سینماسینما، فریبا اشوئی

بر کرانه‌های کاسپین/ پژمان مظاهری‌پور

برکرانه های کاسپین به کارگردانی پژمان مظاهری پور عنوان مستند نیمه بلندی است که بر موضوع دریای کاسپین یا همان خزر متمرکز است. گفتنی است مستندسازی عرصه کاوش و اکتشاف است و فیلم سازمستند در حقیقت جستجوگر حقایق، اسناد و تا حدودی هم مفسر آن. کار مستندسازی، همانا تفسیر کردن وقایع عینی دنیای در حال تغییر، زندگی در حال گذر و تاریخ است که در طی مسیر خود، تحول می پذیرند. به این معنا که مستندساز نه فقط شاهدی بر زندگی و تاریخ و سوژه خود است، بلکه به واقع شارح آن هم می تواند باشد. مستند بر کرانه های کاسپین با انتخاب و طراحی یک کولاژ بزرگ به نام دریای کاسپین و پژوهش پیرامون آن، زیر پوشش پیرنگ اصلی کاسپین (مردم شناسی، تاریخ، جغرافیا، اقتصاد، سیاست، محیط زیست و…) به شرح گسترده این پیرنگ می پردازد. از دو منظر، امر پژوهش برای فیلم مستند امری حیاتی به شمار می رود: منظر اول اعتبار محتوا یا مضمون فیلم است (یعنی دادن اطلاعات معتبر، موثق، صحیح و کارشناسی شده از موضوع)؛ و منظر دوم طراحی ساختاری هنری برای مستند (یعنی خلق فرم و جلوه های زیبایی شناسی).
محتوا درحقیقت نخستین هدف فیلم ساز مستند است. این که در فیلم، شناخت و اطلاعات بقدر کفایت ارائه شوند و این اطلاعات هم لزوماً درست و معتبر و کارشناسانه باشند. بر کرانه های کاسپین به خوبی، جامع و کامل بر بخش محتوای مستند، مسلط است و حتی برای ارتقای سطح دانش و تغییر ذهنیت مخاطب و گاه حتی ایجاد قابلیت و مهارت خاص ایده پروری در او نیز تلاش هم می کند. اما در بخش ساختار نیز، تولید بر کرانه های کاسپین تماما بر قلب همان پژوهش متکی است. شناختی که مظاهری پور از موضوع فیلم خود یافته به او این امکان را داده است تا آن چه در نظر دارد با دقت و با تأثیری هنرمندانه به مخاطبش منتقل سازد. میزان تسلط مظاهری پور بر رسانه، مهارت او در به کارگیری روش های مختلف بیانی، تکنیک های تصویری-صوتی، هنر فیلم سازی، تصویربرداری، تدوین و به کارگیری انواع صداها در این بخش، مثال زدنی است. او در مقام خالق اثرش، مهم ترین جنبه یعنی پژوهش یا شناخت خود را هنرمندانه و به زبان سینمایی و با خلق جلوه های زیبایی شناسی به مخاطبش انتقال می دهد و اطلاعات را به زبان هنر تنظیم می کند تا تأثیرگذارتر باشد و بتواند عواطف زیبایی شناسی را در مخاطب نیز برانگیزاند. و اما کلام آخر، مستند پژوهشی بر کرانه های کاسپین و نمونه هایی از این دست می توانند مرجع مناسب کاربردی در مطالعات دانشگاهی و نیز هدف گذاری های سیاسی و اقتصادی کلان و بلند مدت باشند. تمرکز، تایید و حمایت این گونه آثار مستند، یقینا نتایج مثبت، موثر و امید بخشی به همراه خواهد داشت.

گاندو/ تیمور قادری

گاندو مستند کوتاه ۷ دقیقه ای، به پژوهش و کارگردانی تیمورقادری است که به حضور گاندوها در آب های کم عمق سیستان و خطرات جانی که این گونه از تمساح، برای کودکان به همراه دارد، می پردازد. کودکان به دلیل کم آبی و برآورده کردن نیازهای اولیه خانواده از آب، به سراغ زیستگاه گاندوها، در آب های کم عمق می روند و مورد حمله آن ها قرار می گیرند.
انتخاب عنوان گاندو برای فیلم، ابتدا شائبه حضور این حیوان را به عنوان پیرنگ اصلی مستند، برای مخاطبین به وجود می آورد. اما این درحالی است که تمرکز مستندساز، صرفا بر قصه گویی و قهرمان پروری در همین دقایق کوتاه قرار می گیرد و اساسا خود تمساح گاندو، شاید فرعی ترین پیرنگ کاربردی مستندساز بعد از روایت قصه، جغرافیا، فرهنگ و دغدغه مردم در این زیستگاه، گاندوها باشند. گاندو روایتی از زندگی کودکان محروم جنوب (سیستان و بلوچستان) است که در دل کویر و بی آبی، علی الخصوص کمبود امکانات حیاتی و رفاهی، علی رغم خطرات جدی و تهدیدها، زندگی مسالمت آمیزی را در مجاورت حیات وحش تجربه می کنند. از نقاط قوت این مستند می توان به حضور معصومانه و بی ادعای کودکان و ایجاد فضای احساسی پیامد آن برای مخاطب در کنار جغرافیای بکر، خاص و منحصر به فرد منطقه سیستان، اشاره کرد.