سینماسینما، محمدرضا بیاتی*
بَلوای لامینورِ داریوش مهرجویی عجالتاً تمام شد و امیدوارم بیدردسر اکران شود. موضعگیری دربارهی اشخاص یا موارد خاص وقتی که شناخت یا اطلاعات دقیقی پیرامون موضوع نداری کارِ خطرخیزی است. کافی است پس از اعلام موضع -بدلایلی- ماجرا شکل دیگری به خود بگیرد و تمام گزارههای مفروض را بهم بریزد؛ بنابراین خردمندانهتر بنظر میرسد که اگر دادههای دقیقی در دست نداریم تنها وقتی موضعی قاطعانه اتخاذ کنیم که یک مسألهی خاص حاکی از یک مسألهی عام باشد؛ بگمانم غائلهی فیلم مهرجویی یکی از این موارد بود. وقتی پای یک معضل عمومی در میان باشد دیگر مهم نیست این فرضیهی درست باشد یا نباشد که ایشان را با ریشسفیدی راضی به عقبنشینی یا آشتی کرده باشند طوری که نه سیخ بسوزد نه کباب. فکر میکنید اگر این کارزار مجازیِ حمایت نمیبود احتمال تکرارِ سرنوشت سنتوری برای لامینور وجود نداشت؟ من که فکر میکنم نه فقط بعید نبود بلکه بسیار محتمل بنظر میرسید. اما آن معضل عمومی در مجادلهی خاصِ فیلمساز بزرگ ما چیست؟ اَشباح! همان اشباح محترمی که مخاطب فریادها و پریشانی مهرجویی بودند و هر کدام از ما بارها و بارها حضور آنها را در تصمیمات فراقانونیِ مدیران فرهنگی شاهد بودهایم. اشباحی که انگار با اهالی علم و فرهنگ و هنر بازی مار و پلّه میکنند؛ تاس میاندازند، از پلهها بالا میبَرَند، امیدوار میکنند ولی درست سرِ بِزَنگاه نیشات میزنند و میفرستندَت پایین و این بازی آزارگرانه مدام تکرار میشود. اشباح از این آزار لذت میبرند و آن بینوایان تحمل میکنند و دندان برهم می فشارند و خون دل می خورند تا اینکه یکباره طاقتشان طاق میشود؛ یکی افسرده میشود، یکی پرخاش می کند، یکی جلای وطن، یکی دق میکند، یکی خودکشی… اشباح محترم باور کنید اهالی علم و فرهنگ و هنر اغلب آدمهای درونگرا و آرامی هستند؛ به مدارا باور دارند و حتی با کسانی که هنرستیزند رواداری میکنند اما گاهی آزار چنان از حد میگذرد که از کوره در میروند و ناچار میشوند به این گزاره عمل کنند که با همه مدارا جز دشمن مدارا. اشباح عزیز! فرض میگیرم که نمیدانید دارید با ما چه میکنید و سهواً مرام آزارگری را در پیش گرفتهاید؛ پس لطفاً چند دقیقه به این چند سطر فکر کنید، فقط چند دقیقه!
اریک فروم، روانکاوِ نامداری بود که بیشترین سهم را در شناخت عمیقترِ پدیدهی سادومازوخیسم یا خود-دیگر-آزاری داشت. خود-دیگر-آزاری مفهومی جنسی را تداعی میکرد اما او با تلفیقِ نگرش جامعهشناختی و روانکاوی از تلقی رایج این مفهوم فراتر رفت و تفسیر غیرجنسیِ بسیار تأملبرانگیزی از آن ارائه کرد. فروم معتقد بود که چشمگیرترین ویژگیِ شخصیتهای اقتدارگرا authoritarian characters گرایشهای خود-دیگر-آزارانهی آنهاست. به باور او، اقتدارگرایی در واقع ترجمه یا بیانِ بیرونیِ آن گرایش آزارگرانهی درونی است؛ سادهتر بگویم؛ میل به سلطهگری یا تحمیل ارادهی خود بر دیگری (اقتدارگرایی) خود را به شکل آزارگری نشان میدهد؛ یعنی کسانی که میل به اقتدارگرایی دارند از طریق آزار دیگری و حتی آزار خود نیاز به احساس سلطه را ارضاء میکنند؛ وجه دیگرآزارانه (سادیستیک) با سلطهگری بر فرودستانِ قدرت، خود را نشان میدهد و وجه خودآزارانه (مازوخیستیک) با سلطهپذیری یا اطاعت محض از فرادستان قدرت، آشکار میشود. اشباح محترم! نمیخواهم دربارهی شما پیشداوری کنم یا گناهتان را بشورم! اما کاری که با اهالی علم و فرهنگ و هنر میکنید، با سانسور ناموجه یا با هر نوع اِعمال قدرتِ فراقانونی و فراشرعی، مصداق ارضاء قدرتِ آزارگرانه است؛ موضوع جابهجاییِ تاریخ نمایشِ یک فیلم یا این و آن است. کاش از پشت پرده بیرون میآمدید. خدا را چه دیدید شاید رفیق میشدیم!
* فیلمنامهنویس و فیلمساز

لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- «لامینور» مهرجویی در بنگلور
- از مرگ دلخراش مهسا خشمگینم/ یادداشت داریوش مهرجویی
- نسخه ویژه نابینایان «مهمان مامان» با صدای فریبا کامران منتشر میشود
- گلایه از پخش نشدن تیزرهای «لامینور» در تلویزیون/ مهرجویی: رفتار تلویزیون با سینما شرمآور است
- یک پایان اسرارآمیز/ نگاهی به فیلم «لامینور»
- جشنواره فیلمهای ایرانی در زوریخ با فیلم سینمایی «گاو» افتتاح میشود
- واقعا فکر می کنم زن ها استثمار می شوند/ گفت و گو با داریوش مهرجویی به بهانه اکران «لامینور»
- «لامینور» در نوبت اکران عید فطر
- توضیحات داریوش مهرجویی دربارهی ویدیوی دوم و ماجراهای نمایش فیلم «لامینور»
- پروانه نمایش فیلم «لامینور» با پذیرش اصلاحات تمدید شد
- چرا پروانه نمایش «لامینور» را تمدید نمیکنید؟/ یادداشت علیرضا داودنژاد
- بازبینی فیلمهای مجوزدار را متوقف کنید
- بلندترین اعتراض/ فریاد و اشکهای مهرجویی
- گزارشی از واکنشها به ویدئوی اعتراضی مهرجویی/ اندوه عمومی سینماگران ایرانی
- آبیار در واکنش به ویدئوی اعتراضی مهرجویی: خشم کارگردان بزرگمان تداعیکننده خشم شخصیتهای «هامون» و «پستچی» است
نظر شما
پربازدیدترین ها
آخرین ها
- نامزدی جنگ جهانی سوم در سه رشته در دومین دوره جوایز سپتیمیوس آمستردام
- «بی سر و صدا» ساخته شد/ رونمایی از نخستین تصویر پیمان معادی با گریم متفاوت
- چگونه مبارزات چپ به محاکمه کشیده میشود/ نگاهی به فیلم «محاکمه گلدمن»
- رهایی در اوهام/ نگاهی به فیلم «تفریق»
- حمله دولت لهستان به فیلم برنده جشنواره ونیز
- اعتصاب هالیوود یک جشنواره دیگر را لغو کرد
- در مراسم رونمایی رمان «شاهزاده» مطرح شد /من با این قصه زندگی کردم
- چهار فیلم کوتاه در «یک سهشنبه کوتاه» نمایش داده میشود
- حسن شرفالدین درگذشت
- از سجاده آتش تا کارو با احمد مرادپور در موزه سینما
- فراخوان نمایشنامهخوانی در عمارت نوفل لوشاتو برای فصل پاییز
- رونمایی از «تهران عاشق» در کاخ ملت؛ تهران ارزش عاشق شدن را دارد
- راهنمایی همراه اول در خصوص مشکل احتمالی در ساعت برخی گوشیهای تلفن همراه
- جایزه بهترین فیلمبرداری جشنواره فیلم گلدن پاندا چین به «یدو» رسید
- نماینده فرانسه در اسکار معرفی شد/ تریه از رقابت برای اسکار بینالمللی باز ماند
- «تبانی» از امشب روی صحنه میرود
- «رویای مردان مضحک» در تماشاخانه استاد انتظامی
- هیات داوران جشنواره فیلم لندن معرفی شدند
- نسخه ویژه نابینایان سریال «حیثیت گمشده» با صدای گلاره عباسی منتشر میشود
- «روح هنر» در فضای مجازی دمیده میشود/ نمایشگاه مشترک ایران و هلند در هفت رشته هنرهای تجسمی
- «مرداب» به شبکه نمایش خانگی میآید/ سریالی معمایی از برزو نیکنژاد
- برگزاری نمایشگاه «دفاع مقدس در قاب سینما» در موزه سینما
- «جانوران» در سینماتک خانه هنرمندان ایران
- «نگهبان شب» رضا میرکریمی نماینده سینمای ایران در اسکار شد
- تردیدهای اخلاقی در گستره و تنوع نظم اجتماعی/ درباره فصل اول سریال «آخرین ما»
- آرش میراحمدی درگذشت
- معرفی آزمایشگاه ۵G و اینترنت اشیا همراه اول در پارک علم و فناوری دانشگاه تهران
- در سینماتک خانه هنرمندان ایران مطرح شد: مهاجرت در عصر مدرن تبدیل به یک پدیده سیاسی شده است
- رونالدو در سرزمین امام قلیخان
- تن به حقارت دادن/ درباره هجوم مردم برای دیدار با رونالدو