سینماسینما، آرزو صالحی؛

جشنواره بین‌المللی فیلم برلین (برلیناله) همواره یکی از پیشروترین رویدادهای سینمایی در پرداختن به مسائل اجتماعی، از جمله نمایش چهره‌ی زنان در سینما، بوده است. در دوره‌ی ۲۰۲۵ این جشنواره نیز حضور فیلم‌هایی که بر روایت‌های زنانه، دغدغه‌های اجتماعی زنان و چالش‌های آن‌ها تمرکز دارند، پررنگ بود.

یکی از نکات قابل‌توجه این دوره، حضور گسترده‌ی کارگردانان زن در بخش‌های مختلف جشنواره بود. این فیلم‌ها اغلب به روایت تجربه‌های زیسته‌ی زنان، مسائل اجتماعی نظیر حقوق زنان، مادری، مهاجرت و خشونت جنسیتی پرداخته‌اند.

فیلم‌های متعددی نیز با محوریت شخصیت‌های زن ساخته شده‌اند. از زنانی که در برابر نابرابری‌های اجتماعی مقاومت می‌کنند تا زنانی که در پی هویت و آزادی شخصی خود هستند، تنوع شخصیت‌های زنانه در فیلم‌های امسال چشمگیر بود.

یکی از فیلم‌های تأثیرگذار این دوره، «آنچه ماریل می‌داند» به کارگردانی فردریک هامبالک بود. این فیلم با ایده‌ای منحصربه‌فرد و بازی‌های فوق‌العاده، یکی از تحسین‌شده‌ترین آثار جشنواره شد. داستان فیلم حول شخصیت زنی می‌چرخد که در مواجهه با یک واقعیت پیچیده، در مسیر کشف حقیقتی عمیق‌تر درباره‌ی خود و اطرافیانش قرار می‌گیرد. اجرای بازیگران، به‌ویژه نقش اصلی، به‌شدت مورد توجه منتقدان و تماشاگران قرار گرفت و توانست حس همذات‌پنداری قوی‌ای ایجاد کند.

در بخش پانوراما، فیلم «۱۰۰۱ قاب» (۱۰۰۱ Frames) به کارگردانی مهرنوش علیا، یکی از آثار بحث‌برانگیز جشنواره بود. این فیلم با الهام از هزار و یک شب، روایتی چندلایه از سوءاستفاده و خشونت علیه زنان در صنعت سینما ارائه داد. با ترکیب فرمی خلاقانه و روایت قدرتمند، این اثر توانست یکی از تأثیرگذارترین فیلم‌های جشنواره باشد.

دیگر فیلم‌های مهم امسال شامل:

• «آری» (فرانسه-بلژیک)، کارگردان: لئونور سرای

• «شیر داغ» (بریتانیا)، کارگردان: ربکا لنکیویچ

• «اگر پاهایی داشتم به تو لگد می‌زدم» (ایالات متحده)، کارگردان: مری برونشتاین

• «انعکاس در الماس مرده» (بلژیک، لوکزامبورگ، فرانسه، ایتالیا)، کارگردانان: هلن کتت و برونو فورزانی

• «مُهر زمان» (اوکراین-لوکزامبورگ-هلند-فرانسه)، کارگردان: کاترینا گورنوستای

• «برج یخی» (فرانسه-آلمان)، کارگردان: لوسیل هالیلوویچ

• «دختران پریشان» (چین)، کارگردان: ویوین کو

مسئله‌ای دیگری که در برلیناله ۲۰۲۵ مطرح شد و باید به آن اشاره داشت این است که آیا حضور پررنگ زنان در سینما صرفاً به معنی «سینمای فمینیستی» است یا باید میان سینمایی که دغدغه‌ی زنان را بازتاب می‌دهد و سینمایی که صرفاً زنان را در نقش‌های اصلی قرار می‌دهد، تفاوت قائل شد؟ این بحث در نشست‌های تخصصی جشنواره نیز مطرح شد، جایی که منتقدان و سینماگران درباره‌ی اهمیت روایت‌های زنانه‌ی اصیل بحث کردند.

برلیناله ۲۰۲۵ نشان داد که سینما همچنان می‌تواند بستری برای شنیده شدن صدای زنان باشد. با افزایش تعداد کارگردانان زن و روایت‌هایی که زنان را در مرکز داستان قرار می‌دهند، آینده‌ی سینمای زنان امیدوارکننده‌تر از همیشه به نظر می‌رسد. اما همچنان چالش‌هایی از جمله نابرابری‌های تولید و توزیع، کلیشه‌های جنسیتی، و موانع اقتصادی و اجتماعی بر سر راه زنان فیلمساز قرار دارد.

با این حال، جشنواره‌ی امسال نشان داد که زنان نه‌تنها در برابر این موانع ایستاده‌اند، بلکه با روایت‌های تازه و جسورانه، در حال تغییر مسیر سینما هستند.