهیه کننده ها و غیره. ساز و کار مشخص نتیجه مشخص خواهد داد. این مساله در کشور ما واقعاً پیچیده است. به ویژه در خصوص سینما و شبکه نمایش خانگی. از تکرار نامهای حرفه ای و عدم پذیرش طرح های خوب نویسندگان تازه کار مشخص است که یک جای کار می لنگد.

برنامه‌تان برای ادامه مسیر در وادی فیلمنامه نویسی چیست؟

من سالهاست که می نویسم. تمرکزم روی آثار اقتباسی و نوشتن کار به صورت مشارکتی با برخی نویسندگان رمان و داستان است. چندین طرح در دست بررسی دارم که چنانچه هرکدام از آنها شرایط تولید پیدا کند مشغول نوشتن فیلمنامه خواهم شد.

در پایان اگر نکته خاصی مدنظرتان است بفرمایید.

از توجه شما به بحث فیلمنامه نویسی و سریال «فریبا» ممنونم. دوست دارم به عنوان کسی که سالهاست دغدغه نوشتن در سینما را داشته و خودت هم در جریان آن هستی، به دوستانی که علاقه و استعدادی در خود در این زمینه سراغ دارند بگویم که ابداً دست از تلاش برندارند. هیچ کس از آینده خبر ندارد. باید راهی را که دوست دارند ادامه بدهند و تا جایی که می شود طرح و نه فیلمنامه کامل، صرفا طرح های پنج صفحه ای بنویسند و روی طراحی داستان کار کنند.