سینماسینما، محدثه واعظیپور
مستند «سرپتیها» تماشاگر را به خاطرهای دوردست و فراموش شده پیوند میزند. فیلم به بهانه بررسی نقش کرمانشاه در مشروطه، قهرمانی را معرفی میکند که کمتر کسی او را میشناسد یا به یاد میآورد. امتیاز اصلی فیلم تازه کیوان مهرگان، زنده کردن این نام، در قالب یک روایت تاریخی است. یارمحمدخان یکی از سران مشروطه در کرمانشاه است که بر خلاف بسیاری از نامهای آشنا و تکرار شده در تاریخ معاصر، برای بسیاری از ایرانیان ناآشناست، پیش از آن و مهمتر البته مغفول ماندن جنبش مشروطه در کرمانشاه است، که این بیمهری را دامن زده و به فراموشی نقش مردان و زنان آزادیخواهی انجامیده که همسو با شهرهای بزرگ آن دوره، به ویژه تهران، تبریز و رشت به نهضت مشروطه پیوستند.
راوی «سرپتیها»، مانند مستند بلند دیگر این کارگردان، (سیاوش در آتش) خود اوست، این بار شیفتگی نسبت به زادگاه، ایران و تاریخِ آن، حسی خاص به فیلم داده، اگرچه به نظر میرسد فیلمساز با وجود همدلی و قرابت با موضوع، فاصله خود را با آن حفظ کرده و اجازه نداده فیلم، به دام سانتی مانتالیسم بیفتد. حتی در فصل مرگ یارمحمدخان و مبارزان کرمانشاهی، با وجود تاکید موسیقی و حس صحنه بر از دست رفتن قهرمان، لحن فیلم از قالب فیلم- مقاله یا فیلم-جستار، دور نمیشود و تا انتها آن یکدستی را حفظ میکند. فیلمی که با نوعی طنازی شروع شده، تلخ نمیشود. هشدار دهنده و دریغ برانگیز است، اما به دام تلخی نمیافتد. با پایانی تکان دهنده، به فرجام میرسد اما حتی در آن پلان آخر، در آن غربت و آرامگاه محصور شده در نخالههای بیمارستانی که میشد انبوهی شعار درباره سومدیریت داد، خوشبختانه فیلمساز از زیادهگویی پرهیز کرده و اجازه میدهد تصویر، تاکیدی باشد بر فراموشی قهرمانان مشروطه. بر مظلومیتی که گویی، نقطه پایانی بر آن نیست.
فیلمسازِ جستجوگر از همشهریهای یارمحمدخان سراغ او را میگیرد و در کمال ناباوری بسیاری این قهرمان را نمیشناسند، این نقطه ورود به فیلم است، فیلمی که سازندهاش آن را ادای دین به تاریخ زادگاهش میداند. اما فیلم، بیش از این است، بیش از ادای دین، مروری است بر تاریخی غبارگرفته که «سرپتیها» باعث میشود از دل همه حوادث و رویدادهای تلخ و شیرین صد سال اخیر، رخ بنماید و خودش را مطرح کند.
«سرپتیها» به عنوان یک مستند تاریخی و پژوهشی موفق میشود اطلاعاتی متنوع به بینندهاش بدهد، از سویی دیگر این قدرت را دارد که ذهن او را درگیر و درباره بعضی اظهارنظرهای کارشناسان فیلم، پرسش ایجاد کند. تاریخ مشروطه و چهرههای سرشناسش اندک نبودهاند و مواضع درباره آنها، یکسان نیست. «سرپتیها» این چند صدایی را ایجاد کرده و از داوری نهایی درباره آنچه مقابل دوربین گفته میشود، پرهیز میکند. راوی، که فیلم را با لانگ شاتی زیبا از کرمانشاه آغاز کرده، در حدود یک ساعت به تماشاگر مشتاقش، رازهایی را برملا میکند، رازهایی که بعضی از آنها مثل همکاری نکردن وزارت بهداشت با گروه فیلمبرداری آشکار و قابل پیش بینی و بعضی دیگر، ناگفته باقی میماند. اما تماشاگری که فیلم را دنبال کرده، میتواند حدس بزند چرا روند نادیده گرفتن مشروطه در کرمانشاه، همچنان ادامه یافته است.
اصل انتقال اطلاعات در «سرپتیها» از طریق گفتگو انجام میشود، تصاویر باقی مانده از آن دوره اندک است و ردپایی از بناهای آن روز و وضعیت امروزشان در فیلم، کمرنگ است. از این منظر، فیلم ضربه خورده است. اما آنچه آن را سرپا نگه میدارد، موضوع تازه و رویکرد فیلمساز به این کشف جذاب است.
اثر هنری، به ویژه یک مستند تاریخی با همه امتیازها و نواقصش، دریچهای است برای از نو دیدن و از نو شنیدن. «سرپتیها» (که نامی جذاب و هوشمندانه دارد) درباره مشروطه و همه آنچه از نسبت کرمانشاه و مشروطه میدانیم نیست، حتی به نظر نمیرسد همه اطلاعاتی که میتوان درباره یارمحمد جمع آوری کرد، به این فیلم محدود شده باشد. «سرپتیها» دعوتی است برای به یادآوردنِ رفتگانی که نه تنها در صفحه کتابها، یا عکسها، سریالها و فیلمها کمتر سراغی از آنها میتوان گرفت که حتی در سرزمین مادریشان، گوری در شان نامشان نیست. گویی، فراموشی، سرنوشت ابدی آنها بوده است.
![](/wp-content/themes/cinemacinema/img/tel.gif)
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- «سیاوش در آتش»؛ روایتی از ارتباط موسیقی با جامعه با محوریت زندگی استاد شجریان
- تکسواران کُرد/ نگاهی به مستند «سرپتیها»
- تراژدی تنهاییِ سرپتیها/ نگاهی به مستند «سرپتیها»
- کارگردان کرمانشاهی برنده جایزه جشنواره فیلم زنان آمریکا شد
- همزمان با سالروز فرمان مشروطه؛ مستند «سَرپَتیها» رونمایی میشود
- «طوفان در زنجیر» به بازار نشر آمد
- «طوفان در زنجیر» منتشر میشود /با طرحی از اردشیر رستمی
- «سیاوش در آتش» به دنبال اکران نوروزی هنروتجربه
- «سیاوش در آتش» در راه جشنواره «سینماحقیقت»
- قدم زدن در کوچه تاریخ
- روایتی تازه از محمدرضا شجریان در «سیاوش در آتش»
- روایت دیدهنشده از نقش تاجر یزدی در انقلاب مشروطه در شبکه مستند
- «صحنه آخر» در یازدهمین جشنواره سینماحقیقت
- پس از واقعه/ گزارش تصویری اختصاصی سینماسینما از زلزله خسارتبار غرب ایران
- حضور پررنگ رسانه و روزنامهنگاران در یازدهمین جشنواره «سینماحقیقت»
نظر شما
پربازدیدترین ها
- یادداشت کیوان کثیریان؛ کلی آیهی یأس و یک آرزو/ درباره انتخاب وزیر ارشاد دولت چهاردهم
- گفتوگوی اختصاصی سینماسینما با نادر ساعیور به بهانه حضور فیلمش در بخش جنبی جشنواره ونیز/ انسان دشواری وظیفه است
- سعید راد درگذشت
- بلوغ طلاق/ به بهانه نمایش دو سریال «افعی تهران» و «در انتهای شب»
- مراسم اکران خصوصی فیلم ساعت ۶ صبح / گزارش تصویری
آخرین ها
- عشق از راه میرسد/ نگاهی به فیلم «چرا گریه نمیکنی؟»
- معرفی فیلمهای سارایوو ۲۰۲۴/ ۵۴ فیلم در ۴ بخش رقابت میکنند
- فیلم استیو مککویین پایانبخش جشنواره نیویورک ۲۰۲۴ شد
- دو جایزه جشنواره ایتالیایی به «سرنوشتِ» ایرانی رسید
- مراسم اکران خصوصی فیلم ساعت ۶ صبح / گزارش تصویری
- «درون بیرون ۲» پرفروشترین انیمیشن تاریخ شد/ عبور از «یخ زده ۲»
- گفتوگو با مدیر جشنواره ونیز؛ سینما همچنان مؤثرترین راه برای اندیشیدن به دنیای معاصر است
- بهترین مستندهای سال در فهرست نهایی جوایز مستند بریتانیا ۲۰۲۴
- مراسم تشییع زنده یاد سعید راد / گزارش تصویری
- ستارهای که عاشق وطنش بود؛ بدرقه سعید راد به خانه ابدی
- واکنش وزیر ارشاد به انتقادات سینماگران از یک مصوبه
- به مناسبت آغاز ششمین سال فعالیت سوینا منتشر میشود؛ نسخه ویژه نابینایان «راتاتویی» با صدای محسن بهرامی
- بلوغ طلاق/ به بهانه نمایش دو سریال «افعی تهران» و «در انتهای شب»
- پدر، عشق و پسر/ درباره علیرضا داوودنژاد و «در انتهای شب»
- اعلام فیلمهای جشنواره ونیز؛ «شاهدِ» ایرانی در بخش افقها
- «مرد نمکی» به مثابه یک جریان بوروکراتیک
- جشنواره درسدن به «پریسان» ۳ جایزه داد
- نمایش «پیانو» در جشنواره «بچههای مارانو»
- سینمای ایران تیرماه امسال ۱۲۰ میلیارد فروخت
- سه نمایش جدید روی صحنه عمارت نوفل لوشاتو
- انتشار قسمت دوم نسخه ویژه نابینایان «هزار دستان» با صدای بهروز رضوی
- گفتوگوی اختصاصی سینماسینما با نادر ساعیور به بهانه حضور فیلمش در بخش جنبی جشنواره ونیز/ انسان دشواری وظیفه است
- فیلمهای بخش هفته منتقدان ونیز معرفی شدند/ فیلم یک سینماگر ایرانی در لیست
- انیمیشن ایرانی نامزد «گل طلایی» چینی شد
- «۱-» در آمریکا رقابت میکند
- سعید راد / گزارش تصویری
- معرفی بازیگران نمایش «رگتیچ»/ آغاز بلیت فروشی
- نمایش و تحلیل فیلم «ساز دهنی» امیر نادری در بنیاد حریری
- سعید راد درگذشت
- انتشار عکس گریم متفاوت رضا عطاران/ «قیف» اکران میشود