سینماسینما، رضا صائمی

در نظر سنجی از ۴۰ منتقد و نویسنده سینمایی سایت سینماسینما فیلم هامون به عنوان بهترین فیلم تاریخ سینمای ایران انتخاب شد. فیلم کالتی که در ذهن و خاطره بسیاری از سینمادوستان همچنان به حیات خود ادامه می دهد و فراتر از یک متن هنری وسینمایی به عنوان بخشی از خاطرات نوستالوژیک یک نسل در حافظه تاریخی آنها ثبت و ماندگار شده است. در ساحت سینمای روشنفکری ایران شاید هیچ اثری به اندازه هامون، منزلت و اعتبار نداشته باشد. حضور خسرو شکیبایی در بهترین نقش خود حمید هامون در این ماجرا بی‌تاثیر نبوده است، اما همه چیز برای نسل دیروز به جذابیت بازی خسرو شکیبایی برنمی‌گردد و بیش از آن به تصویری است که او از روشنفکر آن سال‌ها در بی‌قراری‌ها، تعارض‌ها، دست و پازدن‌ها و آویزان بودن هامون بین زمین و آسمان، سنت و مدرنیته و ایمان و عشق ارائه می‌کرد. طبقه‌ای از نظام اجتماعی و فرهنگی که اگرچه از طیف‌های گوناگونی از طبقه اقتصادی برآمده‌‌اند، اما از حیث جهان‌بینی و ایدئولوژی و حتی رفتارشناسی فردی به هم شباهت دارند و البته دنیایی از درد و رنج و رمز و راز و عشق را به قول حمید هامون تجربه می‌کنند. شاید اگر بخواهیم بانگاهی جامعه‌شناختی این طیف را در درون ساختار اجتماعی صورت‌بندی کنیم باید آنها را به طبقه متوسط فرهنگی متعلق بدانیم که زیست ـ جهان آنها در یک تجربه ‌شکننده و پرتعلیق شکل می‌گیرد که نمی‌توان آن را در یک شمایل خاص بازشناسی کرد. نوسان و فراز و نشیب‌های روانی ـ رفتاری هامون مصداق همین ویژگی است که البته ازحیث دراماتیک و شخصیت‌پردازی هم واجد جذابیت‌های زیادی است. هامون برای بسیاری از مخاطبان روشنفکر چه سنتی و چه مدرن قابلیت همذات پنداری بالایی داشت و هر طیف و گروهی بخشی از دغدغه‌ها و رنج و دردهای خود را در وی می‌دید و شمایلی از واقعیت درونی خویش را در هامون پیدا می‌کرد. وقتی قهرمان داستان به نمادی آینه‌گون از مخاطبش بدل می‌شود از دنیای خیالی و ذهنی به جهان درونی و شخصی او وارده شده وخود را تکثیر و تثبیت می‌کند. هامون در عین حال تصویری از یک فیلم و روایت مدرن از سینما را به تصویر می‌کشد که در زمان خودش یک نوع ساختارشکنی و نوآوری در فرم محسوب می‌شد. روایتی پازل‌گونه و غیرخطی و سرشار از فلاش‌بک‌های متوالی که قصه را در دالان‌های متعدد روایت می‌کرد و با فضاسازی متناسب با موقعیت قصه و جهان درونی قهرمانش، نمونه‌ای موفق از روایت مدرن در سینمای ایران را تجربه می‌کرد.حالا هر کدام از ما به نوعی هامون و دغدغه هایش را در زیست- جهان فردی و اجتماعی خویش تجربه می کنیم. هامون یک فیلم نیست، روایت تصویری تجربه زیست مشترک روشنفکری در سرزمینی است که که در نهایت روشنفکر را وامی‌دارد که در اوج تمنا، نخواهد، نخواند و نماند!