سینماسینما، محمد تقیزاده
مستند ۷۵ دقیقهای ستار الکلاسیکو ساخته «هادی شریعتی» و محصول «مرکز گسترش سینمای تجربی» است که در زمره مستندهای ورزشی و بیوگرافیک قرار میگیرد و قرار است روایت زندگی پرفراز و نشیب یکی از قهرمانان قدرنادیده اسبسواری ایران را روایت کند.
«ستار مهرانی» که به جهت قهرمانیها و موفقیتهای ورزشیاش توسط گزارشگر گنبدکاووسی به «ستار الکلاسیکو» معروف شده، مرد میانسال و سادهای است که زندگی شرافتمندانهای دارد اما به جهت قرارگرفتن در فضایی رقابتی و مافیای غیراخلاقی در ورزش، متهم به اقدامات و تبانیهایی میشود که با اینکه هیچوقت اثبات نشده اما همواره بار سنگین آن به دوش ستار است و از شایعات مردم تا لوسکردن موفقیتها، دستاوردهای ورزشی او را تحت الشعاع قرار میدهد.
یکی از نکات ظریف و قابل توجهی که در این مستند به آن پرداخته شده، مساله فقهی است که به طور غیرمستقیم به آن اشاره شده است؛ چنانچه در اسلام و قوانین اسلامی، شرطبندی حرام اعلام شده در خصوص شرطبندی اسب، استثنایی قائل شدهاند و شرطبندی روی اسب حلال است از همین رو مردم در شهرهای مختلف از جمله تهران و گنبدکاووس به طور قانونی و شرعی به تماشای مسابقات اسبدوانی و شرطبندی روی برندگان آن اقدام میورزند و از این رو، فضایی هیجانآور و سرگرمکننده برای مردم بومی این شهرها و دوستداران اسبدوانی در سراسر کشور مهیا شده است.
یکی از وجوه جالب توجه مستند ستار الکلاسیکو که تا پیش از نمایش آن قابل حدس نیست و میتواند باعث کنجکاوی بیشتر اثر باشد این است که همزمان با قصه ستار مهرانی یک قصه به طور موازی تعریف میشود که به یکی دیگر از مشغولیتهای رایج در شهر گنبدکاووس میپردازد. الیاس پسرجوانی است که به اسب و مسابقات اسبسواری علاقهمند است اما اسبسواری نمیکند بلکه روی برندگان این مسابقات شرطبندی میکند با اینکه افراد مختلف از جمله ستار، بارها به او گوشزد کردهاند که این گونه برد و باختها نمیتواند به عنوان یک منبع درآمد و شغل آبرومند برای الیاس محسوب شود اما او برنامهریزی دقیقی برای شرطبندی و خرید یک گاوداری با پول قمار تدارک دیده که در ادامه فیلم قرار است سرگذشت الیاس نیز همزمان با ستار روایت شود.
هادی شریعتی به جز این دو، مسیر بیوگرافیک و شخصینگارانه ستار و الیاس، سعی کرده حال و هوای مردم شهر و دوستداران ورزش اسبدوانی را نیز مورد کنکاش و زیر ذرهبین قرار دهد به نحوی که در لحظاتی کاملا تم داستان به سمت مستندی مردمشناسانه و نه ورزشی و بیوگرافیک میرود و شاهد برخورد و نظرات مردمی هستیم که هر یک به نوعی به ماجرای اسبدوانی، شرطبندی و موفقیتهای ستار مینگرند و از میان تماشاگر علاوه بر اطلاعات از چند و چون مسابقات اسب دوانی و جغرافیای آن منطقه، از ذهنیت و طرز فکر تماشاگرانی که گاهی چند دهه به شرطبندی و تماشای مسابقات رفتهبودند، نیز پی خواهد برد.
به جهت همین تنوع نگاه مستندساز، در برخی موارد میتوان ستار الکلاسیکو را مستندی ورزشی، گاهی مستند بیوگرافیک و حتی یک مستند اجتماعی طبقهبندی کرد چرا که المانهای هریک از این گونهها در ستار الکلاسیکو وجود دارد. برای نمونه نشاندادن رقابتهای قهرمانی اسبسواری یکی از بخشهای جذاب این اثر است که با وجود زمان کم به دلیل تدارکات فنی از جمله تعدد دوربین، از اهمیت و سختی زیادی برخوردار است و از سویی دیگر برای تماشاگر نیز تماشای رقابت نفسگیر چابکسواران و اسبها جذاب و بسیار نفسگیر محسوب میشود.
بهنظر میرسد پرداخت به قهرمانان ناشناس ورزشی و غیرورزشی و پرداخت جذاب قصه زندگی آنها علاوه بر اینکه میتواند باعث شناسایی و شهرت این گونه اشخاص ساعی و مستعد شود، این ظرفیت را نیز دارد که با نزدیک شدن به زندگی عادی و ساده آنها انگیزه و شروعی برای مخاطبانی شود که در زندگی عادی خود دچار چالشها و ناامیدیهایی شدند و تصور میکنند موفقیتهای بزرگ تنها با امکانات وسیع و توسط افراد خیلی ویژه محقق خواهد شد.