وقتی در هفته گذشته رییس سازمان سینمایی سوره وابسته به حوزه هنری از علاقه این نهاد فرهنگی برای اکران فیلم‌های خارجی سخن به میان آورد این گمانه‌زنی مجدد در میان سینماگران مطرح شد که نمایش آثار روز سینمای دنیا می‌تواند به رشد صنعت سینما و گسترش تنوع در چینش اکران کمک کند؟ یا به دلیل کمبود زیرساخت‌ها و نبود سالن‌های سینما در سطح کشور؛ اکران این دست از آثار بر اقتصاد سینمای ایران ضربه می‌زند؟

سینماسینما، علی نعیمی: صحبت‌های حمزه‌زاده از جایی می‌تواند رنگ و بوی جدی‌تری به خود بگیرد که استنباط این مدیر سینمایی برای اکران فیلم‌های خارجی با سیاست‌های سازمان متبوع خود برای تحریم نمایش برخی از آثار در زیر مجموعه سینماهای حوزه هنری همخوانی بیشتری دارد.

رییس سازمان سینمایی حوزه هنری کشور به اکران فیلم‌های خارجی در سینماهای کشور اشاره کرد و گفت: اگر سینمای ایران با همین روند فعلی در زمینه تولید فیلم پیش برود و به بخش تجاری توجه نکند ما به عنوان یکی از بخش‌های سینماداری کشور اکران فیلم‌های خارجی را در دستور کار قرار می‌دهیم.

وی ادامه داد: در حال حاضر این مسئله اولویت ما نیست و این موضوع بستگی به این دارد که دولت تا چه اندازه دغدغه تجارت، بازرگانی و اقتصاد سینما را داشته باشد و بخش صنعت ما نیز چه اندازه این موضوع را مورد توجه قرار دهد.

حمزه زاده یادآور شد: هر صنعت و کسب و کار کوچکی میزی در سازمان صنعت و تجارت دارد اما سینمای ایران صاحب هیچ اتاق بازرگانی نیست و بار نبود این تدابیر که مربوط به سیاست گذاری‌های کلان کشور در سینماداری است را نباید حوزه هنری به دوش بکشد و لازم است این مهم مورد توجه قرار گیرد.

این صحبت‌های حمزه‌زاده با پالس‌های مثبتی از سوی محمدمهدی حیدریان رئیس سازمان سینمایی روبرو شد. حیدریان در یک برنامه تلویزیونی با اشاره به اکران فیلم‌های خارجی این اتفاق را مثبت ارزیابی کرد و رسیدن به یک راهکار مناسب برای ایجاد فضای رقابت در سینما را اولویت اکران این دست آثار دانست.

چند سال پیش بود وقتی فیلم برنده اسکار بهترین فیلم خارجی بر پرده بعضی سینماها نشست باز هم بحث اکران فیلم‌های خارجی در ایران را بر سر زبان‌ها انداخت. فیلم «عشق» ساخته میشائیل هانکه کارگردان آلمانی است.

این فیلم در چند سینمای محدود از جمله سینما فرهنگ اکران شد. اما مسئله این بود که این فیلم بعد از اکران درخت زندگی، پسرکی با دوچرخه و چند فیلم خارجی دیگر در آن سال، تنها فیلم خارجی است که با بیش از ۶ ماه تاخیر پخش می‌شود. اما اکران فیلم‌های خارجی همیشه موافقان و مخالفانی داشته.

بعضی‌ها این کار را به نفع سینمای ایران می‌دانند و بعضی دیگر به ضرر. اگر به حافظه تاریخی‌مان رجوع کنیم در اسفند ماه سال ۹۰ بود که «علیرضا داوودنژاد» در گفت‌وگویی از اکران فیلم‌ها خارجی در ایران شکایت کرده و گفته بود: «جدیدا مسئولان سینما با اکران فیلم‌های خارجی منجر به تعطیلی سینمای ایران می‌شوند. چنین طرحی به سرعت سینمای ملی را ضعیف کرده و موثرترین حلقه برای ایجاد حصار نابودی گرد سینمای ایران محسوب می‌شود. با اکران فیلم‌های خارجی و تنگ شدن دامنه نمایش فیلم‌های داخلی در سینماها، به مروز زمان سالن‌های سینمای کشور بسته خواهد شد و این حرکت ماموریتی برای تعطیلی سینمای ایران محسوب می‌شود. »

خالق فیلم «نیاز» در این اظهارنظرش درباره تمایل مردم به دیدن فیلم‌های خارجی روی پرده سینماهای ایران هم گفته بود: «سینما با نمایش فیلم‌های خارجی رونق نمی‌گیرد و مخاطب از اکران این تولیدات خارجی استقبال نخواهد کرد. فیلم‌های روز سینمای جهان در تمامی ژانرها به صورت گسترده با شاخه‌های متعددی مانند قاچاق فیلم‌ها و نمایش این آثار از طریق شبکه‌های ماهواره‌ای در دسترس مردم قرار دارند و آنها به راحتی نسخه اصلی این آثار برجسته سینمای جهان را در اختیار دارند و دیگر برای نمایش فیلم‌های خارجی تمایلی به سینما رفتن ندارند. »

اما بسیاری دیگر بر این باور بودند که اکران فیلم‌های خارجی باعث پیشرفت سینمای ایران می‌شود.

«امیرحسین علم‌الهدی»، کارشناس اقتصادی سینما که در آن مقطع مدیر پردیس سینمایی ملت بود درباره اکران فیلم‌های خارجی گفته بود: «اگر ۲۵ درصد فیلم خارجی در ایران اکران شود مطمئن هستم فروش فیلم ایرانی بالا می‌رود. اگر از ۴ هزار فیلمی که سالانه در جهان اکران می‌شود ۳۰-۴۰فیلم خارجی در ایران اکران شود بی‌شک استقبال از سینما بالا خواهد رفت. قبلا هر کسی قهر می‌کرد، خواننده می‌شد حالا هر کس قهر می‌کند فیلمساز می‌شود. چه لزومی دارد همه فیلم‌های ایرانی اکران شوند؟ می‌توانیم تعدادی از آنها را وارد شبکه پخش خانگی کنیم. به‌طور مثال در سال ۱۳۷۹، ۱۳۷ عنوان فیلم خارجی اکران شد که در تهران ۱۰۰ میلیون تومان و در شهرستان‌ها ۲۳۰ میلیون فروش داشت. »

بعدها؛ اظهارنظرهای متفاوتی درباره اکران فیلم‌های خارجی مطرح شد، کارگردانان و تهیه‌کنندگانی که هر کدام به امید جذب مخاطب برای سینما فیلم می‌ساختند و اکران فیلم خارجی شاید رقیبشان محسوب می‌شد.

اکران فیلم خارجی از چه زمانی شروع شد؟

اما سوال این است که پای فیلم‌های خارجی از چه زمانی به ایران باز شد؟ قبل از انقلاب، فیلم‌های خارجی جایگاه ویژه‌ای در ایران داشتند. سینماهای بالای شهر مخصوص اکران فیلم‌های خارجی بودند و در سینماهای پایین شهر، فیلم فارسی‌ها به نمایش در می‌آمدند. در دهه ۶۰ تعدادی از مدیران سینمایی کشور با بررسی الگوهای سینمایی کشورهایی مثل اروپای شرقی و روسیه، تعدادی از محصولات ممتاز این کشورها را در ایران و در سینماهایی معدود به نمایش گذاشتند. این کار در ابتدا فقط در تهران انجام می‌شد.

آن زمان فیلم‌های فیلمسازان بزرگی چون آندره تارکوفسکی، سرگئی پاراجانف، آندره وایدا، لاریسا شپیتکو، برناردو برتولوچی و… اکران می‌شدند. این فیلم‌ها عموما در ۲‌سینمای آن سال‌ها یعنی سینما عصرجدید و شهر قصه اکران می‌شدند و رفته‌ رفته طرفداران خاص خود را پیدا کردند. بعدها که از اکران این فیلم‌ها استقبال شد، فیلم‌خانه ملی ایران، هفته‌ای یک روز این فیلم‌ها و آثاری از فیلمسازان بزرگ را به نمایش می‌گذاشت تا اینکه اکران فیلم خارجی به یک رسم تبدیل شد! بعدها با ورود سی‌دی‌ها و دی‌وی‌دی‌های فیلم‌های خارجی، کمتر کسی رغبت می‌کرد به سینما برود تا فیلم‌های خارجی را ببیند.

اما بعضی فیلم‌ها در عین حال که در سئانس‌ها و سالن‌های محدود اکران می‌شدند، باز هم با استقبال خوبی روبه‌رو می‌شدند. از آن جمله اکران «کینه» و «یتیم خانه» بود که در زمان اکران با استقبال بالایی روبه‌رو شدند. جالب است که «یتیم خانه» فقط در یک سئانس در سینما فرهنگ نمایش داده شد، آنهم بعد از نیمه‌شب!

فرزاد موتمن کارگردان سینما که فیلم پرفروشی همچون «پوپک و مش ماشاالله» را در کارنامه خود دارد درباره اکران فیلم‌های خارجی می‌گوید: «به نظر من فیلم خارجی باید اکران شود. مثل هر کشور دیگری که فیلم‌های خارجی را اکران می‌کنند. فیلم خارجی دروازه فرهنگی برای ارتباط با همه کشورهاست.

فیلم خارجی به ما یاد می‌دهد سینما چیست، افق دیدمان را گسترده‌تر می‌کند، اصلا ما باید فیلم خارجی ببینیم که بتوانیم فیلم بسازیم! »

اما تنها حامیان نمایش فیلم خارجی مدیران دولتی نیستند و برخی سینماگران نیز نگاهی مثبت به این اتفاق دارند. محمد اطبایی پخش‌کننده بین‌المللی با اشاره به این‌که «به چه دلیل حوزه هنری علاقه‌مند به پخش فیلم‌های خارجی شده، نمی‌دانم، اما خودم از مدافعان سرسخت اکران فیلم‌های خارجی هستم» می‌گوید: این حق مردم است که فیلم‌های روز دنیا را در سینماها ببینند.

اکران فیلم‌های خارجی اگر به صنعت سینمای داخلی ضربه نزند می‌تواند موتور محرک خوبی برای پیشرفت اقتصاد سینما باشد. موضوعی که با تدبیر و تامل در چگونگی اجرا نتیجه مطلوبی را به همراه خواهد شد.