سینماسینما، نوشتهی پیتر بردشاو، ترجمه: عقیل قیومی
علی عباسی، بیست سال پس از قتلِ شانزده کارگر جنسی در مشهد به دستِ قاتلی زنجیرهای، روایتی عجیب را از دستگیری و محاکمۀ قاتل مصور کرده است.
«عنکبوت مقدس» با وجودِ برخی کنایههای آشنا که ماهرانه به کار میگیرد، محاکمۀ فراتر از معمولِ قاتلی زنجیرهای است. فیلمی که از فرجامِ کار و دستگیری برمیگذرَد و با نمایشِ قساوتِ قاتلی خودبین، دامنهاش تا بازداشتگاه پلیس، محکمههای قانونی و عرصۀ رسانه گسترش مییابد.
درامی دلهرهآور برگرفته از جنایتی واقعی که یک کارگرِ ساختمان با نام سعید حنایی مرتکب شده است و مطبوعاتِ ایران او را «قاتل عنکبوتی» نامیدهاند. مردی که در سال ۲۰۰۱ شانزده کارگر جنسی را در شمالِ شرقِ مشهد به قتل رسانده بود و دستگیر شد. قاتلی که ادعا میکرد در مأموریتی مقدس شهر را از وجود فواحش پاکسازی میکند، به قهرمانِ مذهبیهایِ تندرو تبدیل شد. (حنایی پیش از این فیلم سوژۀ فیلمی مستند و فیلم بلند دیگری هم بوده است.)
با تماشای فیلم ذهنم درگیر این موضوع شد که آیا علی عباسی به عنوان کارگردان و همکارِ فیلمنامهنویس که او را با هجویۀ وحشتِ جسمانیِ «مرز» (۲۰۱۸) میشناسیم، ممکن است که رهروِ کارِ خانم هالی رُبِنهولدِ تاریخنگار بوده باشد؟ نویسندهای که کتابش در مورد قاتلی به نام جک ریپر با تمرکز روی هویتِ زنانِ قربانی آشکار ساخت که آنها بسیار پیچیدهتر از آن آدمهایی بودند که پیگیری و علاقۀ وسواسگونه مردانه به بررسی جنایات جک ریپر تاکنون به آن راه یافته است.
خب، نه دقیقاً، نه. صحنههایی از روابط جنسی نامشروع که نشانگرِ هستیِ رنجآورِ زنان است و حضورِ پدرِ یکی از زنها که با فکرِ زندگیِ تباهشدۀ دخترش میزند زیرِ گریه- و حقیقتاً لحظهای تکاندهنده است و تا حدی هالیوودی مینماید- بیشک از فیلمنامهای بسیار مؤثر با مرکزیت قاتل میآید. خودِ سعید را با بازی مهدی بجستانی میبینیم؛ کارگری ساختمانی که به خشم و تعارض درونی دچار است و در صحنهای پُتک را هراسانگیز به دیوار میکوبد. او کهنهسربازِ جنگ ایران و عراق در دهۀ هشتاد (میلادی) است و از خودش بدش میآید که به مرتبۀ دلاوری یا شهادت نرسیده است.
اما فیلم زنِ روزنامهنگارِ جستوجوگری را (رحیمی با بازی زَر امیرابراهیمی) خلق میکند که از تهران به قصدِ وارد شدن به پروندهای که به درازا انجامیده است، راهیِ مشهد میشود، و البته از نظرگاهِ او و نظرگاهِ فیلم به دلیل اینکه پلیسها و قوۀ قضاییه و خودِ متهم، همگی، متعلق به بخشی از ساختار فکریِ نظامِ مردسالار هستند، نیروی انتظامی، به وضوح، تمایلی به دستگیری متهم ندارد.
رحیمی با خبرنگاری محلی دوست میشود؛ خبرنگاری پریشان و خوشنیت (با بازی آرش آشتیانی) که عنکبوت از تلفنی همگانی با او تماس میگرفته است تا خیالش از اینکه قهرمانبازیهایش کاملاً به اطلاع عموم رسانده شده راحت باشد- چنین پیداست که داستانپردازی دیگری یا هر میزان به همبافتنی در راه است. این زوجِ عجیب با هم با رئیس پلیسی زنستیز (رستمی با بازی سینا پروانه)، با آن نگاهِ تحقیرآمیزش، حرف میزنند که تعمداً در برداشتش از شایعات مربوط به وضعیتی که رحیمی هم در رابطه با سردبیرش در تهران از سر گذرانده راه به خطا میبَرَد و باور دارد که او زنی سُست اخلاق است و مرد قادر است او را آزارِ جنسی بدهد بی آنکه مجازاتی در انتظارش باشد. سرانجام، پرسشی مطرح میشود: واقعاً رحیمی قرار است چگونه با این متجاوزِ روانپریش رو در رو شود؟ طبعاً رحیمی با وانمود کردنِ اینکه کارگر جنسی است، در خیابانهای مخوفی که قاتلِ عنکبوتی سر و کلهاش در آنجا پیدا میشود خودش را طعمه میکند و به همراهِ مرد به آپارتمانش میرود و این در حالیست که دوستِ خبرنگارش مخفیانه او را میپاید.
چنین شیوهای از روایتِ داستان پیشتر هم زیاد استفاده شده و قدری هم غیرِ قابلِ قبول مینماید. اما چه پیشآمد میکند اگر به دلایلی همکارِ روزنامهنگارِ رحیمی نتواند کمکش کند و زن با یک مردِ متجاوزِ معروف که خشونتورزی مجرب است تنها بمانَد؟ رحیمی از دفاع شخصی هیچ نمیداند و به نظر میرسد که فقط چاقویی با خود دارد.
بیگمان اینجا با رویکردی فراتر از باور مواجهایم. اما کنشِ نهاییِ فیلم، با نشان دادنِ آرامشِ ترسناکِ سعید و عرضِ اندامش بیهیچ ندامتی در دادگاه، با ظرافت به انجام رسیده است که به خودیِ خود لحظۀ حساسِ تیره و تاری را میسازد. هر چند عباسی در اینجا هم قدری هنرمندانه عمل میکند. «عنکبوت مقدس»، یقیناً، در تلقیاش از کارگری جنسی در حکومتِ دینیِ ایران قدری بیمحاباتر از فیلمی مانندِ «دایره» (جعفر پناهی) است. بیشک عباسی نگرشهای سَبعانهای را که به خلقِ قربانی میانجامد، پیش روی ما میگشاید.
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- گزارش سیفالله صمدیان از جشنواره فیلم کن/ از کاپولا تا مریل استریپ و علی عباسی
- اختصاصی سینماسینما از جشنواره کن/ محمد حقیقت از فیلم «کارآموز» ساخته علی عباسی میگوید
- جزئیاتی از فیلم «کارآموز» علی عباسی/ صعود ترامپ
- تحلیل رسانههای فرانسوی از حضور فیلم رسولاف در بخش مسابقه کن/ یک انتخاب سیاسی
- یسنا میرطهماسب و زهرا امیرابراهیمی بهترین بازیگران جشنواره توکیو شدند
- آکادمی فیلم آلمان برگزیدگان خود را معرفی کرد/ «تالار معلمان» لولای طلا را برد
- شش فیلم ایرانی در جشنواره موزه هنر هیوستون
- ۳۰۱ فیلم بلند واجد شرایط اسکار شدند/ «خرس نیست» پناهی در لیست
- ۱۵ نامزد اولیه اسکار بینالمللی معرفی شدند/ غیبت نماینده ایران
- پیشبینی نشریه ددلاین از ۱۵ شانس فهرست اولیه اسکار بینالمللی
- مراسم جوایز آکادمی فیلم اروپا امروز برگزار میشود/ Eo برگزیده دانشجویان
- آمار تماشاگران «تا فردا» و «خرس نیست» در سینماهای فرانسه
- معرفی نامزدهای جوایز آکادمی فیلم اروپا/ نامزدی «عنکبوت مقدس» در چندین رشته
- سینماسینما/ گزارشی از چهارمین روز جشنواره فیلم تورنتو/ از نامهای به سینما تا ساعتهای دالی
- آمار تماشاگران فیلمهای «عنکبوت مقدس» و «برادران لیلا» در فرانسه
نظر شما
پربازدیدترین ها
- با حضور ۵۰۰ هزار تماشاگر در پنج هفته اتفاق افتاد/ استقبال غیرمنتظره فرانسویها از «دانه انجیر معابد»
- چند کلمه دربارهی فساد و فحشا و ابتذال و «کیک محبوب من»
- نگاهی به فیلم «کیک محبوب من»/ عشق را در پستوی خانه نهان باید کرد
- اعضای شورای پروانه فیلمسازی سینمایی معرفی شدند
- اکران مردمی فیلم زودپز / گزارش تصویری
آخرین ها
- بدون حضور جانی دپ؛ دو فیلم جدید از «دزدان دریایی کاراییب» سال آینده تولید میشود
- چند کلمه دربارهی فساد و فحشا و ابتذال و «کیک محبوب من»
- معرفی داوران و آثار راهیافته بخش «هنرهای نمایشی» جشنواره چندرسانهای میراثفرهنگی/ اعلام برنامه بخش بینالملل
- نمایش «آخرین کوسه نهنگ» در جشنواره اسپانیایی
- جایزه طلای جشنواره ژاپنی به «زمین بازی» رسید
- برگزاری نخستین بوتکمپ مدیریت محصول آکادمی همراه اول
- درباره «بازنده» / لبه تاریکی
- نقدی به مدل فیلمسازی در ایران/ سینما بدون ساختار مشخص و قوانین دقیق
- «قهوه پدری» مهران مدیری از در شبکه نمایش خانگی
- «تَرَک عمیق» دو جایزه جشنواره بارسلون را گرفت
- گزارشی از گیشه سینماها؛ «زودپز» صدرنشین فروش فیلمهای هفته گذشته
- ۲ فیلم جدید در راه اکران سینماها
- پیوستن رضا بابک و شیرین اسماعیلی به «با خشم به گذشته نگاه کن»
- با یک کمپین کوچک برای فیلم ایستوود؛ کمپانی برادران وارنر «هیئت منصفه شماره۲» را وارد اسکار میکند
- پیمان معادی بازیگر فیلم جنایی هالیوودی شد
- «نادره رضایی» معاون هنری وزیر ارشاد شد
- اعضای شورای پروانه فیلمسازی سینمایی معرفی شدند
- از ۱۶ آبان؛ «خورشید آن ماه» ساخته ستاره اسکندری آنلاین اکران میشود
- حضور همراه اول در نمایشگاه کیشاینوکس با هدف گسترش فرصتهای جدید سرمایهگذاری
- ادعای سازندگان پربازدیدترین سریال تاریخ نتفلیکس؛ چالشهای فصل دوم «بازی مرکب» جذابتر است
- تهیهکننده سینما مطرح کرد: کوچ سینماگران حرفهای به پلتفرمها و فیلمهایی که تعطیل میشوند
- «فصل فرار اسبها» آماده نمایش شد
- عرضه یک فیلم کوتاه با بازی هوتن شکیبا در شبکه نمایش خانگی
- نگاهی به فیلم «کیک محبوب من»/ عشق را در پستوی خانه نهان باید کرد
- با حضور ۵۰۰ هزار تماشاگر در پنج هفته اتفاق افتاد/ استقبال غیرمنتظره فرانسویها از «دانه انجیر معابد»
- راهیابی «بی سر و صدا» به جشنواره ویتنامی
- فیلم کوتاه «برادر» واجد شرایط اسکار شد
- برگزیدگان هفدهمین جشنواره عکس خبری- مطبوعاتی دوربین.نت معرفی شدند
- مستند «جشن سده» در موزه سینما نمایش داده میشود
- تجلیل جشنواره مراکش از شان پن، کراننبرگ و نعمیه المشرقی