به مناسبت آیین «پاسداشت فرهنگی روز ملی سینما»، نشست بررسی سینمای مستقل و آینده سینمای ایران در مجموعه فرهنگان فرشته برگزار شد.
به گزارش سینماسینما، در این نشست کیوان کثیریان منتقد سینما، محمد علی سجادی تهیه کننده و فیلمساز و مجید برزگر نویسنده و فیلمساز، با حضور علاقه‌مندان به سینما درباره فیلم مستقل در سینمای ایران صحبت کردند.
محمد علی سجادی در ابتدای نشست گفت: «برای سینمای مستقل یا همان سینمایی که به آن خودکفا می‌گوییم اگر بخواهیم تعریف درستی ارائه دهیم این می‌شود که اگر چیزی از بیرون به فیلمساز دیکته نشود، اثر تولید شده، سینمای مستقل است.»
او ادامه داد: «این سینما در یک دوره‌ای ابعاد تجربه‌گرایانه داشت اما حالا تغییر کرده است. سینما یک صنعت است و اقتصاد را نمی‌شود از آن جدا کرد، در جهان هم سینمای مستقل در کنار سینمای تنومند شکل می‌گیرد، بنابراین قائم به ذات سرمایه است.»
سجادی در پاسخ به این پرسش که آیا سینمای مستقل می‌تواند از دولت‌ها پول بگیرد یا خیر گفت: «در کشور ما یک نظام سیاسی ایدئولوژیک وجود دارد که سینما از آن تاثیر می‌پذیرد. به‌دلیل شرایط سیاسی و اجتماعی، کشور ما، همه چیز سینمای مستقل به سینمای اجتماعی تقلیل داده شده است، یعنی سینمایی که نق بزند و نخواهد از سیستم تغذیه کند.»
او درباره بودجه ساخت فیلم‌های مستقل گفت: «یک سوال وجود دارد، اینکه سینمای مستقل اگر از دولت پول بگیرد وابسته است یا خیر؟ در تمام دنیا سینمای مستقل از شهرداری‌ها یا سایر نهادهای دولتی برای ساختن فیلم پول می‌گیرد، اما در اینجا اگر شما پول بگیرید متهم می‌شوید، انگار فیلمساز مستقل با هر سختی که شده باید پول جمع کند و فیلم بسازد، تازه بعد از آن با مشکل توزیع مواجه می‌شود، سینمای مستقل تا زمانی که نتواند برای خودش نظم و نظامی ایجاد کند شرایطش همین است.»
در تمام دنیا دولت از فیلمسازان مستقل حمایت می‌کند
در ادامه نشست مجید برزگر، فیلمساز مستقل درباره سینمای مستقل در جهان گفت: «در اروپا سینمای مستقل تمام بودجه خود را از دولت می‌گیرد و در آمریکا نیز استودیوها و تهیه‌کنندگان ثروتمند این مسئولیت را برعهده می‌گیرند. در ایران نه دولت، نه سرمایه‌گذار کلان حاضر نیست روی سینمای مستقل سرمایه‌گذاری کند و چون تکلیف آن نامشخص است از سر ناچاری نام سینمای مستقل را روی آن می‌گذارند.»
برزگر ادامه داد: «گمان می‌کنم از ۱۴۰۱ به بعد سینمای مستقل یک تعریف جدید پیدا کرده، سینمای مستقل تبدیل به فیلمی شده که دیگر از جامعه عقب نیست و با جریان اصلی جامعه حرکت می‌کند بنابراین فکر می‌کنم یک مقدار نافرمانی اجتماعی و عمومی باید وارد سینما می‌شد و این اتفاق هم رخ داد.»
سینمای مستقل آزادی، سلطه ناپذیری، عشق و ارزش زن را بازتاب می‌دهد
کیوان کثیریان که در این نشست به عنوان منتقد شرکت کرده بود، درباره همراهی سینمای مستقل با جریان اصلی جامعه گفت: «بعد از ۱۴۰۱ یک ضرورتی در سینما به وجود آمد که سبب شد بازگویی معضلات اجتماعی تبدیل به یک وظیفه جدی‌تر شود. در واقع همراهی سینماگران و هنرمندان با خیزش مردمی باعث شد تا عدم تبعیت مردم از نظم مسلط در سینما هم رواج پیدا کند.»
او ادامه داد: «به نوعی باید گفت که همراهی سینماگران با مردم از مجاری سینمایی محقق شد. سینمای مستقل تلاش کرد تا بازگوی معضلات باشد چون در حال حاضر بحث سینما و زبان سینما یک مسئله اصلی است اما آن چیزی که به عنوان ارزش افزوده این هنر نمایان شد، همین همراهی سینما با جریان اصلی جامعه بود. وقتی می‌گویم همراه جریان اصلی جامعه است؛ یعنی اینکه نوعی از سینما بعضا به شرایط اجتماعی و سیاسی جامعه می‌پردازد.»
کثیریان ادامه داد: «این سینمای مستقل است که ضرورت‌های امروز جامعه را در خودش جای می‌دهد و آن چیزی که از جامعه به او منتقل می‌شود مثل آزادی، سلطه ناپذیری، عشق و ارزش زن را بازتاب داده و نمایش می‌دهد. آن هم موضوعاتی که سال‌های سال در سینما نمایش داده نشده است.»
در ایران دعوای حیدری و نعمتی ایجاد شده
سجادی گفت: «فکر می‌کنم باید نکته‌ای را بگویم، جدیدا به‌طور تصادفی نشریه ایرانشهر که حدود صد سال در آلمان منتشر می‌شد را ورق زدم، نکته جالب اینکه موقع خواندن احساس می‌کردید مسائل مطرح شده برای حال امروز ایران است. انگار داستان‌ها در تداوم تکرار هستند.»
او ادامه داد: «همانطور که قبل‌تر گفتم در ایران یک دعوای حیدری نعمتی ایجاد شده، هرکسی که نخواهد در این دعوا مشارکت کند و مستقل باشد انگار که لِه می‌شود، من فیلم «سودابه» را ساختم هفت سال توقیف بود و اکنون هم که اکران شده از آن حمایت نشده است، چرا که یکی از مشکلات ما این است که حالا حاشیه بر متن غلبه کرده است.»
گله از دوستداران سینما، حمایت از سینمای مستقل چه می‌شود؟
این کارگردان بیان کرد: «روی سخنم با مخاطب سینمای مستقل است، من می‌فهمم ما در دوران خلا هستیم، ضرورتا داریم این مسیر را سپری می‌کنیم، در این وضعیت هم خیلی‌ها نه با فیلم، اما با سالن سینما قهر کرده‌اند، اما این گله وجود دارد که حمایت از سینمای مستقل چه می‌شود؟ فقط این نیست که حاکمیت اجازه نمی‌دهد، بخشی هم بر عهده خودمان است، وضعیت حیدری نعمتی سبب شده ما خیلی چیزها را نبینیم.»
سجادی گفت: «زمان همه چیز را روشن خواهد کرد، اینکه چهل سال بعد فیلم‌ها چه ارزشی دارند یا ندارند مهم است. من همیشه سعی کردم به این توجه کنم که سینماگر مستقل نباید گرفتار ژورنالیزم شود، سینمای مستقل در کنار تعهدات اجتماعی نیاز دارد فرهنگ سازی هم کند، برای همین من سراغ فردوسی رفتم، گاهی احساس می‌کنم ما فردوسی را نمی‌خوانیم، بلکه فقط با آن سلفی می‌گیریم.»
هنرمند برای کار کردن چه باید بکند
برزگر در پاسخ به این پرسش که هنرمند برای کارکردن چه اقداماتی باید انجام دهد گفت: «احتمالا برای این پرسش یک جواب روشن نداریم. ساختار به شکل سیستماتیک توانست سینما را گران کند و چون کسی با آن سینمای دولتی همکاری نمی‌کرد، دستمزدها را افزایش دادند و حالا ما نمی‌توانیم با آن افراد کار کنیم. در یک چشم‌انداز و تحلیل تاریخی از سینما، تنها راهکاری که به ذهنم می‌رسد این است که سازندگان پیدا کردن فیلم‌های ارزان با اعضای همدل می‌تواند به این ماجرا بسیار کمک کند. درست است که مخاطب اصلی سینمای مستقل به سینما نمی‌رود اما آثار را می‌بیند و چندبار هم می‌بینند چه کسی است که «خشت و آینه» یا آثار آقای کیارستمی را ندیده باشد.»
برزگر ادامه داد: «فیلم «خشت و آینه» یک هفته اکران شد آن هم خود آقای گلستان سینما رادیو سیتی را اجاره می‌کند و آن را اکران می‌کند و مخاطب آن را پس می‌زند اما دوسال پیش به عنوان گنجینه بازنمایی شد. این سینما قرارش را با مخاطبش گذاشته است، زمان ارزش فیلم را مشخص می‌کند و باقی هم از الک زمان می‌ریزند و حذف می‌شوند و به عقیده من سینمای مستقل باید این دیدگاه را از روی خودش بردارد که کسی حمایتش کند.»
لذت دیدن فیلم روی پرده سینما
سجادی در پاسخ به این پرسش که برخی فیلم‌ها روی پرده سینما نمایش داده نمی‌شوند و این می‌تواند به فیلم آسیب بزند، گفت: «هیچ چیز لذت بخش‌تر از این نیست که فیلمساز اثرش را روی پرده سینما ببیند، اما بین آثار مقداری باید تفکیک کرد.»
او ادامه داد: «بین یک نوع از سینما که قائم به ذات تجربه است، با فیلم‌هایی که برای پرده ساخته می‌شود کمی تفاوت وجود دارد. مثلا من وقتی کار شاهنامه را انجام دادم انتظار نمایش پرده ندارم، اما درباره فیلمی مانند سودابه وقتی شما فیلم را روی پرده نمی‌بینی یک نقص وجود دارد.»
این فیلمساز گفت: «در ایران فیلمساز اگر داد و بیداد نکند، فیلمش بر پرده دیده نمی‌شود، البته من ناامید نیستیم، اگر بودم که فیلم نمی‌ساختم، ما در مملکتی زندگی می‌کنیم که اول اجازه می‌دهیم هنرمند بمیرد بعد از آن تعریف می‌کنیم مانند داریوش مهرجویی که بعدش می‌فهمیم کارگردان خوبی بود.»
خانه سینما با همکاری مراکز فرهنگی هفته پاسداشت فرهنگی روز ملی سینما را از ۱۸ تا ۲۶ شهریور در مراکز فرهنگی شهر برگزار می‌کند.