سینماسینما، تبسم کشاورز: «علی مردانه» با «عروس آتش» آغاز کرد، با «دوئل» به سینما معرفی شد و با بازی در سریال «پرده‌نشین» به شهرت رسید.
شناخت صحیح او از سینما و حضور در پشت‌صحنه، او را دستیار افرادی چون «مسعود کیمیایی»، «فریدون جیرانی»، «ابراهیم حاتمی‌کیا» و… کرد و نامش را به آثار مهمی چون «ملبورن»، «تنگه‌ی ابوقریب»، «خائن‌کشی»، «برادران لیلا» و… گره زد. «علی مردانه» که اکنون رئیس انجمن صنفی برنامه‌ریزان و دستیاران کارگردان است در خصوص وضعیت فعلی سینما، جنبش «می‌تو»، سریال «زخم‌کاری۲» و… با سینماسینما گفت‌وگویی داشته است که در ادامه می‌خوانید.
* التهابات اخیر کشور سینماگران را در وضعیتی بلاتکلیف قرار داد. این مسائل عده‌ای از عوامل را بیکار کرد، از نگاه شما این واکنش‌ها چه تغییراتی را در سینما و کشور ایجاد کرد؟
در چند سال اخیر تولیدات فرهنگی بسیار تحت فشار قرار گرفته است. در مقطعی کرونا موجب این امر شد و برخی از پروژه‌ها را خواباند، پس از آن وضعیتِ بدِ اقتصادی و التهابات اخیر سیاسی و اجتماعی، سینما را به بن‌بست کشاند. اهالی سینما مدام تحت فشار قرار می‌گیرند. طبیعتا وقتی وضعیت این‌گونه می‌شود سرمایه‌گذارها پا پس می‌کشند و بخش خصوصی از بین می‌رود. دود این اتفاقات به چشم عوامل کوچک‌تر سینما می‌رود و باعث مشکلاتی برای خانواده‌ها می‌شود. سینما حرفه‌ی محترم و تاثیرگذاری است، پس بهتر است در هر سِمتی که هستیم از آن سواستفاده نکنیم و توانایی انسان‌ها را الویت قرار بدهیم تا سینما در چرخه‌‌ی درست خودش قرار بگیرد.
*به عنوان رئیس هیئت مدیره انجمن صنفی برنامه‌ریزان و دستیاران کارگردان کمی در خصوص حداقل دستمزد اعضای خود و جلساتی که در این خصوص برگزار می‌شود بگویید.
روال کار ما این‌گونه است که هر سال کف‌دستمزدها را اعلام و این مسئله را رسانه‌ای می‌کنیم تا رسمیت پیدا کند. در حقیقت این قضیه مبنایی برای چانه‌زدن اولیه و مذاکره با تهیه‌کنندگان می‌شود. شاید تعاریف ما از کف‌دستمزدها متفاوت باشد اما بعدا طبق اصلاحیه‌ای که دادیم اعلام کردیم کف‌دستمزدها مخصوص افرادی است که برای اولین‌بار در سِمت‌های خودشان قرار می‌گیرند. بیشتر صنف‌ها عدد و رقم‌هایی را اعلام کرده‌اند که تهیه‌کننده‌ها و مدیران‌تولید زیر بار آن نمی‌روند. تصمیم ما بر این بود، دستمزدهای قابل‌قبولی را مشخص کنیم که قراردادها زیر آن بسته نشود. برای مثال می‌توانستیم برای دستیار دوم کارگردان عدد بیشتری را در نظر بگیریم اما به دلیل شرایط بد اقتصادی موجود در جامعه و بر مبنای شرایط تولیدی سینما، مبالغی را مشخص کردیم که قابل پرداخت باشد، البته به دلیل تورم ممکن است این عدد و رقم‌ها تغییراتی کند.
*چه اندازه برنامه‌ریزان و دستیاران با یکدیگر هم‌سویی دارند و سعی می‌کنند مطالبات خودشان را بیان کنند تا یک قراردادِ تیپ، متناسب با تخصص خودشان داشته باشند؟
سال‌هاست در تلاشیم قرادادِ تیپی حاکم کنیم که توازنی برقرار شود اما تهیه‌کنندگان زیر بار این مسئله نمی‌روند. از نگاه من اگر خانه‌ی سینما جلسات متعددی در این خصوص داشته باشد بسیاری از مشکلات از بین خواهد رفت.
*همان‌طور که می‌دانیم دستمزد بازیگران سوپراستار با سایر عوامل فاصله‌ی فاحشی دارد. این اندازه تمایز در کیفیت کار تاثیرگذار نیست؟
اگر موارد استثنا را کنار بگذاریم، کاملا با حرف شما موافقم. اختلاف غیرمنطقی و عدم توازن در دریافت دستمزدها همیشه وجود داشته است. باید به همان درصدی که دستمزد بازیگران بیشتر می‌شود دستمزد سایر عوامل هم افزایش پیدا کند اما شوربختانه این مسئله برای تهیه‌کننده‌ها قابل‌قبول نیست چرا که آن‌ها به ویترین کارشان توجه می‌کنند و اهمیتی به زیرساخت و پایه‌ها نمی‌دهند. همان‌طور که اشاره کردید این موضوعات موجب بی‌انگیزگی عوامل و داشتن چندین پروژه به‌طور هم‌زمان می‌شود که عدم‌تمرکز و افت کیفیت آثار را به همراه خواهد داشت. کاش به فرمول و قاعده‌ای می‌رسیدیم که به همان درصدی که دستمزد بازیگران افزایش می‌یابد دستمزد سایر عوامل هم بیشتر شود.
*پس از بیانیه‌ی زنان سینماگر در خصوص جنبش «می‌تو»، انجمن صنفی برنامه‌ریزان و دستیاران کارگردان، اولین نهاد صنفی بود که به اظهارات «سمیه میرشمسی» واکنش نشان داد و از او حمایت کرد. این حمایت‌ها فقط کلامی بود یا این مسئله به صورت جدی پیگیری شد؟
ما اولین صنفی بودیم که از این موضوع حمایت کردیم و پشت همکارمان «سمیه میرشمسی» ایستادیم. اگر خدای ناکرده باز هم شاهد بی‌اخلاقی، ناامنی روانی، تهدید و… باشیم سکوت نخواهیم کرد. متاسفانه تعرض و تجاوز فقط مختص سینما نیست و این موضوع در کل جامعه‌ی ما وجود دارد. به دلیل نبودِ زیرساخت‌های فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی، افراد بر مبنای استعداد و توانایی‌هایشان دیده نمی‌شوند. روابط جای ضوابط را گرفته است و همین موضوع موجب سواستفاده می‌شود.
*در پروژه‌هایی که کار می‌کنید افراد چه اندازه با روابط وارد می‌شوند؟
متاسفانه این مسئله دیده می‌شود. معتقدم که باید افراد را برمبنای استعداد و توانایی‌هایشان انتخاب کنیم. ممکن است ۲نفر در یک ترازو، مساوی قرار بگیرند؛ آن وقت هر شخصی ترجیح می‌دهد با افرادی کار کند که درک دقیق و درستی نسبت به آن‌ها دارد. این موضوع اشکالی ندارد اما در کل باید تلاشمان بر این باشد که حق هیچ شخصی ضایع نشود.
*برای پذیرفتن کار و حضور در یک اثر چه‌چیزی برایتان در اولویت است؟
فیلمنامه در اولویت قرار دارد. عده‌ای از همکارانم به شوخی می‌گویند: «ما مرده‌شوریم، چه فرقی می‌کند که چه کاری باشد» اما من این‌گونه فکر نمی‌کنم، باید با داستان ارتباط برقرار کنم تا بتوانم تمام خودم را در کار بگذارم.
*پس از «ملبورن» و «سرخ‌پوست»، سریال «آکتور» سومین همکاری شما با «نیما جاویدی» بود. این همکاری‌های پیاپی به چه‌چیزهایی برمی‌گردد؟
کار کردن با «نیما جاویدی»، هم از نظر انسانی هم از نظر کاری بسیار لذت‌بخش است. در این سال‌ها گزیده‌کاری کردم تا بتوانم پشت آثاری که گزینش می‌کنم بمانم. دوست داشتم کارهای شاخص و خوبی داشته باشم. از نگاه من این موضوع مهمی است که تو با اشخاصی کار کنی که دوست داشته باشی در اثر بعدی هم عضوی از تیم آن‌ها باشی.
*چه بازخوردهایی پس از پخش شدن سریال «آکتور» گرفتید؟
خوشبختانه بازخوردها خوب بود. سریال «آکتور» به دلیل قصه‌‌ی متفاوت و پرداختِ صحیح مورد توجه قرار گرفت و ماندگار شد. این سریال جزو معدود آثاری بود که این اندازه ریز و درونی به تئاتر و پردازش شخصیت‌های داستان پرداخته بود. معمولا تهیه‌کننده‌ها هزینه‌ها را کم می‌کنند و هرجوری که می‌توانند به اصطلاح کار را می‌چلانند اما «مجید مطلبی» این اجازه را داد که «آکتور» حرفهای خلق شود.
*از همکاری با «سعید روستایی» در فیلم سینمایی «برادران لیلا» و حضور در جشنواره‌ی کن بگویید.
«سعید روستایی» نگاه عمیقی نسبت به سینما دارد. او به شدت سخت‌گیر و خلاق است؛ طبیعتا این سخت‌گیری را در ساخت «برادران لیلا» هم با خود به همراه داشت. فیلم‌برداری این اثر به دلیل لوکیشن‌های متعدد و هنروران زیادی که داشت دشوار بود اما من به دلیل علاقه‌ام به این حرفه سختی‌ها را هم لذت‌بخش می‌بینم. خوشبختانه آن‌قدر ارتباط من با «سعید روستایی» خوب بود که بدون‌هیچ دردسری «برادران لیلا» را به پایان رساندیم و با هم در جشنواره‌ی کن حضور پیدا کردیم.
*پس از فیلم سینمایی «شیشلیک» در «زخم‌کاری۲» به عنوان مجری‌طرح و مدیربرنامه‌ریزی در کنار «محمدحسین مهدویان» حضور دارید. کمی از همکاری با او بگویید.
کار کردن با «محمدحسین مهدویان» لذت‌بخش است،چرا که تکلیفِ او کاملا مشخص است. مهدویان جزو فیلمسازانی است که هم دنیا را دارد هم آخرت را. یعنی هم می‌تواند فیلم‌هایی بسازد که در جشنواره موفق باشد هم در گیشه. ترکیب هردوی این‌ها در همه‌ی کارگردان‌ها وجود ندارد. او در انتخاب فیلمنامه‌هایش همیشه به گونه‌ای پیش می‌رود که بتواند علاوه بر مردمِ عامه، اهل فن را هم راضی کند. همان‌طور که گفتید این روزها مشغول ساخت سریال «زخم کاری۲» هستیم که به زودی پخش خواهد شد. پیش از عید هم قرار بود «شیرینی بله‌برون» را با «محمدحسین مهدویان» و «محمد منصوری» بسازیم؛ حدود یک‌ماه پیش‌تولید رفتیم اما متاسفانه پروانه‌ی ساخت نگرفت و فیلم خوابید. وقتی این اتفاق‌ها پیش می‌آید ۴۰نفر از نان خوردن می‌افتند.
*تکلیف اکران «شیشلیک» محمدحسین مهدویان و «روشن» ساخته‌ی روح‌الله حجازی چه شد؟
«شیشلیک» فیلمی انتقادی_اجتماعی بود که اگر اکران می‌شد مخاطب خاص و عام را راضی می‌کرد. فیلم سینمایی «روشن »هم قرار است به زودی اکران شود. اولویت «روح‌الله حجازی» هنر و ابعاد فرهنگی_اجتماعی است که آن را به فروشِ فیلم ترجیح می‌دهد.
*در فیلم سینمایی «خائن‌کشی» دستیار «مسعود کیمیایی» بودید. فیلمسازی که مولف است و در سینمای موج نوی ایران تاثیر بسزایی داشته است. از کار کردن با او برایمان بگویید.
به یاد دارم «علی اوجی» با من تماس گرفت و پیشنهاد کار با «مسعود کیمیایی» را داد. با وجود این‌که مادرم تازه عمل قلب کرده بود و کنار او بودم اما باز هم نتوانستم به این پیشنهاد فوق‌العاده جواب رد بدهم. کار کردن با «مسعود کیمیایی» یعنی خواندنِ تاریخ سینمای ایران، یعنی حضور در مدرسه‌ی سینما.
*نگاه به کارنامه‌ی کاری شما نشان می‌دهد که در چند سال اخیر همکاری‌هایی بافکر و انتخاب‌هایی گلچین شده داشته‌اید. حضور در آثاری که معمولا با توفیق مواجه شده‌اند…
کاملا درست می‌گویید. از یک‌جا به بعد تصمیم گرفتم اولویتم انتخاب آثاری باشد که حالم با آن‌ها بهتر است. برخی از کارها به دلیل نوع نگاه کارگردان و شرایط تولیدی ممکن بود موردپسند من نباشد بنابراین تصمیم گرفتم در خانه بنشینم تا یک اتفاق خوب برایم رقم بخورد. وقتی انتخاب‌هایت تغییر می‌کند از یک‌جایی به بعد کم‌کم روی ریلی قرار می‌گیری که دوست داری. ترجیح من این است با فیلمسازانی کار کنم که هنر برایشان اهمیت دارد. معتقدم وقتی کارهای دشوار را به درستی و با برنامه پیش می‌بری نامت شنیده می‌شود و می‌تواند برایت رزومه‌ی خوبی را درست کند.
*علاوه بر برنامه‌ریزی و دستیاری در سینما در حیطه‌ی بازیگری هم فعالیت داشته‌اید، آیا قصد دارید این دو را به صورت موازی با هم پیش ببرید؟ چون به نظر می‌رسد مدتی است از دنیای بازیگری فاصله گرفته‌اید.
بازیگری را از سن کم آغاز کردم. ۲سال متوالی به عنوان بهترین بازیگر مدارس تئاتر ایران انتخاب شدم. پس از آن با فیلم «عروس آتش» خسرو سینایی و «دوئل» احمدرضا درویش وارد سینما شدم. شرایطِ بدِ اقتصادی، گذران معیشت و شناخت بهتر نسبت به سینما، مرا به پشت دوربین کشاند و موجب شد که با این فضا بیشتر آشنا شوم. متاسفانه مشکل سینما این است که وقتی در یک جایگاه جا می‌افتید تغییر مسیر دادن کار دشواری می‌شود، این مسئله تمرکز من را از بازیگری گرفت، البته از جایی که الان هستم راضی‌ام. از نگاه من، یک بازیگر باید همیشه آماده‌ی بازی کردن باشد. علاوه بر تمرینِ بدن و بیان باید به تحلیل فیلمنامه و شخصیت‌ها اشراف داشته باشد. یعنی می‌خواهم بگویم موضوع فقط بُعدِ فیزیکال نیست، باید سلسله اتفاقات به درستی پشت هم‌چیده شود تا یک بازیگر بتواند به روند خودش ادامه دهد. از آن‌جایی که این حیطه بسیار پرطرفدار است اگر کوشش و ممارست نکنی به راحتی جایگزینت می‌شوند.
*خودتان قصد ساخت فیلم را ندارید؟
صنف ما تنها صنفی است که می‌تواند ۲شاخه شود. عده‌ای به کار دستیاری اشراف دارند بنابراین می‌توانند به سمت کارگردانی بروند و عده‌ای دیگری هم در حرفه‌ی برنامه‌ریزی تبحر دارند بنابراین بهتر است در مقام برنامه‌ریز و تهیه‌کننده مشغول کار شوند. من هردوی این کارها را دوست دارم، قصدم بر این است فیلمی بسازم که تهیه‌کننده‌‌ی آن هم خودم باشم.
*این روزها مشغول چه کارها و فعالیت‌هایی هستید؟
در سریال «بازنده» ساخته‌ی «امین حسین‌پور» کنار «صابر ابر»، «سارا بهرامی»، «علیرضا کمالی» و… نقش‌آفرینی می‌کنم.
*در آخر اگر حرفی مانده…
امیدوارم دغدغه‌های اهالی سینما کمتر شود، سینما رونق پیدا کند و صنف باشرف و زحمت‌کش دستیار برنامه‌ریزان بتوانند مسیر خود را به درستی ادامه دهند.