سینماسینما، حسین سلطان محمدی
به عنوان ناظر بیرونی تلویزیون، معمولا به آثار داستانی و گاه، مستند بیشتر توجه داریم تا سایر بخش‌های این ساختار بسیار گسترده شده در ظرف شبکه‌ها و مدیریت‌های مختلف برای اقشار و ذائقه‌های متنوع. همچنین از جهت استثناها نیز، بیشتر به چهره‌های هنری به‌ناگهان حاضر در برنامه‌ها توجه داریم و خیلی فرصت کنیم، درگیر این می‌شویم که برنامه ثابت درباره سینمای داخلی داریم یا نه. اما گاهی در میانه این برنامه‌های متنوع، برنامه‌ای به چشم می‌آید که از ابتدا برایش فرصت آزادگویی پیش‌بینی می‌شود و مخاطب، نوعی خلاف عادات را در برابر خود دارد. در سالروز عروج (فارغ از عنوان شهادت یا وفات) دکتر علی شریعتی در روز ۲۹ خردادماه، در شبکه چهار، برنامه زنده‌ای پخش شد به نام «بازگشت به خویشتن» و در آن دو استاد دانشگاهی استخوان خرد کرده حوزه جامعه‌شناسی (دکتر عماد افروغ و دکتر علیرضا شجاعی زند) و دو چهره معمم (حجت الاسلام دکتر مهدی امامی) و اصطلاحا مکلا (دکتر میثم مهدیار)، با مدیریت یک مجری (دکتر محمد آقاسی) مسلط به بحث و شیوه اجرا و همراهی چندین وله بسیار هماهنگ درباره دکتر شریعتی، حضور داشتند و طی حدود ۱۴۰ دقیقه (از حدود ساعت ۲۱ و خرده‌ای تا حدود ۲۳ و ۲۰ دقیقه)، ابعاد جدیدی از اندیشه دکتر علی شریعتی را به بحث و چالش کشاندند.
در این برنامه، بازخوانی فشرده‌ای از اندیشه‌های دکتر شریعتی بیان شد. از اینکه نگاهش به ذات «نهضت» بود یا «نظام»، اینکه قابلیت خوانش امروزی از آثار او وجود دارد یا باید او را به عنوان چهره‌ای در تاریخ، به بایگانی سپرد. اینکه از او عبور شده یا هنوز زنده و برقرار است. و بسیار جالب بود که یکی از استادان دانشگاه تربیت مدرس (دکتر شجاعی)، در بحث خود، با بیان بریده‌های اندیشه دکتر شریعتی، او را به جمهوری اسلامی وصل کرد و افزود اندیشه‌های وی، در نظام فعلی وجود دارد و گاه جلوتر از بیان رهبران نظام بوده است و حتی مبحث «امت و امامت» او را بسیار جلوتر و گسترده‌تر از واژه «ولایت فقیه» برشمردند. حتی گفته شد که او به عنوان یک کلیت بسیار خوب است اگرچه در جزئیاتی، خطا داشته است. اینکه خوانش آثار او در دوره فعلی نیز مهم است. اینکه نگرش حوزه‌های علمیه یا محافل دانشگاهی به او چگونه بوده است. نگاه شریعتی به امریکا، دموکراسی و … چقدر آگاهانه بوده است. اینکه وظیفه نظام اسلامی به گفته وی، مردم سازی است، نه اینکه امروز گفته می شود مردم سالاری. حتی توجه او به نهضت‌های آزادی‌بخش در الجزایر یا ماجرای توجهش به فرانتس فانون، از زمره همان حمایت‌های امروزی نظام جمهوری اسلامی از جنبش‌های مقاومتی و دفاع از مستضعفان است. گفته شد که «بازگشت به خویشتن» وی، همچنان در جامعه امروزی جزو ضروریات است و باید به آن توجه کرد. برای ساختن جامعه و توجه به پیشرفت باید ابتدا از خود شروع کرد. به این هم اشاره شد که برای جامعه فعلی ما و در حوزه‌هایی چون اقتصاد امروزی که دچار اشکال هستیم، چه دیدگاه‌هایی از شریعتی راهگشا خواهد بود. چند وله میانی هم پخش شد که یکی از آنها، سخنان مقام معظم رهبری در سال ۱۳۶۰ بود که به مظلومیت شریعتی اشاره داشت هم نزد موافقانش و هم مخالفانش. حتی بحث جالبی از نشستی در جمعی بسیار گسترده از دکتر حسن رحیم پورازغدی در دفاع از شریعتی پخش شد. همه این نمونه سخنان در وله‌ها و سخنان شرکت کنندگان در بحث داخل استودیو، در بررسی ابعاد اندیشه دکتر شریعتی، خوانش مجدد آثار او و نقد منصفانه اندیشه‌هایش را توصیه داشتند. جزئیات بسیاری از این برنامه قابل اشاره است و حتی از جدال و مباحثه و مناقشه احترام آمیز شرکت کنندگان در برنامه، نسبت به دیدگاه‌های یکدیگر، می‌توان یاد کرد.
وجود چنین برنامه‌هایی که عناصر تولید و اجرا با دقت و بدون سویه جانبدارانه، برای روشنگری وارد موضوع می‌شوند، مهمانان سنجیده انتخاب می‌شوند، گفتارها و اشارات تکمیلی هم در برنامه گنجانده می‌شود، در شبکه چهار سیما، تا حدودی مسبوق به سابقه بوده است و مخاطب هدف این شبکه به آنها واقف است؛ اما برای ارتباط بیشتر با مخاطب هدف، بهتر است اطلاع رسانی پخش چنین برنامه‌هایی، به همان اندازه تولید برنامه، مهم قلمداد و به آن توجه شود.