سینماسینما، مژده بادران: اکران انیمیشن«شاهزاده روم» در کنار دیگر فیلم‌های سینما بازهم امید به داشتن فرصتی برابر را در دل انیمیشن‌سازان زنده کرده، خصوصا که این انیمیشن پا به پای فیلم‌های رئال سینما در حال فروش است.  پیش از این تنها انیمیشن«تهران ۱۵۰۰» بود که به خاطر استفاده از ستاره‌های سینما و حمایت شهرداری از چنین فرصت اکرانی برخوردار شده بود. و از آن موقع تاکنون انیمیشن‌های در کمد مانده تنها در بدترین شرایط توانستند رنگ اکران را به خود ببینند. نمونه اش؛ «رستم و سهراب» و «جمشید و خورشید». اما حالا رویای دور و دراز انیمیشن‌سازان؛ دستیابی به فرصت برابری در اکران به نظر میسرتر می‌رسد. هر چند که بازهم مشکلات زیادی برسر راه اهالی انیمیشن وجود دارد و به همین دلیل با هادی محمدیان، کارگردان، داریوش دالوند، تهیه کننده و روانبخش صادقی، رییس انجمن سینمایی فیلمسازان انیمیشن ایران (آسیفا) در این‌باره گفت‌وگویی داشتیم که در ادامه می‌خوانید.

اکران شدن انیمیشن به نفع همه است

هادی محمدیان، کارگردان انیمیشن«شاهزاده روم» معتقد است اکران شدن انیمیشن نفع زیادی برای سینماداران دارد، چراکه انیمیشن به پُر شدن سانس‌های مرده سینما کمک می‌کند؛ «سانس‌هایی مثل صبح یا قبل از شش و هفت عصر. چون مدارس بچه‌ها را در این ساعات به سینما می‌آورند.» آنطور که خودش می‌گوید «شاهزاده روم» به صورت آزاد اکران شده و حتی سینمای سرگروه هم ندارد. و با این حال رقابت تنگاتنگی با دیگر فیلم‌های روی پرده دارد. به نظر محمدیان تماشای انیمیشن یک تفریح سالم است که جنبه آموزشی هم برای کودکان و نوجوانان دارد؛ «وقتی انیمیشن اکران می‌شود همه سود می‌کنند.»

پتانسیل و قصه داریم؛ اما بودجه‌ی کافی نداریم

اما ما چقدر می‌توانیم در حوزه تکنیک با دیگر انیمیشن‌‌سازان جهان رقابت کنیم؟ این سوالی است که او در پاسخ به آن توضیح می‌دهد: «به لحاظ تکنیکی مشکلی نداریم و همچنین از نظر پتانسیل بالقوه فاصله چندانی با دیگر انیمیشن‌سازان نداریم؛ اما این‌که چرا پتانسیل ما بالفعل نمی‌شود، بحث دیگری است. و پاسخ آن را باید در مشکلات سخت‌افزاری یافت.» به گفته محمدیان مشکلات اصلی در بخش انیمیشن به بودجه باز می‌گردد. بودجه کمتر فشار بیشتری به گروه می‌آورد تا در زمان کمتری کار را به پایان برسانند. مثلا انیمیشن«شاهزاده روم» با هزینه دومیلیارد در ۱۵ ماه ساخته شد در حالی که اغلب انیمیشن‌های بلند سینمایی در طول چهار سال ساخته می‌شوند؛ «برای همین است که ما نمی‌توانیم خودمان را با انیمیشن‌‌سازان خارجی مقایسه کنیم، چون اصلا مقایسه درستی نیست.» با این حال او نقطه قوت انیمیشن‌‌های ایرانی را برخورداری از قصه‌های کهن و با ارزشی می‌داند که برگرفته از فرهنگ و مذهب ایرانی است؛ «این قصه‌ها کمتر شنیده شده، حتی گاهی خودم برخی از آنها را برای تیم‌های خارجی می‌فرستم. چون به نظرم حیف است که دست نخورده باقی بمانند.»

حمایت فقط دادن پول نیست

کارگردان«شاهزاده روم» با اشاره به این‌که از ساخت انیمیشن‌ آنها هیچ‌گونه حمایتی صورت نگرفته، خصوصا که به لحاظ موضوعی قابلیت حمایتی بودن را داشته، درباره حمایت دولت از ساخت انیمیشن‌ می‌گوید: «حمایت کردن از ساخت یک پروژه فقط پول دادن نیست. در اختیار گذاشتن تسهیلات یا آماده کردن سخت‌افزارهای ضروری هم می‌تواند نوعی از حمایت باشد. مثلا شنیده ام که شرکت پیکسار برای ساخت انیمیشن«کارخانه هیولاها» از سیستم‌های ناسا استفاده کرده. یا مثلا می‌توانند در اکران از انیمیشن حمایت کنند. یعنی فرصت اکران برابر و در زمان خوب را به انیمیشن دهند. حتی همکاری مدارس با انیمیشن‌سازان هم می‌تواند حمایت باشد.» البته او با تزریق بودجه به انیمیشن مخالف نیست، بلکه به نظرش باید این نحوه پول دادن درست باشد؛ «ارگان‌ها و سازمان‌ها تبدیل به رقیب ما شده اند. چون هزینه مالی که آنها می‌توانند صرف پروژه‌هایشان کنند، ما در بخش خصوصی نمی‌توانیم صرف کنیم. و این فرصت رقابت عادلانه را از ما می‌گیرد. بعد از آن هم این بودجه‌ها نباید فقط به افراد خاصی تعلق بگیرد. از طرف دیگر فکر می‌کنم بهتر است اجازه دهند فیلمساز ایده‌ها و نظرات خودش را بسازد، نه این‌که سفارش سوژه هم از جانب آنها باشد.»

زمان مناسب اکران را در اختیار انیمیشن بگذارید

داریوش دالوند، تهیه‌کننده انیمیشن هم معتقد است فصل اکرانی که در اختیار «شاهزاده روم» قرار گرفته، کور سوی امیدی را برای انیمیشن‌سازان روشن کرده؛ «اگر این اتفاق تداوم پیدا کند، مطمئن باشید شاهد اتفاقات خوب در حوزه انیمیشن خواهیم بود. خصوصا که ما در جامعه کودک‌سالاری زندگی می‌کنیم و اگر زمان اکران مناسبی در اختیار انیمیشن‌ها قرار دهند، آنها می‌توانند فروش خوبی داشته باشند.» به نظر او زمان اکرانی که در اختیار انیمیشن «رستم و سهراب» قرار گرفت، زمان مناسبی نبود؛ ««رستم و سهراب» همزمان با آغاز امتحانات مدارس تهران اکران شد، و همزمان با آن ۲۳ فیلم دیگر هم اکران شدند. یعنی فضا به شدت غیرحرفه ای بود. با این حال یادم هست که انیمیشن ما بعد از فیلم«لامپ صد» پرفروش‌ترین فیلم شد.»

شهرستانی‌ها کمتر پول بگیرند، این نگاه سیستم غلط اقتصادی است

اما دالوند مشکلات دیگری را در حوزه انیمیشن می‌بیند، مشکلاتی که دغدغه همه انیمیشن‌سازانی است که در پایتخت زندگی نمی‌کنند. سال‌هاست که دالوند به همراه برادرانش در شهر بروجرد کار می‌کند. آنطور که خودش می‌گوید، هجده سال است که در این زمینه فعالیت می کنند و بسیاری از مشکلات پایتخت‌نشینان مثل آلودگی هوا یا نبود اخلاق کاری در بین همکاران را ندارند؛ «اما فقط ما نیستیم که در شهرستان کار می‌کنیم، انیمیشن‌سازان در شهرهای دیگری همچون زاهدان، کرمان، بندرعباس، همدان، مشهد و فارس با قدرت بسیار کار می‌کنند.» دالوند معتقد است با وجود این همه پتانسیل کار در شهرستان، برخورد اشتباه نظام با سیستم اقتصادی باعث شده تا مشکلات دیگری برای آنها پیش بیاید؛ «این سیستم اقتصادی غلط باعث شده نه تنها تهران خلوت نشود، بلکه شلوغ‌تر هم شده. در واقع این جاذبه‌ها باعث شده تا تمام نیروهای توانمند ما در همه قسمت‌های فرهنگ و هنر به تهران بروند. عملا در هیچ‌شهر دیگری جز تهران فیلم‌سینمایی رئال تولید نمی‌شود. حتی در حوزه صنعت هم همینطور است. در بعضی موارد هم دیگر نمی‌توانستیم کاری کنیم، وگرنه شاید آنها را هم به تهران منتقل می‌کردیم. مثلا نمی‌توانیم نفت را جز در آبادان در جای دیگری پالایش کنیم. در حوزه انیمیشن هم این اتفاق افتاده، هر چند که ما همه تلاشمان را کرده ایم تا با نبود نیرو مدارا کنیم. و نه تنها اکنون در حال ساختن انیمیشن بلند سینمایی امسال‌مان هستیم، بلکه برای سال دیگر هم از حالا برنامه داریم.» او در ادامه می‌گوید: «ما در شهرستان از حداقل امکانات محروم هستیم. در تهران بهتر می‌شود نیرو پیدا کرد. البته استعداد بچه‌های ما هم بالاست ولی اختلاف اقتصادی با تهران زیاد است. همه سفارش‌دهنده‌ها در تهران هستند و ما برای تصویب پروژه چندین بار باید به تهران بیاییم. حتی سفارش دهندگان خرد یا حتی مراکز استان‌ها هم از تهران دستور می‌گیرند.» اما آنچیزی که دالوند را به ستوه آورده، فقط مشکلات ریز و درشتی نیست که به واسطه دور بودن از پایتخت گریبانشان را گرفته؛ «و از همه بدتر این‌که در تمام مراکز سفارش‌دهنده در برآورد هزینه‌ها برای شهرستان، بودجه کمتری را در نظر می‌گیرند و وقتی از آنها دلیلش را می‌پرسیم، می‌گویند در شهرستان هزینه‌ها کمتر است.» او تاکید می‌کند: «من به تهران نیامدم تا هوا را آلوده تر کنم یا مشکلات پایتخت را بیشتر؛ اما در عوض نه تنها پاداش نمی‌گیرم. بلکه باید با ۲۰ درصد بودجه پایین‌تر کار کنم. به همین دلیل است که همکاران من به تهران مهاجرت می‌کنند.»

دولت ساختارش را درست کند

دالوند معتقد است اگر دولت می‌خواهد کمکش را از انیمیشن قطع کند باید از کل سینما قطع کند، چون در چنین شرایطی آنها می‌توانند با سینمای رئال رقابت کنند؛ «اینطوری نباشد که به عده ای بودجه اختصاص دهند و به عده ای ندهند. یا مثلا به سینما کمک کنند و به انیمیشن نه.» او می‌گوید در چنین شرایطی است که انیمیشن می‌تواند برنده باشد، چون این اتفاق همیشه در سینمای هالیوود افتاده و همیشه در فهرست ده فیلم پرفروش سینما دو سه انیمیشن وجود داشته اند. از طرف دیگر اشتغال‌زایی انیمیشن بسیار بالاست؛ «ولی متاسفانه دولت خیال ندارد چنین کاری انجام دهد و نگاه برابری داشته باشد. دولت درهمین چند سالی هم که پول نداشت، به یک عده کمک کرد و به بقیه نکرد. بهترین کارهایی که دولت می‌تواند انجام دهد، تصویب و اجرایی کردن قانون کپی رایت است. یا این‌که تعداد سالن‌های سینما را بیشتر کند. در زمان انقلاب اسلامی بروجرد هشتاد هزار جمعیت داشت و چهار سالن سینما؛ اما حالا چهارصدهزار جمعیت دارد و یک سالن سینما.» دالوند بیان می‌کند که حتی دولت با قانون جدید ارزش افزوده که قرار است آن را از روز اول تاکنون محاسبه کنند و بگیرند، مشکلات دیگری بر سر راه آنها گذاشته؛ «مثلا به من می‌گویند باید سه درصد ارزش افزوده را از خریدار انیمیشن که تلویزیون است باید بگیری. من اگر بخواهم این پول را از تلویزیون بگیرم، آنها قراردادمان را فسخ می‌کنند. ما از دولت پول نمی‌خواهیم. دولت ساختار خودش را درست کند.»

در هر فصل یک انیمیشن اکران کنیم

روانبخش صادقی، رییس انجمن سینمایی فیلمسازان انیمیشن ایران (آسیفا) با اشاره به فروش خوب انیمیشن «شاهزاده روم» درباره اکران انیمیشن‌ها می‌گوید: «نکته ای که در اکران انیمیشن وجود دارد این است که همراه هر بچه حداقل دو سه نفر هم به سینما می‌روند. بنابراین اکران شدن انیمیشن‌ها به نفع سینماست. نکته دوم این است که اگر بازهم عدالت رعایت شود و همه انیمیشن‌ها به این شیوه اجازه اکران داشته باشد، مطمئنن می‌تواند موفق‌تر عمل کند.» اولش شاید عده ای به تماشای انیمیشن در سینما نروند، مانند سینمای رئال که خیلی‌ها در آغاز به سینما نمی‌رفتند؛ اما با ممارست و اجازه اکران، باعث شد تا سینما در کشور ما پا بگیرد، این‌ها را او می‌گوید و اشاره می‌کند که؛ «من همیشه می‌گویم انیمیشن ما از بخش فرهنگ طلب صد ساله دارد. سینمای ما بعد از صد سال با کلی سوبسید توانسته سر و پا بایستد. اگر به این موقعیت برسیم که در هر فصل یک انیمیشن اکران کنیم، آنوقت است که دیگر کم کم انیمیشن روی پای خودش می‌ایستد و سرمایه‌گذاران راغب به سرمایه‌گذاری در این زمینه می‌شوند.»

دولت راه را تسهیل کند

صادقی با کمک‌های دولتی مخالفت است، او در اینباره توضیح می‌دهد: «به نظر من انیمیشن باید از دست دولت یرون بیاید. شک ندارم که تا این‌ اندازه نباید حضور دولت پررنگ باشد. اما اگر می‌خواهیم تولید کننده بخش خصوصی وارد تولید شود باید عدالت در تولید اتفاق بیافتد.»البته صادقی معتقد است در برخی موارد کمک‌های دولتی نیاز است، مثلا وقتی که سوژه ضرورت پرداختن دارد؛ اما هیچ‌تهیه کننده ای به سمت ساخت آن نمی‌رود؛ «همه کمک‌ها هم لازم نیست به شکل مستقیم باشد. حمایت در اکران یا در بخش ارائه به شبکه نمایش‌خانگی. حضور مدارس و … می‌تواند کمک دولتی باشد. دولت باید تسهیل کننده راه باشد.»