سینماسینما، ترجمه و گردآوری: مهگان فرهنگ
در دوران مدرن، زندگی، اجتماع و فرهنگ با رویکردهای متفاوت قابل رویت است و جهان ارتباطات و مطالعات روز دنیا جای پیشرفت را در همه سطوح فراهم کرده است. سینما یکی از ابزار ها و راه های بیان بسیاری از موضوعات است. صنعت سینما و محتوای آن به فراخور توان کشورها نیز در حال شکل گیری و توسعه است. در این میان زنان نیز پا به پای مردان حضور دارند. آن هم در روزهایی که حضور زنان در عرصه های مختلف سیاست، فرهنگ، علم و هنر به صورت چشمگیری در حال توسعه است. به گونه ای که حالا حتی در فستیوال ها، جوایز ادبی، مراسم فرهنگی و غیره حضور زنان را به خوبی شاهدیم. در آیین گشایش اولین جشنواره بین المللی فیلم دریای سرخ عربستان سعودی از حیفا المنصور اولین کارگردان عربستان سعودی تقدیر شد. آنچه در توسعه ی کشورهای عربی منطقه‌ی خلیج فارس طی سال های اخیر دیده می شود غیر قابل توصیف است. در این میان عربستان سعودی جزو یکی از کشورهایی است که طی چند سال اخیر شروع به اصلاحاتی در زمینه‌های مختلف کرده است.
در حالی جشنواره بین المللی فیلم دریای سرخ در این کشور شکل می‌گیرد، که نه تنها محدودیت ها و ممنوعیت سینما را در این کشور کنارمی زند که در مراسم گشایش آن، حضور بزرگان سینمای جهان به ویژه کشورهای عربی دیده می شود. چهره هایی از مصر، تونس و دیگر کشورهای عربی که در آن نشان از یک اتحاد و میزبانی برای هنرمندان و اهالی سینما از سراسر کشورهای عرب زبان از همه جای دنیا و همچنین نوعی معرفی به همه جهان است. هنرمندانی که در شهر بندری جده گرد هم جمع می شوند و اولین رویداد سینمایی این کشور را برگزارمی کنند.
برگزاری این جشنواره به واسطه‌ی حضور مشاوران، داوران و تیم اجرایی خود حرف های بسیاری دارد، اما یکی از مهمترین رویداد های این فستیوال تقدیر از حیفا المنصور کارگردان سعودی است که شاید برای برخی بسیار عجیب باشد. عجیب از این لحاظ که بالاخره حیفا المنصور بر روی فرش قرمز فستیوال کشورش می آید و مورد تقدیر قرار می گیرد. او پس از سال ها با سختی کار کردن شاهد این رونق فرهنگی در کشورش است.
نه فقط حضور حیفا المنصور که دیدن فرش قرمز این فستیوال خود یک تصویر جدید از این کشوراست که او اولین کارگردان زن اهل عربستان سعودی نیز است، که از جامعه زنان صحبت می کند. چرا که برای او این شرایط راحت و آسان نبوده است.
حیفا المنصور اولین فیلمساز زن در عربستان سعودی است و به عنوان یکی از برجسته ترین چهره های سینمایی در این کشورشناخته می شود. او در آگوست ۱۹۴۷ به دنیا آمده است و هشتمین فرزند شاعر سعودی، عبدالرحمن منصور است که او را از طریق ویدئو با سینما آشنا کرد، زیرا در عربستان سعودی هیچ سالن سینمایی وجود نداشت. یکی از بازیگران مورد علاقه او جکی چان بود. او اهل الزلفی است اما در الحسا بزرگ شده است. حیفا لیسانس خود را در رشته ادبیات در دانشگاه آمریکایی قاهره به پایان رساند و مدرک کارشناسی ارشد خود را در رشته کارگردانی و مطالعات فیلم از دانشگاه سیدنی گرفت. پدرش یکی از بزرگترین مشوقان او بود. موفقیت سه فیلم کوتاه او و همچنین استقبال بین‌المللی از مستندش «زنان بدون سایه» در سال ۲۰۰۵، موج جدیدی از فیلم‌سازان سعودی را تحت تأثیر قرار داد. حیفا توانست در عربستان سعودی فضای متفاوتی ایجاد کند.
او در کارنامه اش فیلم هایی چون وجده، مری شلی و همیشه بعد از ظهر را دارد.او فیلم وجده( وجدا) را با سختی در عربستان ساخت. فیلم «وجده»، اولین فیلمی است که تاکنون در عربستان سعودی ساخته شده است. این فیلم در تابستان ۲۰۱۲ در سینماهای جهان به نمایش در آمد. او دراین فیلم به زندگی روزمره و تبعیض جنسیتی در عربستان سعودی پرداخته است. داستان فیلم مربوط به دختر‌ی ۱۰ ساله است که آرزوی داشتن دوچرخه ای دارد تا با آن با یک پسر مسابقه دهد و برای رسیدن به این آرزو، مشکلات زیادی را تحمل می کند.
او در خاطراتش می گوید که برای ساخت این فیلم مجبور بوده که صحنه‌های بیرونی ریاض را از داخل یک ون کارگردانی کند، بازیگران را روی مانیتور تماشا کند و از طریق واکی تاکی ارتباط برقرار کند، زیرا در آن زمان نمی توانسته به عنوان یک زن به راحتی فعالیت کند و در ملاء عام با مردان کار کنند. او وجده را بر اساس داستانی از خواهرزاده‌اش نوشته است و برای این کار در عربستان سعودی مورد تهدید قرار گرفته است. این فیلم در جشنواره های مختلف حضورمی یابد و خوش می درخشد و نقطه عطفی برای او و کشورش می شود.
مری شلی (Mary Shelley) فیلمی در ژانر رمانتیک، تاریخی، درام و زندگی‌نامه‌ای است که از حیفا المنصور در سال ۲۰۱۷ منتشر شد و اما ینسن آن را نوشته است. فیلم «همیشه بعد ازظهر» در ژانر کمدی رمانتیک است و آدام بروکس نویسنده آن است. این فیلم در سال ۲۰۱۸ منتشر شد وتهیه و توزیع آن بر عهده ی نتفلیکس، Marc Platt Production و Badabing Pictures بود.
حیفا المنصور در فیلم هایش به زنان و دغدغه هایشان می پردازد. نقش پدرومادرش را در پیشرفتش مهم می داند و فیلم مستند زنان بدون نقاب (تولید سال ۲۰۰۵) به جامعه ی زنان اشاره می کند و معتقد است که این داستان الهام‌بخش دیگری از مقاومت زنان است و فراتر از آنچه درجامعه ی سعودی است به زنان پرداخته است. همسرش آمریکایی است و یک دختر و پسر دارد. در گفتگوهایش همیشه از عربستان و خانه به خوبی یاد می کند آنجا را خانه ی همیشگی اش می داند.
حبفا المنصور نمونه بارزی از حضور زنان در عرصه های اجتماعی، فرهنگی و عمومی به واسطه نوگرایی و اصلاحات اندیشه و تفکر است. پدیده ای که افزون تر شده است و شاید بتوان گفت می تواند تبدیل به امری ثابت بشود.
حضور زنان در عرصه های مختلف فرهنگی می تواند نشان دهنده برنامه‌ریزی و مدیریت تغییرات فرهنگی باشد. این حضور به نوعی تغییرات در زندگی زنان عربستان سعودی و حتی رویکردهای فرهنگی این کشوراشاره دارد.
*www.imdb.com/name/nm2223783.
.* www.imdb.com/title/tt0365545
- www.theguardian.com/film/2020/mar/26/haifaa-al-mansour-female-leaders-are-crushed-look-at-hillary-clinton.
- www.abc.net.au/news/2021-05-07/the-perfect-candidate-review-saudi-arabian-society/100118718