سینماسینما، یاسمن خلیلی فرد
«پریناز» محصول ۱۳۹۰ است که با ۷ سال تأخیر به اکران عمومی درآمد. فیلم موضوع آشنایی دارد اما به خاطر رویکرد پیچیده، قابل بحث و کمابیش تازه ای که نسبت به آن در پیش گرفته است از جهات مختلف می تواند اثری مهم، ساختارشکن و در عین حال به یادماندنی در سینمای ایران باشد.
«پریناز» فیلم خوش ساختی است که به مسئله ی «خرافه گرایی» می پردازد. فیلم مواجهه ی فرخنده (فاطمه معتمدآریا) را با فرزندِ خواهرِ درگذشته اش (شبنم قلی خانی) از دو سویه به نمایش می گذارد. یکی برخورد شخصی او با دخترک است که خود حاصل دیدگاه و تفکری مردد، متحجر و متناقض است و سویه ی دیگرِ این مواجهه که تحت تأثیر برخورد و دیدگاه اطرافیان فرخنده با دختر است. فرخنده، زن مجرد میانسال و خشکه مقدسه، در یک بزنگاه دشوار اخلاقی، درگیر کشمکشی درونی با خود است چراکه مسئله ی «حرامزادگی» دخترک هفت ساله ی خواهرش مایه عذاب اوست و از طرفی نسبت به دختر بچه احساس دلسوزی و شفقت می کند چرا که همخون اند و دخترک جز او کسی را ندارد. و آن چه به زعم من نقطه ی قوت و جذابیت اصلی فیلم را رقم می زند درواقع همین نوع رابطه ی نامتعارف خاله و خواهرزاده است؛ خاله ای مومن و مقید به اصول شرعی و خواهرزاده ی یتیمی که به زعم او حاصل یک رابطه ی نامشروع است و هیچ کس نمی داند پدرش کیست. فیلم با ریتمی کند و خشت به خشت برخورد شخصیت های دیگر فیلم را با مسئله ی نظرکرده بودن دختربچه (پریناز) و سپس چرخش صد و هشتاد درجه ای آن ها از موضع خود و تقبیح دختر و … به زیبایی به تصویر می کشد.
داستان های فرعی و خرده روایت هایی که قرار است تکامل گر خط سیر اصلی داستان باشند محصول ایده هایی بکر و دست نخورده اند؛ به عنوان مثال مسئله ی زبان باز کردن پسربچه ی لال که جرقه ی قوت گرفتن مسئله ی نظرکردگی پریناز را هم می زند موقعیت جالبی ست که به روایت جهت می دهد اما از جایی به بعد این موقعیت ها که با محتوایی ثابت به اشکال مختلف تکرار می شوند فیلم را خنثی و تکراری می کنند و از ریتم آن می کاهند. این در حالی است که فیلمساز ناگهان در پایان فیلم و در قالب چند دیالوگ تمامی گره های فیلمنامه را می گشاید و به صورت مسلسل وار داده هایش را به سمت مخاطب سرازیر می کند. «پریناز» فیلمنامه ی چندلایه ای دارد اما گره هایش را در جاهای اشتباهی می افکند و در نقاطی اشتباه تر می گشاید. فیلم قرار است ضمن حفظ تعلیق، به مضامینی چون «قضاوت»، «تهمت»، «خرافات» و … بپردازد اما آن قدر دیر پاسخ پرسش های مخاطب را می دهد که عنصر تعلیق در آن کم مایه می شود و عملاً می توان بخش میانی آن را هدررفته دانست.
جزئیات و توجه به آن ها از مولفه های همیشگی آثار بهرام بهرامیان است. این توجه به جزئیات حالا و در «پریناز» نیز به کارش آمده است و برخی ظرایف و ریزه کاری های به بار نشسته ی فیلم حاصل همین نکته بینی و نکته سنجی او هستند. پریناز در سراسر فیلم حرف نمی زند جز در سکانس آغازین و سکانس پایانی حضورش. جایی که با انگشتان دستش برای خود خانواده ای امن تعریف می کند، خانواده ای که چه در زمان حیات مادر و چه پس از مرگ او از دخترک دریغ شده است. سکوت طولانی دختربچه بلاهت، قساوت، خرافه گرایی و پارادوکس های رفتاری آدم های دور و برش را (که همه مدعی دین داری و شریعت مداری هستند) به شکل برجسته تر و واضح تری بازنمایی می کند. به بیانی دیگر حین سکوت دختر شاهد رفتارها، گفتارها و کنش های پرتناقض بزرگسالانی هستیم که در جهل و بلاهت خود دست و پا می زنند و بوقلمون وار هر لحظه به رنگی در می آیند. دخترک بی آن که حرفی بزند شاهد تک تک این رفتارهاست و تنها شخصی که با او ارتباط سمپاتیکی برقرار می کند زکریا (حمید فرخ نژاد) است؛ مرد میانسالی که او نیز همچون دخترک مدام مورد قضاوت اهالی محله قرار می گیرد و حتی به بزه هایی چون کودک آزاری و … متهم است. از موقعیت های بکر از دست رفته ی درام می توان به همین شکل گیری رابطه ی عاطفی میان دخترک یتیم و مرد فرزند از دست داده اشاره کرد که متاسفانه ناقص می ماند و به قدر کافی جان نمی گیرد و افسوس که راز تنهایی مرد و آگاهی از حقیقت زندگی او نیز مانند بی گناهی خورشید (شبنم قلی خانی) و نقض حرامزادگی پریناز تنها در قالب دیالوگ هایی سر هم بندی شده از سوی کاراکتری بی ربط در پایان فیلم اتفاق می افتد و این از اشکالات بزرگ فیلمنامه ی «پریناز» است.
روایت زنانه ی فیلم در مراوده با کودکی آسیب دیده تا حدودی برایم یادآور فیلم «یحیی سکوت نکرد» با بازی فاطمه معتمدآریاست؛ معتمدآریایی که آن جا یک عمه ی عجیب و نامتعارف بود و این جا یک خاله ی عجیب و نامتعارف است و البته دو کودک خردسال که هیچ کدام حرف نمی زنند. البته «پریناز» به لحاظ دغدغه مندی اجتماعی اش و انتقاد از مفاهیمی چون خرافه گرایی و مذهبی گرایی خشک و یک سویه ماهیت پرتنش تر و پیچده تری دارد و اگر شلختگی های فیلمنامه اش را نادیده بگیریم فیلم تأثیرگذاری از آب درآمده است.
از نکات مهم فیلمنامه ی «پریناز» اما شاید این باشد که حس فیلم به نقطه ی عطف فیلمنامه اش وابسته نیست و حتی همین شلختگی های فیلمنامه و یا حضور مکرر همسایه ها با واکنش های ثابت و تکراری شان باعث مخدوش شدن رابطه ی نامتعارفِ عشق و نفرتیِ میان خاله و خواهرزاده نمی شود.
همان طور که پیش تر نوشتم، «پریناز» اجرای شسته رفته و قانع کننده ای دارد. نمی توان گفت فیلم به اندازه ی برخی سریال های بهرامیان به لحاظ اجرا و کارگردانی درجه یک است اما کارگردان توانسته در اولین فیلم بلند سینمایی اش خود را از مدیوم همیشگی اش یعنی تلویزیون جدا کند و فیلمی با عناصرِ کاملاً «سینمایی» بسازد بی آن که ردی از سریالی بودن در آن دیده شود. ضمن آن که فیلمساز موفق می شود جوهره ی حسی داستان و روابط میان شخصیت های اصلی آن را خلق و به مخاطب منتقل کند و شاید اگر فیلمنامه در پایان بندی اش این چنین هیجان زده و سرهم بندی شده عمل نمی کرد تأثیرگذاری فیلم دوچندان می شد.
یکی از دلایل باورپذیری کار بی شک دو بازیگر اصلی آن هستند؛ فاطمه معتمدآریا و مریم ضیایی (بازیگر خردسال). جدا از رابطه درست و به اندازه ای که در فیلمنامه برای شخصیت ها تعیین شده است، بازی دو بازیگر و بده بستان هایشان خیره کننده است. فاطمه معتمدآریا در سال های اخیر خوشبختانه نقش های به شدت متنوعی را در کارنامه ی خود ثبت کرده است که فرخنده بی شک یکی از آن هاست. او با گریم متفاوت اش، سکوت ها، عصبانیت ها، نحوه ی صحبت کردن قاطع و کوتاهش و بهره گیری درست و کنترل شده اش از میمیک چهره یکی از ماندگارترین حضورهایش را در سال های اخیر در کارنامه ی خود ثبت می کند.
بازیگران دیگر فیلم نیز بازی های درستی دارند، گرچه فیلم بر محور حضور فرخنده و پریناز می چرخد و بازی های متقاعدکننده ی دیگر بازیگران در سایه ی حضور قدرتمند این دو گم می شود اما همه بازیگران فیلم حاصل انتخاب هایی دقیق و فکرشده اند.
این که چرا شبنم قلی خانی و مصطفی زمانی باید چنین نقش های کوتاهی را ایفا کنند جای سوال است. پیش تر نیز در سینما بسیاری از بازیگران نقش های کوتاه و چند دقیقه ای بازی کرده و بعضاً بابتشان سیمرغ بلورین هم برده اند. گرچه ماهیت شخصیتی این دو درواقع کلید گم شده ی فیلم است و آن ها به نحوی قرار است غافلگیری های آن باشند اما هر بازیگر دیگری هم می توانست ایفاگر این دو نقش باشد بی آن که تأثیری در کلیت اثر ایجاد شود.
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- چشیدن طعم نابرابری/ نگاهی به فیلم «عامهپسند»
- «عامه پسند» اکران آنلاین میشود
- حضور مصطفی زمانی در یک سریال عربزبان
- «تهران سیمین»؛ داستانِ تهرانی که فاطمه معتمدآریا تجربه کرده است!
- تیرهتر از شب/ نگاهی به فیلم «مجبوریم»
- «بدون قرار قبلی» برای کادر درمان اکران میشود
- مهران احمدی: کلک سینما در دو سال آینده کنده است
- اظهارات معتمدآریا درباره اهانتهای بیسابقه به سینماگران و مشکل مالیاتی
- در دیار خود غریب/ نگاهی به فیلم «مجبوریم»
- ققنوسی که از خاکستر برنخاست/ نگاهی به فیلم «مجبوریم»
- نمایش ترانههای شرقی / گزارش تصویری
- برگهایی از خاطرات و هویت گم شده ایرانی/ نگاهی به فیلم «بدون قرار قبلی»
- «بدون قرار قبلی»؛ روایتی از یک سفر معنوی
- در نشست رسانهای «بدون قرار قبلی» عنوان شد؛ همیشه جلوی فیلمهای خوب گرفته میشود
- ویدئویی از نشست رسانهای فیلم «بدون قرار قبلی»
نظر شما
پربازدیدترین ها
- با حضور ۵۰۰ هزار تماشاگر در پنج هفته اتفاق افتاد/ استقبال غیرمنتظره فرانسویها از «دانه انجیر معابد»
- چند کلمه دربارهی فساد و فحشا و ابتذال و «کیک محبوب من»
- «آنها مرا دوست داشتند»؛ گوشهنشینانِ فراموش شده!
- نگاهی به فیلم «کیک محبوب من»/ عشق را در پستوی خانه نهان باید کرد
- موسیقی نمایش آوای پارسی / گزارش تصویری
آخرین ها
- «دانه انجیر معابد» در میان نامزدهای جایزه بهترین فیلم اروپا
- نشست خبری اپرای عروسکی مولوی / گزارش تصویری
- جشنواره فرانسوی به «کشیم عاشق» جایزه داد
- رایان رینولدز و هیو جکمن در یک فیلم غیرمارولی همراه میشوند
- درباره نمایش و اجرای متفاوت «قلاده ای برای یک سگ مرده»
- موسیقی نمایش آوای پارسی / گزارش تصویری
- اکران مردمی فیلم شبگرد / گزارش تصویری
- «آنها مرا دوست داشتند»؛ گوشهنشینانِ فراموش شده!
- بدون حضور جانی دپ؛ دو فیلم جدید از «دزدان دریایی کاراییب» سال آینده تولید میشود
- چند کلمه دربارهی فساد و فحشا و ابتذال و «کیک محبوب من»
- معرفی داوران و آثار راهیافته بخش «هنرهای نمایشی» جشنواره چندرسانهای میراثفرهنگی/ اعلام برنامه بخش بینالملل
- نمایش «آخرین کوسه نهنگ» در جشنواره اسپانیایی
- جایزه طلای جشنواره ژاپنی به «زمین بازی» رسید
- برگزاری نخستین بوتکمپ مدیریت محصول آکادمی همراه اول
- درباره «بازنده» / لبه تاریکی
- نقدی به مدل فیلمسازی در ایران/ سینما بدون ساختار مشخص و قوانین دقیق
- «قهوه پدری» مهران مدیری از در شبکه نمایش خانگی
- «تَرَک عمیق» دو جایزه جشنواره بارسلون را گرفت
- گزارشی از گیشه سینماها؛ «زودپز» صدرنشین فروش فیلمهای هفته گذشته
- ۲ فیلم جدید در راه اکران سینماها
- پیوستن رضا بابک و شیرین اسماعیلی به «با خشم به گذشته نگاه کن»
- با یک کمپین کوچک برای فیلم ایستوود؛ کمپانی برادران وارنر «هیئت منصفه شماره۲» را وارد اسکار میکند
- پیمان معادی بازیگر فیلم جنایی هالیوودی شد
- «نادره رضایی» معاون هنری وزیر ارشاد شد
- اعضای شورای پروانه فیلمسازی سینمایی معرفی شدند
- از ۱۶ آبان؛ «خورشید آن ماه» ساخته ستاره اسکندری آنلاین اکران میشود
- حضور همراه اول در نمایشگاه کیشاینوکس با هدف گسترش فرصتهای جدید سرمایهگذاری
- ادعای سازندگان پربازدیدترین سریال تاریخ نتفلیکس؛ چالشهای فصل دوم «بازی مرکب» جذابتر است
- تهیهکننده سینما مطرح کرد: کوچ سینماگران حرفهای به پلتفرمها و فیلمهایی که تعطیل میشوند
- «فصل فرار اسبها» آماده نمایش شد