سینماسینما؛ تینا جلالی با همایون اسعدیان گفت‌وگویی انجام داده که در روزنامه اعتماد منتشر شده است. این گفتگو را می‌خوانید:
وقتی از اوضاع پیچیده و شرایط غامض و دشوار حاکم بر سینمای ایران صحبت می‌کنیم منظور فقط بیکاری و رکود تولید و ریزش مخاطب سینماها نیست که البته این مشکلات اصل مباحث و ماجرای سینماست، آنچه در حال حاضر سینما را هدف قرار داده نظریه‌ای است که مخالف فعالیت هنرمندان است و هرگونه تحرک و پویایی این بخش را دهن‌کجی به اعتراضات اخیر می‌داند. افزون بر این، عقیده‌ای جریان دارد که جامعه را به دو قطب تقسیم می‌کند و می‌گوید: «یا با حرف من موافقی یا در نقطه مقابل حرف من قرار داری.» این تفکر نظرش بر این است افرادی که گرایش به یک‌سو ندارند انگار «وسط باز» هستند موضوعی که کلاف پیچیده مشکلات سینما را پیچیده‌تر می‌کند. ما با همایون اسعدیان یکی از اعضای کمیته حمایتی حقوقی خانه سینما گفت‌وگویی داشتیم و درباره مسائل و مشکلات این روزها نظرش را جویا شدیم که پیش روی شماست.
در ابتدا بحث را از کمیته حقوقی خانه سینما شروع کنیم. کمی از روند حمایت‌های قضایی که در چند وقت اخیر برای سینماگران صورت گرفته، توضیح می‌دهید؟
در پی ناآرامی‌های چند ماه اخیر در کشور، سه، چهار نفر از اهالی سینما به انتخاب خانه سینما دور هم جمع شدیم و در تمام چند ماه گذشته همه هم و غم خود را برای پیگیری مشکلات اهالی فرهنگ گذاشتیم. می‌گویم اهالی فرهنگ یعنی نه فقط اهالی سینما؛ چون این حمایت ما شامل همه همکاران‌مان در حوزه تئاتر، تجسمی، موسیقی و سینما می‌شد که در جریان اعتراضات اخیر، برای‌شان مشکل به وجود آمده است. به جرات می‌توانم بگویم این کمیته حقوقی از صبح تا شب تمام تلاش و انرژی خود را صرف این می‌کرد و می‌کند تا راه‌حلی برای مشکلات همه همکاران پیدا کند. دوستان مدام گفت‌وگوی تلفنی انجام می‌دادند و با مسوولان قضایی و رابطین مذاکره می‌کردند تا شرایط برای همکاران در بند سهل‌تر شود. سوءتفاهم‌ها از بین برود و هنرمندان مدت زمان کمتری در زندان بمانند. تا مرحله‌ای بسیار موفق بودیم و دیدارهای مختلفی با قوه قضاییه داشتیم و دوستان در قوه قضاییه هم تلاش‌شان را کردند تا به اهالی سینما کمک کنند اما در این مسیر بعضی فعالیت‌های ما هم به نتیجه نرسید و نتوانستیم کاری کنیم.
آمار مشخصی از افرادی که در ناآرامی‌ها و اعتراض‌ها برای‌شان مشکل به وجود آمده بود، هست؟
تعداد سینماگران و هنرمندانی که نیاز به حمایت حقوقی و قضایی در این التهابات داشته‌اند، بیش از ۱۸۰ نفر بود که خوشبختانه تا امروز با پیگیری‌های کمیته حمایت خانه سینما در تعامل با سازمان سینمایی و مقامات دادستانی و قوه قضاییه در حال حاضر تعداد دربندان خانه سینما به دو نفر تقلیل یافته و بنا به قول مساعد مقامات قضایی در آینده نزدیک سایر هنرمندان نیز آزاد می‌شوند. البته این تعداد مشکلات مختلفی داشتند. عده‌ای ممنوع‌الخروج بودند. یک تعدادی به دلایل مختلف دستگیر شده بودند. یک عده به دلیل مواضع‌شان فراخوانده و بازداشت شدند؛ مثل خانم ترانه علیدوستی.
مشکل ممنوع‌الخروجی هنرمندان به کجا رسید؟
خیلی در این بخش تلاش کردیم و می‌توانم بگویم تعدادی از ممنوع‌الخروجی‌ها مشکل‌شان حل شده و در تلاش برای رفع مشکل سایرین هم هستیم.
الان جو تا حدودی آرام شده؟ یا همچنان بازداشت و احضار ادامه دارد؟
کمی جو آرام شده؛ واقعا می‌گویم به نظرم گفت‌وگوهایی که این اواخر با مسوولان امر داشتیم به ثمر رسیده است. به عنوان نمونه به شما بگویم که در چند روز اخیر دادگاه خانم هنگامه قاضیانی برگزار شد و با تلاش رابطینی که در جلسه حضور داشتند، بعضی اتهامات از خانم قاضیانی برداشته شد و مشکلات ایشان دیگر به شکل حاد نیست. همچنین کمیته حقوقی خانه سینما توانست از جعفر پناهی حمایت لازم را انجام دهد. در این راستا دیوان عالی کشور حرکت قابل‌توجهی که انجام داد این بود که حکم آقای جعفر پناهی را نقض کرد و پس گرفت.
جعفر پناهی به زودی آزاد می‌شود؟
قاعدتا باید حکمش از مجرم بودن به متهم تغییر پیدا کند و در آن صورت می‌توان با قرار وثیقه جعفر را آزاد کرد. این موضوع هم پیگیری‌های وکلای آقای پناهی بوده و هم کمیته حقوقی خانه سینما. نکته دیگر اینکه جلساتی با خانواده‌های هنرمندانی که دچار مشکل هستند، داشتیم. اگر دوستی وکیل نداشت برایش این امکان را فراهم آوردیم. این نکته صرفا برای افراد خاصی نبوده و به صورت گسترده شامل همه اهالی فرهنگی که دربند بوده‌اند، شده است. من حیث‌المجموع مجموعه فعالیت‌هایی را که در خانه سینما در این مدت انجام شده موثر ارزیابی می‌کنم. همان‌طور که اشاره کردم در بخشی موفق بودیم و در بخشی هم تلاش‌های ما به ثمر نرسید.
جناب اسعدیان! در حال حاضر اوضاع کار اهالی سینما چگونه است؟
خیلی بد است. برخلاف آنچه مسوولان می‌گویند که بنیاد سینمایی فارابی ۲ هزار فرصت شغلی فراهم کرده و هنرمندان مشغول به کار هستند، باید بگویم خیر! اوضاع این‌گونه نیست. در سینما هم مثل همه مشاغل رده‌بندی شغل به لحاظ اقتصادی وجود دارد. بعضی افراد مثل من اگر چند سال هم کار نکنند به لحاظ مالی مشکلی برای‌شان به وجود نمی‌آید ولی در نظر بگیریم اکثریت اهالی سینما این فرصت را ندارند و به شدت مشکلات مالی دارند و نکته مهم‌تر این است که این موضوع صرفا به وقایع اخیر برنمی‌گردد. من در جلسه‌ای که با مسوولان سینمایی داشتم به آنها هشدار دادم و بارها هم تاکید کردم با سونامی بیکاری اهالی سینما در سال بعد مواجه هستیم. دلیل مهم این موضوع را ناشی از سیاست‌های غلط ساترا می‌دانم که سطح تولید سریال را در سال جاری پایین آورده است. همچنین سخت‌گیری‌هایی که از ابتدای سال در صدور پروانه ساخت شد. سال ۹۸ که عضو هیات انتخاب بودم، حدود ۱۲۰ فیلم در جشنواره شرکت کرد اما امسال این رقم به ۷۰ فیلم رسیده است. نکته مهم‌تر اینکه نیروهای سینما افزایش پیدا کردند. من همیشه فکر می‌کردم خانه سینما ۵ هزار نیرو دارد که الان به نظر می‌رسد نیروهای خانه سینما به ۷ هزار نفر رسیده‌اند؛ متاسفانه قشر عظیمی از این نیروها بیکارند و دچار مشکلات معیشتی هستند. در بخش اکران هم با وضعیت بغرنجی مواجه هستیم. وقایع اخیر روی فروش فیلم‌ها به شدت تاثیر گذاشته و سینماها با ریزش مخاطب همراه بودند. مجتمع‌های چند ساله بعضی سالن‌های‌شان را تعطیل کردند. این را به طور مشخص در مورد پردیس سینمایی کوروش، مگامال، لوتوس و بسیاری دیگر از مجتمع‌ها می‌دانیم که بعضی سالن‌های‌شان را تعطیل کردند. این موضوع برای سینماداران بسیار هزینه‌بردار است و آنها را دچار مشکلات اقتصادی می‌کند.
متاسفانه جو نامناسبی هم علیه فرهنگ به وجود آمده.
باید بگویم جوی که این اواخر راه افتاده توقعش این است که همه آدم‌ها در این شرایط کار کنند اما در بخش فرهنگ و هنر اگر کسی سر کار برود، انگار دهن‌کجی به معترضان و شرایط اعتراضی کرده است و نباید این گروه کار کنند و اگر هنرمندان کار کنند، حق و حقوق معترضان را تضییع کرده‌اند! همین موضوع باعث شده است که سازنده‌های فیلم یا سریال نگران باشند و بعضی‌ها اصلا کارشان را شروع نکنند. نکته‌ای که این وسط اهمیت دارد این است که نمی‌فهمم در این شرایط اقتصادی چرا باید فقط عرصه فرهنگ و هنر کارشان را تعطیل کنند و دست به اعتصاب اجباری بزنند؟ روشی که به نظر من معقول نیست و در ادامه به ضد خودش عمل می‌کند و در صورت تداوم واکنش‌های منفی زیادی را از جانب فرهنگ و هنر در پی خواهد داشت و به مرور زمان آن همدلی لازم را از بین خواهد برد. شما نگاه کنید بعضی گالری‌ها مدت‌هاست که تعطیل است. بعضی سالن‌های تئاتر نمایش اجرا نمی‌کنند و این باعث نگرانی برای سال آینده می‌شود. قول می‌دهم اگر دست فرمان همین باشد، سال آینده با بیکاری گسترده‌ای در میان اهالی سینما مواجه هستیم که این برای صنعت تصویر بسیار خطرناک است.
تفسیر اشتباهی که می‌گوید اگر هنرمندان سر کار بروند، انگار عادی‌سازی است.
ببینید. من به بسیاری از مسائل کشور انتقاد دارم و اصلا اعتراض هم دارم. در جلساتی هم که با مسوولان و مقامات کشوری داشتیم، تندترین اعتراضاتم را به آنها منتقل کردم. همه کسانی هم که در این جلسات شرکت داشتند از صنوف و رشته‌های مختلف، گفت‌وگوهای بی‌پرده و صریح با مقامات داشتند و از آنجایی که همه ما اهالی خانه سینما به گفت‌وگو قائلیم، در جریان گفت‌وگوهایی که با مقامات کشور داشتیم به آنها گفتیم شرایط بدی را در کشور پشت سر می‌گذرانیم. به نظرمان آمد بسیاری از بزرگان کشور به این موضوع واقف نیستند. به آنها گفتیم هنوز اعتراضات تمام نشده و ناآرمی‌های اخیر کشور مثل آتش زیر خاکستر است و در ادامه ممکن است به شکل خطرناک‌تری بروز و ظهور کند. تمام این نگرانی‌ها را در جلسات به آقایان گفتیم و تلاش کردیم ایرادات را به آنها بگوییم و به تندترین نکات هم اشاره کردیم؛ ولی این دلیل نمی‌شود که با سیاست‌هایی که دیگران در خارج از مرزها دارند، همسو و هم‌نظر باشیم! نظریه‌ای در حال حاضر وجود دارد که معتقد است «یا با حرف من موافقی یا در نقطه مقابل من قرار داری»! این نظریه معتقد است افرادی که گرایش به یک‌سو ندارند انگار «وسط باز »هستند؛ اما من معتقدم کسانی که نگاه «وسط باز» را به آدم‌ها می‌چسبانند و این واژه را مدام تکرار می‌کنند اگر روزی در کشور موفق بشوند، آدم‌های بسیار خطرناکی هستند، چراکه باعث بروز شرایط فاشیستی در کشور می‌شوند. از خودم نمی‌گویم، تجربه اخیر می‌گوید این افراد به کسانی که دیدگاه آنها را قبول نداشته باشند، توهین و فحاشی می‌کنند.
مثل حمله‌هایی که برای اجرای نمایش به خانم گلاب آدینه صورت گرفت یا افرادی که به صورت مغرضانه به آقای علی سرتیپی حمله کردند.
متاسفانه موضوعی بسیار نگران‌کننده است.