سینماسینما، محمد حقیقت: مقدمه: هشتادمین جشنواره جهانی ونیز از ۳۰ ماه اوت (هشتم شهریور) شروع بکار خواهد کرد و علاقه‌مندان می‌توانند از ۲۴ اوت (دوم شهریور) شروع به رزرو کردن بلیط‌های خود بکنند.
پیش‌بینی می‌شود که این دوره جشنواره شور و هیجان خاصی داشته باشد زیرا حرف و حدیث‌هایی درباره حضور سه فیلمساز برجسته جهانی، رومن پولانسکی با فیلم قصر، وودی آلن با فیلم خوش شانس و لوک بسون با داگمن، مدتهاست در رسانه‌ها ادامه دارد و برخی از کانون‌های فمینیستی در ارتباط با داشتن پرونده آزار جنسی این سینماگران، به حضور آنها در جشنواره‌ها اعتراض داشته و دارند. در این میان پرونده وودی آلن و لوک بسون ختم به خیر شد، ولی در مورد پولانسکی پرونده هنوز باز است.
در ابتدای سال ۲۰۲۳ جشنواره برلین عملا ادعا کرد که فیلمهای دو کارگردان اول را نمایش نخواهد داد، اما جشنواره کن بدون سر و صدا هیچ اسمی از حضور داشتن یا نداشتن آثار آنها در کن به میان نیاورد و حتی برای اولین بار، بعد از کنفرانس خبری جشنواره در پاریس، آقای تی‌یری فرمو طوری برنامه‌ریزی کرد که در پایان جلسه، هیچ پرسش و پاسخی از سوی رسانه‌ها صورت نگیرد، و فوری ختم جلسه را اعلام کرد!
امسال بعد از انتخاب کردن سه فیلم نامبرده در جشنواره ونیز، برخی رسانه‌ها بویژه در ایتالیا آقای آلبرتو باربرا مدیر شایسته آن را مورد انتقاد تند قرار دادند و خواستار این شدند که این فیلم‌ها در جشنواره بنمایش در نیاید، اما وی پاسخ آنها را داد اگر چه قانع نشدند! هر سه فیلم سرانجام در ونیز بنمایش در خواهد آمد. برمبنای شنیده‌ها شاید شخص پولانسکی در جشنواره حضور نداشته باشد و از طریق اسکایپ در کنفرانس مطبوعاتی بعد از نمایش فیلم شرکت کند.
فوزی بن سعید کیست؟
وی سناریست، کارگردان و بازیگر ۵۶ ساله مراکشی است که در فرانسه اقامت دارد اما فیلم‌هایش را در کشور خود می‌سازد. تحصیلات اولیه‌اش را در زمینه هنری در پایتخت مراکش انجام داد و سپس به پاریس رفت و در کنسرواتور عالی هنرهای دراماتیک به تحصیل ادامه داد. کمی در زمینه بازیگری تئاتر کار کرد و بعدا چند فیلم کوتاه ساخت که مورد توجه جشنواره‌ها قرار گرفت. آنجا بود که با آندره تشنیه فیلمساز مشهور فرانسوی آشنا شد و چون آندره تشینه می‌خواست در مراکش فیلم دور دست را بسازد، وی حالت مشاور و همکار سناریو را پیدا کرد و با او در ۱۹۹۹ به آنجا رفت و نقشی نیز در فیلم وی بازی کرد. در سال ۲۰۰۰ فیلم کوتاهش با عنوان دیوار در بخش ۱۵ روزکارگردانان کن پذیرفته شد. بعد از آن بود که فوزی بن سعید اولین فیلم بلند خود بنام هزار ماه را ساخت که در جشنواره کن ۲۰۰۳ جایزه نوعی نگاه را بدست آورد. فیلم مهم دیگرش مرگ برای فروش است. وی توانسته در جشنواره‌ها از جمله برلین و ونیز شرکت کند، آخرین اثرش بلندش صحراها، امسال در بخش ۱۵ روز کارگردانان کن بود. وی در فیلمهای زیادی هم بازی کرده است و چند باری نیز عضو هیئت داوری جشنواره‌ها بوده است.
امسال بن سعید داور بخش فیلمهای اول جشنواره ونیز به نام لوئیجی دی لورنتیس است. همه فیلمهای بلند اول کارگردانانی که در بخش مسابقه، افق‌ها، هفته منتقدین و روزهای مولفین انتخاب شده‌اند به طور اتوماتیک نامزد این جایزه به مبلغ ۱۰۰٫۰۰۰ یورو هستند که تنها یک برنده دارد. این بخش عینا از روی دوربین طلایی کن کپی برداری شده است.
در این روزهای آرام و البته گرم ماه اوت با فوزی بن سعید در کافه‌ای در محله پنجم پاریس نزدیکی‌های منزلش قرار می‌گذاریم. وی را چند سالی است در جشنواره‌ها می‌بینم و در فرصت‌هایی نیز درباره سینما و غیره به تبادل نظر پرداخته بودیم. گفتگوی من را با بن سعید می‌خوانید:
خود شما که هم بازیگر، هم سناریست و هم کارگردان هستید برای قضاوت روی فیلمهای مسابقه چه جنبه‌ای را بیشتر مورد توجه قرار می‌دهید؟
هیچ چیز از پیش تصمیم گرفته‌ای را در نظر نمی‌گیرم و تلاش خواهم کرد مدل خاصی را مد نظر قرار ندهم. فیلم باید به دل بنشیند.
کار کدام کارگردان‌ها تاکنون به دل شما نشسته‌اند؟
هیچکاک، ولز، کوروساوا، از طرف دیگر چاپلین، کیتون، ژاک تاتی. من با این استادان بزرگ شده‌ام. درام در آثار آنها وجود دارد. در کار هیچکاک شما می‌توانید میزانس را ببینید و همچنان جنبه طنز هم گاه با ظرافت در کارش دیده می‌شود. باید اضافه کنم که با دید باز به فیلم‌ها نگاه می‌کنم. مثلا آثار کوریسماکی مورد توجه‌ام است و تاثیرات آن را در کارهایم می‌بینید.
درست است اما می‌توان الیا سلیمان را هم در آثارتان ردیابی کرد، شاید به این دلیل که از همان منطقه جغرافیایی، فرهنگی و دینی می‌آیید. فکر می‌کنم با هم رفیق هم هستید.
بله درست است. نقاط مشتریکی داریم، کمی هم نوع کادربندی شبیه به هم داریم. در کارمان درام و طنز قاطی می‌شوند. اما برای من میزانس و فروم هم اهمیت دارد.
احساستان درباره داوری بخش فیلمهای اول را چگونه توصیف می‌کنید؟
من داوری بخش فیلمهای اول را با خوشحالی قبول کردم چون این شانس را به ما می‌دهد که با تر و تازه‌ترین ایده‌ها از کارگردانان جوان از سراسر دنیا آشنا شویم. این مرا به هیجان می‌آورد. می‌خواهم ببینم این نسل جدید چه می‌گوید. چه از نظر ایده، چه از نظر نشان دادن موقعیت جهان پیرامون خود. ما زیاد در جریان همه آنچه که در جاهای گوناگون دنیا رخ می‌دهد نیستیم. کار فوق‌العاده‌ای که مسئولان جشنواره انجام می‌دهند این است که به جستجو و کنکاش می‌پردازند، دنبال افکار جدید و سرزمین‌های گوناگون می‌روند. درواقع کاشف هستند. مثل کریستف کلمب و غیره! برای من واقعا شانس بزرگی است که در مدت کوتاه ده دوازده روز بتوانم این همه فیلم از آدم‌های ناشناخته ببینم.
وقتی فیلمهای خودتان در مسابقه جشنواره‌ها شرکت می‌کنند، مورد قضاوت دیگران قرار می‌گیرید، آیا این تشویش را دارید که فیلم‌هایتان درست فهمیده و قضاوت نشوند؟ و حالا در این جشنواره ونیز، به فیلمسازانی که شما دارید کار آنها را قضاوت می‌کنید، فکر می‌کنید؟ آیا این کار احساس مسئولیت ایجاد می‌کند؟
این مسئولیت را من به تنهایی به عهده ندارم، پنج نفر دیگر هم هستند. این مسله هم هست که آدم دائم از خودش بپرسد که آیا به یک فیلم مهم کم توجهی می‌شود، نمی‌شود؟ بله بار سنگینی به دوش داوران است. ولی به هر حال این یک بازی است و هم ما بعنوان داور و هم فیلمساز به عنوان مولف این بازی را قبول کرده‌ایم و وارد بازی شده‌ایم. البته در مرحله رای گیری باید به نظرات دیگر داوران هم توجه داشت، آنچه که پیچیده است رییس هیئت داوران بودن است (رییس هیئت داوران آلیس دیوپ، کارگردان فرانسوی سنت عمر است که سال گذشته با اولین فیلمش که در بخش مسابقه اصلی هم قرار داشت، همین جایزه را بدست آورد و همچنین از داوران مسابقه نیز جایزه مهم گرفت).
با این حساب ممکن است به فیلمی جایزه دهید که بیشتر در حال وهوای کارهای رییس هیئت داوران باشد و به سلیقه او نزدیک باشد؟
باید دید. اما این نکته را از نظر دور نخواهیم داشت که به هرحال چون یک کارگردان تنها یک بار در عمرش می‌تواند چنین جایزه‌ای بگیرد و این جایزه مهم تلقی خواهد شد، بین خودمان بحث خواهیم کرد.
سوال آخر؛ خانم زر امیر ابراهیمی بعنوان کارگردان اولین فیلمش (تاتامی) در بخش افق‌ها حضور دارد، هنوز آن را ندیده‌ام. این فیلم را البته به طور مشترک با کارگردان دیگری (گای ناتیو) که اصلیتش اسراییلی است ساخته‌اند و چون وی قبلا فیلم بلند دیگری ساخته است آیا می‌تواند جزو لیست شما قرار گیرد؟
در این باره من هیچ نمی‌دانم، قطعا مدیر جشنواره تصمیم خواهد گرفت.
گفتگوی ما در اینجا پایان می‌گیرد اما حرف‌های ما درباره کارهایی که بن سعید قرار است بسازد، مدت‌ها ادامه می‌یابد. آخرین فیلمش، صحراها، ماه آینده در فرانسه اکران خواهد شد.