سینماسینما، ترجمه: علی افتخاری
«سیاره ماقبل تاریخ» (Prehistoric Planet) در قالب مجموعه‌ای مستند، بینندگان را با یک تور با هدایت دیوید اتنبرو به گذشته می‌فرستد. سریال، دایناسورهای آشنا مانند تیرانوسوروس رکس را از نو مجسم می‌سازد و موجودات کمتر شناخته‌شده‌ای مانند تک‌پنجه با ظاهری مانند یک جغد را معرفی می‌کند.
هر اپیزود با پیروی از قالب پروژه‌های قبلی اتنبرو، به زیستگاه متفاوت، از سواحل گرفته تا بیابان‌ها و جنگل‌های یخ‌زده می‌نگرد و تصور می‌کند که گونه‌های مختلف دایناسورها چگونه برای زنده ماندن می‌جنگیدند. اتنبرو در هر اپیزود، رفتار دایناسورها را بر مبنای تازه‌ترین درک علمی از رفتار هر یک از گونه‌های آن‌ها روایت می‌کند.
درحالی‌که دایناسورهای «سیاره ماقبل تاریخ» انیمیشن هستند، سریال مانند سایر مستندهای طبیعت، از منظر یک دوربین مخفی تصویربرداری شد، به‌گونه‌ای که انگار بینندگان واقعاً در حال تماشای دایناسورها هستند.
جان فاورو که تهیه‌کننده اجرایی سریال «ماندالورین» و چند پروژه مارول ازجمله هر چهار فیلم «انتقام‌جویان» بود، یکی از تهیه‌کنندگان اجرایی این پروژه است. او می‌گوید: «ما فقط حدود یک میلیون سال است که در این سیاره هستیم، اما دایناسورها در آن دوره ۱۰۰ میلیون سال وجود داشتند. هم‌زمان با زندگی دایناسورها در سیاره، قاره‌ها حرکت کردند و جابجا شدند؛ بنابراین برای کند و کاو مناطق مختلف زیادی هست.»
«سیاره ماقبل تاریخ» نوع حرکت و رفتار موجودات منقرض‌شده را با سطحی از واقع‌گرایی به تصویر می‌کشد که هرگز قبلاً در سینما یا تلویزیون دیده نشده است. اگر پرده را کنار بزنید و به پشت صحنه نگاه کنید، متوجه می‌شوید کارهایی که برای تولید این سریال پیشگام انجام شد، تقریباً به‌اندازه خود دایناسورها تأثیرگذار است، از سفرهای خطرناک در بیابان گرفته تا استنتاج شرلوک هولمزمانند آناتومی و رفتار دایناسورها.
اصیل و نزدیک به یک مستند طبیعت مدرن
«سیاره ماقبل تاریخ» از ۲۳ تا ۲۷ مه ۲۰۲۲ در پنج اپیزود از اپل تی‌وی پلاس پخش شد. این سریال حاصل همکاری مشترک دو گروه زبده است: واحد تاریخ طبیعی بی‌بی‌سی استودیوز – گروه سازنده مستندهای طبیعت تحسین‌شده مانند «سیاره زمین» (بی‌بی‌سی، ۲۰۰۶)؛ و گروه جلوه‌های تصویری شرکت مووینگ پیکچرز که روی فیلم‌های انیمیشن سه‌بعدی مانند «شیر شاه» (والت دیزنی پیکچرز، ۲۰۱۹) کار کرد. این گروه ترکیبی به شکلی خارق‌العاده تلاش کردند «سیاره ماقبل تاریخ» تا حد امکان اصیل و نزدیک به یک مستند طبیعت مدرن باشد.
تیم واکر یکی از تهیه‌کنندگان می‌گوید: «همه‌چیز با سوابق فسیلی شروع می‌شود.» سازندگان، چشم‌اندازهای باستانی و پوشش‌های گیاهی را مطالعه کردند تا زیستگاه‌های مدرنی را بیابند که یادآور دوره کرتاسه باشد و بتوانند سریال را در لوکیشن‌های واقعی تصویربرداری کنند.
واکر می‌گوید: «شگفت‌آور است که حالا و بعد ۶۶ میلیون سال، هنوز چیزهای زیادی هست که به آن دوران بسیار شباهت دارد.»
از بیابان‌های سوزان گرفته تا جنگل‌های سرسبز، زیستگاه‌هایی که زمانی خانه دایناسورها بود، امروزه نیز به شکلی وجود دارد. گروه تصویربرداری به آن مکان‌ها سفر کردند و از اشیاء فیزیکی در اندازه واقعی، مانند برش‌های مقوایی و عروسک‌های چاپ سه‌بعدی، به‌عنوان بدل‌های دایناسورهای منقرض‌شده استفاده کردند.
بدل‌های دایناسوری نقطه مرجع سازندگان و گروه جلوه‌های ویژه بودند و به آن‌ها امکان ارزیابی دادند که دایناسورها چقدر فضا را اشغال می‌کردند و چگونه در محیط خود حرکت می‌کردند. برخی از حیوانات خیلی بزرگ‌تر از آن بودند که بتوان نمونه جایگزین آن‌ها را ساخت – تصور کنید در بیابان قدم می‌زنید و با خود خزنده‌پایانی عظیم‌الجثه و گردن بلند ساخته‌شده از مقوا حمل می‌کنید – بنابراین گروه برای ثبت خط دید و مقیاس موجودات واقعاً غول‌پیکر، از بوم‌های بلند و هواپیماهای بدون سرنشین استفاده کرد.
واکر می‌گوید: «این که هیچ حیوان واقعی برای تصویربرداری ندارید، معنایش این نیست که به دردسر نمی‌افتید.» گروه در صحنه‌های کرتاسه مصنوعی خود، با مارهای سمی کشنده و رد پای شیرها مواجه شد. آن‌ها به‌قدری خود را به حفظ اصالت و واقعی بودن پرتره خود از آن دوره متعهد می‌دانستند که قبل از تصمیم‌گیری درمورد محل قرار دادن دوربین‌ها، بررسی می‌کردند که دایناسورهای زنده چگونه ممکن بود به حضور انسانی واکنش نشان دهند.
مایک گانتون یکی از تهیه‌کنندگان اجرایی سریال می‌گوید: «شما هرگز نمی‌توانید از یک تصویربردار بخواهید که برود و جلوی یک تی‌رکس بایستد، چون او را می‌خورد! پس باید عقب بایستید.»
استفاده از روش‌های علمی برای بازسازی ظاهر، حرکت و رفتار دایناسورها
گروه فقط دوربین و بدل‌های دایناسوری نداشت. آن‌ها همچنین مجهز به اسکنرهای لیزری تشخیص نور و محدوده برای محیط‌هایی بودند که باید مدل‌سازی انجام می‌شد، همچنین تجهیزات تصویربرداری اچ‌دی‌آر برای اندازه‌گیری نور که به متخصصان جلوه‌های تصویری امکان می‌داد هنگام اضافه کردن دایناسورهای کامپیوتری، محیط و نور طبیعی را در فضای سه‌بعدی بازسازی کنند.
گروه جلوه‌های تصویری، دایناسورها را روی کامپیوتر طراحی کردند. کار با طراحی اسکلت‌ها بر مبنای اسکن‌های فسیلی شروع و در ادامه ماهیچه‌ها و پوست اضافه شد. ظاهر، حرکت و رفتار دایناسورها از شواهد دیرینه‌شناسی، زیست‌شناسی معاصر و سایر روش‌های علمی مانند بیومکانیک – مطالعه ساختارها و مکانیسم‌های بیولوژیکی که نوع حرکت حیوانات را کنترل می‌کند – الهام گرفته شد.
گانتون رویکرد سازندگان «سیاره ماقبل تاریخ» را شبیه به شرلوک هولمز توصیف می‌کند، یعنی جمع‌آوری اطلاعات از منابع مختلف و کنار هم قرار دادن آن‌ها با کمک مشاوران علمی. صحنه‌ای در اپیزود «بیابان‌ها» نشان می‌دهد که انیماتورها چگونه از این روش برای نشان دادن چیزهای غیرمنتظره به تماشاگران استفاده کردند: دو خزنده‌پا از گونه دریدنوتوس در حال مبارزه هستند و با خارهای مرگبار روی شست خود به یکدیگر ضربه می‌زنند.
گانتون می‌گوید: «این‌ها حیوانات بزرگ، ظاهراً آرام و گیاهخوار هستند. بااین‌حال در اندام جلوی خود دو سیخ بزرگ دارند که از آن برای پاک کردن بینی خود استفاده نمی‌کنند!»
وقتی شواهد فسیلی همه پاسخ‌ها را نداشت، گروه از یک تکنیک علمی معروف به «براکتینگ تبارزایی یا فیلوژنتیک» استفاده کرد. این کار به آن‌ها امکان داد احتمال ویژگی‌های ناشناخته دایناسورها – مانند آواسازی یا سایر رفتارهای اجتماعی – را بر مبنای ویژگی‌های حیوانات مرتبط به شجره خانوادگی آن‌ها یا حیوانات غیر مرتبط، اما با سبک زندگی مشابه، استنتاج کنند.
به‌عنوان مثال، گروه در اپیزود «آب شیرین» برای الهام گرفتن از حرکت سر یک تی‌رکس در صحنه معاشقه، به تمساح‌ها، ایگواناها و پرندگان نگاه کردند و گیاهخواران بزرگی مانند فیل‌ها و کرگدن‌ها را برای آگاهی از حرکات گیاهخواران منقرض‌شده مانند دریدنوتوس مرجع قرار دادند.
الیوت نیومن یکی از ناظران جلوه‌های تصویری پروژه می‌گوید: «هر کاری که در روند ساخت جلوه‌های تصویری انجام می‌دهیم، با هدف بازسازی واقعیت است. برای این کار هیچ راهی بهتر از نگاه کردن به چیزهای واقعی نیست.»
امروزه تنها محدودیت‌ها، تحقیقات و تخیل ما است
دینوکریوس یکی از دایناسورهای پَردار است که در «سیاره ماقبل تاریخ» او را در حال مبارزه با مگس‌هایی می‌بینیم که به موی تنش هجوم آورده‌اند. موجود عظیم‌الجثه با چنگال‌های عظیم خود را می‌خاراند و بعد خودش را به تنه درخت می‌مالد تا خارش را از بین ببرد.
فاورو می‌گوید: «ما تا ۱۵ یا ۲۰ سال پیش هرگز نمی‌توانستیم حیوانات پَردار را نشان دهیم. “پارک ژوراسیک” اولین و یکی از بهترین نمونه‌های استفاده از تصاویر کامپیوتری است. آن‌ها با فلس‌ها و پوست سر و کار داشتند و این تنها چیزی بود که می‌توانستند روی آن کار کنند. حالا ما می‌توانیم روی مو کار کنیم، می‌توانیم روی پرها کار کنیم. حالا به لحاظ امکانات چیزهای خیلی بیشتری در دسترس ما است، به‌طوری‌که واقعاً تنها محدودیت‌ها، تحقیقات و تخیل ما است.»
او اضافه می‌کند: «فکر نمی‌کنم تصادفی باشد که هر بار یک تکنولوژی جدید می‌آید، همه می‌خواهند دایناسورها را نشان دهند. نمونه آن را قبلاً با ظهور استاپ موشن و تصاویر کامپیوتری دیده‌ایم. از زمان کشف دایناسورها، قصه‌گوها و به‌طور کلی بشر شیفته آن‌ها هستند.»
سازندگان علاوه بر استفاده از تکنولوژی پیشرفته تولید تصاویر کامپیوتری، برای اطمینان از دقت طراحی دایناسورها، بر دانش کارشناسان ماقبل تاریخ تکیه کردند.
دکتر دارن نش، دیرینه‌شناس که در کنار تهیه‌کنندگان پروژه کار می‌کرد، می‌گوید: «اولین بار بود که یک سریال تلویزیونی یا یک فیلم با موضوع زندگی ماقبل تاریخ، یک دیرینه‌شناس با مهارت فنی را تمام‌وقت در کنار خود داشت. چنین مشارکتی مهم بود و در نتیجه شما به بهترین شکل ممکن، تصویری پیشرفته از درک علمی ما از این حیوانات را می‌بینید.»
منبع: مجله نماوا، لایو ساینس، نشنال‌ورلد