سینماسینما، محمد کلهر
طبق آمار رسمی، بیش از ۹۰ درصد مردم تایلند بودایی هستند. پس از آن، مسلمانان دومین گروه دینی بزرگ کشور هستند که حدود ۵ تا ۷ درصد جمعیت را تشکیل میدهند و در جنوب این کشور ساکناند. اما به نظر میرسد همین جمعیت اندک هم در حفظ اعتقادات خود هر از گاهی با هجمههای فرهنگی اکثریت مواجه میشوند. جدیدترین نمونه این هجمهها، فیلم سینمایی «دیواره ساحلی» است.
فیلم سینمایی «دیواره ساحلی» که در تایلند با نام «دریای من، امواج کوچک تا متوسطی دارد» و در ژاپن با نام «مهم نیست دریا امروز چه رنگی است؟» اکران شد، توسط یک کارگرداناولی به نام پاتیپارن بونتاریگ در سال ۲۰۲۳ ساخته شده است، اما نسخه آنلاین آن به تازگی منتشر شده.
این فیلم، داستان دختری مسلمان به نام «شَتی» است که در آستانه نامزدی با مردی مسلمان قرار دارد، اما دیدارش با یک دختر هنرمند و سرکش بهنام فون، او را وارد چالش انتخاب میکند. در واقع این فیلم بدون نمایش بیپروا و در لفافه، موضوع همجنسگرایی را مطرح میکند و در حمایت از جامعه LGBTQ ساخته شده است.
کارگردان فیلم «دیواره ساحلی» میگوید: «روند نوشتن فیلمنامه حدود هفت سال طول کشید و از سال ۲۰۱۶ شروع شد؛ همان موقع در یک کارگاه فیلمنامهنویسی در سنگاپور شرکت کردم و نوشتن را آغاز کردم. اما الهام اصلی خیلی قبلتر بود، حدود ۱۲ سال پیش، وقتی مستندی درباره موجشکنهای ساحل ساختم. آن زمان موجشکن سازه خوبی نبود، محیطزیست را تخریب میکرد و شهردار شهر با آن مخالفت میکرد. بعد از ساختهشدن مستند، شهردار شهر به خاطر همین مبارزه ترور شد… این ماجرا برایم الهامبخش شد. همیشه به آن فکر میکردم، به ساختار موجشکن بهعنوان یک استعاره؛ مثل زندگی انسان.»
او دغدغههای محیطزیستیاش را با داستانی سطحی در حمایت از جامعه LGBTQ میآمیزد و فیلمی جشنوارهپسند با قابهای هنری، اما کسلکننده میسازد. بونتاریگ در این باره میگوید: گاهی دیوار میسازیم، نه فیزیکی بلکه در دل یا ذهنمان، برای حفاظت، اما همین باعث فرسایش درونمان میشود. از ۲۰۱۶ این ایده را به فیلمنامه تبدیل کردم و با همکارم «خلیل پیتسوان» که مسلمان است و با باورهای اسلامی آشنا، بازنویسی کردم. منطقهای که فیلم در آن فیلمبرداری شد، جنوب تایلند است که اکثریت جمعیتش مسلمانند، درحالیکه در کل تایلند اکثریت بودایی هستند. جامعه LGBTQ در تایلند بهطور کلی پذیرفته شده، اما در جنوب، مردم خیلی سنتی هستند و از نظر مذهبی هم ممنوع است. برای همین کار چالشبرانگیز و حساس بود. ما زیاد دربارهاش فکر کردیم، چون شخصیت اصلی، یک مسلمان است. هدف این بود موضوع را به نحوی مطرح کنیم که توهین نشود، ولی خیلی محافظهکارانه هم نباشد. سعی کردیم در میانه راه حرکت کنیم.
کارگردان فیلم «دیواره ساحلی» درباره انتخاب بازیگران گفته است: «ایلادا پیتسوان، خبرنگار و نابازیگر است ولی برای نقش «شَتی» تست داد. جلوی دوربین که رفت، همه ما ـ من، تهیهکننده و گروه ـ مطمئن شدیم باید او باشد. پیدا کردن یک دختر مسلمان برای این نقش آسان نبود چون موضوع حساس است. اول خودش مطمئن نبود بازی کند، اما با او حرف زدم و گفتم نگران متن نباشد، با هم آن را طوری توسعه میدهیم که برایش قابلقبول باشد. بعد پذیرفت. برای نقش فون هم چندین کاندیدا وجود داشت و تست گرفتیم و پیتسوان بازیگری (راویپا سریسانگوان) را انتخاب کرد که حس راحتی بیشتری با او داشت.»
«دیواره ساحلی» بیش از آنکه یک فیلم تماشاچیپسند باشد، یک اثر جشنوارهپسند است که سعی کرده هنری و روشنفکرمآب باشد. کارگردان در این باره میگوید: «تهیهکننده، ۶ هنرمند و یک کیوریتور واقعی را دعوت کرد. من به آنها آزادی دادم تا هر چه دوست دارند بسازند. آنها را به موجشکنها بردیم تا فعالان مخالف پروژه را ببینند. با این تجربه، آثارشان را خلق کردند و من آنها را در فیلمنامه گنجاندم. فیلمبرداری نمایشگاه که تمام شد، نمایشگاه واقعی را هم به مدت یک ماه برگزار کردیم.»
«دیواره ساحلی» زبان الکن و پیرنگ ضعیفی دارد. نقد خانوادههای بسته مذهبی و ازدواج سنتی، زبان مستندگونه در نقد تخریب طبیعت و محیط زیست و حمایت از جامعه رنگینکمانی موجب شده با فیلمی کسلکننده مواجه باشیم. ضمن اینکه داستان فیلم به نوعی «پرتره بانویی در آتش» را تداعی میکند؛ فیلمی که داستان آن در قرن هجدهم فرانسه میگذرد و روایتگر رابطه ممنوعهای میان دختری اشرافزاده و زنی نقاش است.