سینماسینما، علی نعیمی ـ ین روزها در هر محفلی حرف از برگزاری جشنواره‌های فجر است و سی‌‌و چهارمین جشنواره فیلم فجر نیز جایگاه ویژه‌ای دارد که با پوستر آن معرفی می‌شود.
در این میان هر گاه از پوستر و گرافیک نامی به میان می‌آید یاد نام‌های بزرگان این حوزه همچون ” قباد شیوا”، “ابراهیم حقیقی”، مرحوم “مرتضی ممیز”، ” فرشید مثقالی”، “ساعد مشکی” و… می‌افتیم. در چنین شرایطی، از پوستر و کار گرافیکی که نام هر یک از این اساتید را با خود به همراه دارد، انتظار می‌رود کاری شاخص، خلاق، با بهره گرفتن از ایده‌هایی نو و کیفیت اجرایی بالا ارائه شود. چراکه ایده‌ها و آثار این اساتید همواره به عنوان مرجعی برای هنرجویان و هنرمندان جوان مورد تقلید قرار می‌گیرد.
«قباد شیوا»، طراح و گرافیست با تاکید بر آنکه در طراحی پوستر، دو بخش ایده و اجرا از اهیمت بالایی برخوردار هستند و ضعف هریک از این بخش‌ها پوستر را با نقد روبه‌رو می‌کند در خصوص پوستر سی‌وچهارم جشنواره فیلم فجر به سینماسینما گفت: «هرچند طراحی پوستر چهره محور به عنوان عنصر بصری پوستر کار نسبتا خوبی است ولی تکنیک اجرایی و بیان بصری و گرافیکی آن بسیار ضعیف است.»
به اعتقاد وی برای پوسترهای خیابانی باید پوستری طراحی شود که مخاطب بتواند با عناصر بصری آن ارتباط برقرار کند. ولی از آنجایی که کیفیت اجرایی پوستر فیلم فجر بسیار پایین است، چنین مهمی در آن دیده نمی‌شود.
وی خاطر نشان کرد: «در بسیاری از موارد باید نقد آثار متوجه مسئولان برگزار کننده و انتخاب کننده آثار باشد نه هنرمند. در جهان معمول است برای طراحی پوسترهای چنین جشنواره‌هایی در طول سال فراخوان‌هایی اعلام می‌شود تا هنرمندان آثار خودرا ارسال کنند و از میان آنها انتخاب می‌کنند. همچنین هر کاری یک مدیر هنری و یک طراح دارد. ولی درایران اینگونه نیست وتنها به زدن چند تلفن به رفقا اکتفا می‌کنند و سفارش داده می‌شود.»
شیوا با تاکید بر آنکه پوسترهایی که طی چندسال اخیر برای جشنواره فیلم فجر درنظر گرفته‌شده‌اند هر کدام یک ساز را می‌زنند و این چنین نگاهی سبب آسیب رساندن به این بخش می‌شود اظهار کرد: «در بیشتر مواقع چوب داوری‌ها و سلیقگی عمل کردن مسئولان را می‌خوریم. ممکن است من نوعی، طراح و گرافیست خوبی باشم و طرحی را ارائه دهم ولی در این میان داوران انتخاب کننده مقصران اصلی هستند.»
ایده‌ای شاهکار و فاقد جذابیت
پیکارو نیساری تصویرگر و گرافیست نیز معتقد است طرحی که برای پوستر این دوره جشنواره فیلم فجر انتخاب شده ایده جذابی دارد اما در اجرا دارای اشکالات بخصوصی است. او ایده استفاده از چهره را مناسب می‌داند اما طراحی آن را با نقاشی‌های سنتی فاقد همخوانی می‌داند.
تسبیحی ایده استفاده از چهره برای این پوستر را ایده خوبی دانست و به نقدهای بسیاری که در این خصوص مطرح می‌شود اشاره کرد و به سینماسینما گفت: «استفاده از عکس مرحوم خسرو شکیبایی قائم به ذات قابل احترام است اما بهتر آن بود که فضای کلی عکس به عنوان سند اصلی یک پوستر و جان دادن به جهان‌بینی آن مهم‌تر است.
تسبیحی تصریح کرد: «گرافیست حرفه‌ای هر کاری که به او داده شود انجام می‌دهد و وجود دیدگاهی درخصوص چرایی انجام این کار درست نیست چراکه گرافیک یک کار تخصصی و تکنیکی است و گرافیست‌ها هر کار سفارشی را انجام می‌دهند و پوستر فجر نیز یک کار کاملا سفارشی است.»
وی با اشاره به این نکته که مشکل اصلی گرافیک، سفارش‌دهنده‌ها هستند که به واسطه اعمال سلیقگی نظراتشان با چنین آثاری روبه‌رو می‌شویم گفت: «سفارش‌دهندگان با سفارش کار به اساتید و چهره‌های سرشناس عرصه گرافیک از اسم و رسم او برای توجیه کار خود بهره می‌برند. درصد زیادی از اعتبار کار به امضای استادی و بزرگان طراح پوستر باز می‌گردد حتی اگر کار ارائه شده کیفیت و حمیت یک پوستر را به همراه نداشته باشد. در حالی که اگر چنین طرحی توسط یک دانشجو ارائه می‌شد با نقدها و حرف و حدیث‌های فراوانی همراه می‌شد ولی از آنجایی که سفارش‌دهندگان شناخت کاملی نسبت به جو هنری موجود دارند از این حربه به نفع خود بهره جسته‌اند.»
پوسترهای فیلم؛ تکراری و تقلیدی
پوسترهای فیلم به عنوان ویترین یک اثر سینمایی هستند لذا ضرورت دارد به شکل جدی مورد توجه قرار گیرند و از پوسترهای تکراری و تقلید از پوسترهای فیلم‌های خارجی پرهیز شود.
اهالی سینما معروف به سخت‌پسند بودن هستند و تا زمانی که صحنه‌ای به نتیجه مطلوب نرسیده، دست از کار برنمی‌دارند و حتی مشورت در بخش‌های مختلف فیلم از جمله فیلم‌نامه، صحنه و اسم فیلم از ویژگی‌های مثبت این قشر هنری است.
اما نکته حائز اهمیت این است که پوسترهای فیلم به عنوان ویترین یک اثر سینمایی هستند لذا ضرورت دارد به شکل جدی مورد توجه قرار گیرد و از پوسترهای تکراری و تقلید از پوسترهای فیلم‌های خارجی پرهیز شود.
علیرضا ذاکری از گرافیست‌های کشور در این باره اظهار داشت: معمولاً پوستر فیلم‌های جشنواره فجر، در فرصت کوتاهی آماده می‌شود تا به جشنواره فجر برسد و به همین دلیل آثار قدرتمندی در این زمان محدود طراحی نمی‌شود. در صورتی که اگر این پوسترها در فرصت مناسب تا زمان اکران فیلم‌ها و با مشورت کارگردان و تهیه کننده، طراحی شود، قطعاً با نتایج بهتری مواجه خواهیم بود.
وی ادامه داد: گرافیست‌های حرفه‌ای همواره از ایده‌های خلاقه برای طراحی یک پوستر استفاده می‌کنند. برخی گرافیست‌ها این سختگیری را برای آثار هنری خود دارند و هرگز حاضر نمی‌شوند از پوسترهای دیگر طراجان تقلید کنند. اما متأسفانه در پوسترهای فیلم فجر امسال شاهد حضور پوسترهایی هستیم که مشابه آن بارها در پوستر فیلم‌های خارجی روز دنیا دیده شده است.
ذاکری درباره پوستر فیلم «دلبری» گفت: پوستر فیلم «دلبری» ابتدا این فکر را به مخاطب القا می‌کند که این فیلم قصه‌ای اجتماعی و عاشقانه دارد اما انگار مضمون این فیلم، دفاع مقدسی است؛ این پوستر چطور می‌تواند ویترین یک فیلم دفاع مقدسی باشد. ممکن است دلیل این همه فاصله بین محتوای فیلم و پوستر با تدبیر عوامل فیلم به نیت جذب مخاطب بیشتر باشد. این نکته تنها یک گمانه زنی است و حرفه‌ای نیست که نظر قطعی بدهیم و شایسته آن است عوامل فیلم پاسخگو باشند.
وی درخصوص پوستر فیلم «بادیگارد»گفت: این اثر، کاری جسورانه است و مخاطبی که این فیلم را ندیده، با دیدن این پوستر می‌تواند به این نتیجه برسد که با فیلمی اکشن و متفاوت مواجه خواهد شد!
ذاکری افزود: در پوستر فیلم «بادیگارد» مخاطب با محتوای فیلم ارتباط برقرار می‌کند؛ جای گلوله بر دیوار سیمانی و سرکش خون‌آلود حرف «کاف» خبر از درگیری خیابانی در این فیلم می‌دهد. به نظر می‌آید این پوستر در خدمت فیلم بوده و تلاش داشته به قصه فیلم نزدیک شود.
وی درباره پوستر فیلم «آب‌نبات چوبی» گفت: این پوستر فاقد طراحی جدی برای لوگو فیلم است و گویا اینکه گرافیست فرصت کمی داشته. این اثر از نظر من به عنوان مخاطب یک رابطه خانوادگی متشنج را نشان می‌دهد که بین زن و مرد شخص دیگری حضوری کمرنگ دارد و بی شک این پوستر یک فیلم درام خانوادگی است. مشابه این پوسترها بارها در سینما دیده است و برای مخاطب بسیار آشناست.
این گرافیست بیان داشت: من با پوستر فیلم «کفش‌هایم کو؟» زیاد ارتباط نمی‌گیرم؛ این پوستر به لحاظ لوگوتایپ و چیدمان، تقلیدی از فیلم‌های هالیوودی است؛ «رضا کیانیان» در این اثر به عنوان شخصیتی مغموم نشان داده شده؛ این اثر دورنمایی از شخصیت اصلی قصه فیلم است و کمک چندانی به مخاطب نمی‌کند که به محتوای فیلم نزدیک شود.
وی گفت: پوستر فیلم «بارکد» هم ما را به محتوای فیلم نمی‌رساند و فقط یک لوگو تایپ خوب است.
ذاکری خاطرنشان کرد: به نظرم پوسترها باید با سلیقه و روحیات مردم ایران همخوانی داشته باشد؛ توقع می‌رود بعد از ۳۴ دوره از جشنواره، علاوه بر پیشرو بودن محتوای فیلم‌ها، پوسترها هم پیشرو باشد چراکه ما گرافیست‌های خوبی داریم که باید از کارهای آنها استفاده کنیم.
وی یادآور شد: جدا از پوستر فیلم دلبری که می‌توانست اثر خوبی باشد و پوستر فیلم «بادیگارد» که قابل اعتنا است، به نظر می‌آید دراین چند اثر از پوسترهای سی و چهارمین جشنواره فیلم فجر، اثری غافلگیرانه که مخاطب را مجذوب کند دیده نمی‌شود.
ذاکری بیان داشت: بهترین شکل حرفه‌ای طراحی پوستر فیلم آن است که گرافیست‌ها به عوامل فیلم نزدیک شوند تا از ایده‌ها، مشورت‌ها و امکانات صحنه‌ای فیلم‌ها در آثار خود بهره ببرند.