سینماسینما، ایلیا محمدینیا
مستند «کاریز، قصه آب»، ساخته هادی آفریده؛ به نمایش درآمده در جشنواره سینماحقیقت
سینمای مستند نسبت به مسائل پیرامونی جوامع انسانی و نسبت این جوامع با طبیعت همیشه با حساسیت رفتار کرده است گاه یک مساله بغرنج اجتماعی و تربیتی و گاه واکنش به انقراض گونه ای گیاهی و یا گونه ای از جانوران مساله اصلی یک اثر مستند می شود. در همه این احوال فعالان حوزه سینمای مستند پیشگام بوده و زودتر از هر جریانی نسبت به عواقب ناهنجاری های اجتماعی و تربیتی و بی اعتنایی نسبت به حفظ طبیعت وارد عمل می شدند.
بحران کم آبی سالیان سال است که گریبان کشور را گرفته است و البته بخشی از این امر ناشی از کمبود نزولات آسمانی است. نگاه فیلمسازان سینمای مستند اما بخشی مغفول مانده در حوزه آب و مدیریت آن را نشانه گرفته و همین حساسیت باعث شده تقریبا در تمامی دوره های جشنواره فیلم حقیقت در یک یا چند مستند به این بحران فراگیر پرداخته شود. در جشنواره امسال از میان چند فیلم اندکی که دیدم دو اثر «وقتی که دارکوب ها می روند» به کارگردانی محمد احسانی و «کاریز، قصه آب» ساخته هادی آفریده مشخصا به بحران کم آبی در کشور پرداختند؛ در فیلم نخست محمد احسانی از عوارض این بحران در جوامع روستایی گفت و اینکه چگونه حفر چاه های عمیق و در نتیجه خشک شدن سفره های آب زیر زمینی باعث بروز فرو چاله های بزرگ در دشت ها و روستاها و در نتیجه کوچ از سر ناچاری اهالی به شهر ها برای به دست آوردن آب و نانی برای خانواده ها شده است. در فیلم دوم اما هادی آفریده نگرشی تازه به این بحران فراگیر در کشور داشته است. او در فیلم تازه اش هوشمندانه تلاش کرد که از حرف و کلام دوری کند که می داند دهانهای بسیاری در این باره سخن گفتند و گوش های بسیار شنیدند.
آفریده با توجه به این امر از هر گونه حرف و کلامی در فیلمش پرهیز کرده و به مصداق ضرب المثل «شنیدن کی بود مانند دیدن» همه را دعوت به دیدن بحران فعلی آب و نتیجه کم توجهی به مدیریت آن می کند. فیلم با لایهروبی کاریزی شروع می شود در دل تاریکی که هیچ چیز جز سیاهی مهمانش نیست. دیوار ها سیاهند و جوی آب کاریز قدیمی گل آلود نیست که از آلودگی خاکش فاسد شده به سیاهی رسیده است.
دوربین آفریده اهل غرولند نمیکند فقط طرح موضوع نمی کند که پیشنهاد هم دارد. نشان می دهد که بحران کمبود آب امر و پدیده ای تازه نیست که در کشور خشک ایران قدمتی به درازای تاریخ دارد. اما پیشینیان قدر آب را می دانستند و همین امر باعث شد باغ های ایرانی به عنوان نماد تمدن، فرهنگ و هنر ایرانیان بر پایه معماری در دل سرزمین های خشک و بیابانی کشور شکل بگیرد تا آنجا که به عنوان میراث جهانی یونسکو به ثبت برسد. به مدیریت پیشینیان بوده که حال از میان سی و هفت هزار رشته قنات در کشور یازده هزار رشته قنات به دلیل ارزش تاریخی و معماری در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده. آفریده در فیلم اشاره می کند که گذشتگان در مواجهه با بحران کم آبی رسمی کهن با ریشه های آیینی (میترایسم) داشتند که در آن زمانی که قناتی کم آب می شد بیوه زنی را به عقد قنات در می آوردند تا عروس قنات در جایی دور از چشم دیگران برهنه شده پای در آب قنات می گذاشت تا قنات بارور و پر آب شود. یا چگونه سروده های آیینی زرتشتی را می خواندند و در آب، شیر و آویشن می ریختند تا قنات پر آب شود.
دوربین آفریده به دور از زیاده گوییهای رایج، آنچه را که مسبب بحران های فعلی در کنار کمبود نزولات آسمانی می داند یک به یک در مقابل دیدگان مخاطب قرار می دهد تا ببیند که چگونه در این بحران دخیل است. گاه با ریختن آشغال، زمانی با شستن ماشین و فرش و موکت و لباس و گاهی هم با حفر چاه های عمیق و احداث کارخانه هایی که مصرف اصلی شان آبی است که در این قحط سالی به سختی به دست می آید و به راحتی از دست می رود. که همه این ها کنار هم باعث مرگ زمین ها و کشاورزی و کوچ می شود که دیگر کودک و جوانی نیست و آینده هر چه هست کهولت است و انتظاری برای مرگ اگر که چشم هایمان را به حقیقت باز نکیم.

لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- گزارشی از نشست همفکری مدیر عامل مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی با هنرمندان درباره «هنر و تجربه»
- حمیدی مقدم دبیر شانزدهمین جشنواره بینالمللی سینماحقیقت شد
- وقتی فاطمه معتمد آریا از دیدن خانه پدری اش ناراحت می شود/گزارشی از نمایش مستند «تهرانِ سیمین» در خانه اردیبهشت عودلاجان
- گفتوگوی تصویری اختصاصی سینماسینما با محمود توسلیان کارگردان مستند «بریکولاژ؛ زندگی نادر مشایخی»
- دغدغهمند، ماندگار و غیرسانتیمانتال/ نگاهی به مستند «آب، باد، خاک، نان»
- دو چهره مطرح ایرانی در قاب مستند/ نگاهی به فیلمهای «ساموئل خاچیکیان، یک گفتوگو» و «روزگار گل آقایی»
- یک سامورایی/ نگاهی به مستند «سمفونی حمید»
- مستند «تکیه دولت»؛ داستان اضمحلال
- خبرهایی از پانزدهمین جشنواره بینالمللی سینماحقیقت
- رنج و سرمستی/ پیشنهاد تماشای مستند در جشنواره سینماحقیقت؛ «سمفونی حمید»
- فرهاد توحیدی درباره جشنواره سینماحقیقت مطرح کرد/ مستندهای چالشبرانگیز، صریح و جریانساز نمایش داده شوند
- یک مستندساز: پس از جشنواره سینماحقیقت، نمایش آنلاین مستندها ادامه یابد
- معرفی هیات داوران بخش فیلم جشنواره ملی دانشجویی عکس و فیلم جاذبههای گردشگری ایران
- فراخوان پانزدهمین جشنواره «سینماحقیقت» منتشر شد
- مسترکلاس منتقد «شیکاگو ریدر» منتشر شد/ بررسی موضوع «نقد در سینمای مستند»
نظر شما
پربازدیدترین ها
آخرین ها
- علیرضا افخمی: سانسور در تلویزیون نتیجه قبل را ندارد/ ضرورت تجربه در کنار جوانگرایی
- آشتی سینما با کوین اسپیسی در جشنواره کن
- آقای خزاعی! نمیتوان با باید و نباید سد راه رودخانهای شد که روان است
- آغاز پیش فروش بلیتهای نمایش «دیو و دلبر» از سه شنبه
- درخشش ورزشکاران ناشنوای ایرانی در مسابقات المپیک برزیل با حمایت همراه اول
- اثر هادی مرزبان پرفروشترین نمایش شد/ اعلام آمار فروش و تماشاگران سه مجموعه نمایشی
- پرویز شیخطادی: شورای پروانه نمایش نباید دولتی باشد/ سینماگران ما دانشگریز هستند
- نمایش «بالاخره این زندگی مال کیه؟» روی صحنه میرود
- ثبت درخواست برای اکرانهای «هنروتجربه» آغاز شد
- مجید زینالعابدین مدیرعامل بنیاد فرهنگی هنری رودکی شد
- شب بازیگر پس از وقفهای دو ساله برگزار شد/ علی نصیریان: وقتی حال مردم خوب نیست، نباید جشن بگیریم
- مدیر رادیو سلامت تقدیر شد
- هفدهمین شب بازیگر برگزار شد/ گزارش تصویری
- زمان برگزاری مراسم اسکار ۲۰۲۳ اعلام شد
- گشت صبحگاهی با زیر پوست شهر
- معرفی برگزیدگان چهاردهمین جشن منتقدان/ جوایز اصلی به «آتابای» رسید
- رئیس سازمان سینمایی: فیلمهای سینمایی باید برای حضور در جشنوارههای خارجی پروانه نمایش بگیرند
- آغاز فروش ویژه سیمکارت دائمی جوانان همراه اول با شمارههای خاص
- زمان اکران «برادران لیلا» در فرانسه مشخص شد
- ژولیت بینوش جایزه سنسباستین را دریافت میکند
- نمایش نماد ملی نیوزیلند به جای قله دماوند در «عصر جدید»
- تاریخی که سینما نشد/ نگاهی به فیلم «عنکبوت»
- پخش «نون خ ۳» از امشب از شبکه یک سیما
- اتمام پویش ختم سوره یس و استقبال گسترده از طرح آزادسازی زندانیان جرایم غیرعمد
- با حکم مدیرعامل بنیاد سینمایی فارابی؛ کارگروه ارزیابی جشنواره فیلم کودک تشکیل شد
- هنوز هم ماوی ماوی/ نگاهی به سینما و تلویزیون در ترکیه
- پایان فیلمبرداری یک سریال کرونایی/ «ابر میبارد» به تدوین رسید
- در یک سال گذشته اتفاق افتاد؛ ۲۰ سینما درخواست انحلال یا تغییر کاربری دادهاند
- نمایش فیلم «طعم چای» در سینماتک خانه هنرمندان ایران
- پیشفروش فیلمهای جشنواره کن/ «عنکبوت مقدس» به هفت کشور فروخته شد