سینماسینما، مجید موثقی

«شاگرد» یا «کارآموز – The Apprentice» آخرین ساخته علی عباسی نمی تواند  یک اثر تکان دهنده قلمداد شود. یک دیدگاه آنارشیستی چه فردگرا و چه جمع گرا، حتی اگر خودسرانه و مقاوم در برابر فرم های اجباری جامعه  به نظر آید، شرط لازم و کافی برای یک کارگردانی متفاوت و جسورانه در شناخت واقعیت های اجتماعی نیست! فیلم یک اثر جنجالی است که تنها چند هفته قبل از انتخابات آمریکا با توجه به عدم رضایت پخش کنندگان، بالاخره توسط کمپانی  Briarcliff Entertainmentوارد اکران آمریکا و کانادا شد. این پخش کننده پیش از این در سال ۲۰۰۴ یک فیلم جنجالی دیگر چون«فارنهایت ۱۱/۹» ساخته مایکل مور را در کارنامه دارد. البته کسی نمی تواند ثابت کند که همه چیز دست یه دست هم داد تا این فیلم همزمان با  انتخابات آمریکا اکران شود. البته این فرضیه دور نیست  که دموکرات ها برای مبارزه انتخاباتی با ترامپ  فیلم را وارد بازار مکاره کردند. از سویی دیگر کارگردان فیلم مدعی است که زمان تهیه و تولید آن سال ها طول کشید، چون «گیب شرمن» روزنامه نگار سیاسی و فیلمنامه نویس فیلم، فعال در یک کمپ ضد ترامپی بود و هالیوود را در سال ۲۰۱۸ دچار تردید برای حمایت از این فیلم کرد.

با اینکه سازندگان بودجه لازم را در اختیار داشتند اما نتوانستند پروژه را به موقع کلید بزنند. سرانجام یکی از حامیان مالی ترامپ دن اشنایدر برای ساخت فیلم  پا پیش گذاشت، چون فکر می کرد که  کارگردان یک قدم مثبت راجع به ترامپ بر می دارد، اما  فیلم به کام  آنها خوش نیامد و  نتیجه کار منجر به درگیری وکیل ترامپ با پروژه شد؛ تا جایی که ترامپ به سازندگان فیلم صفت «زباله های انسان نما» را داد و آنرا یک دروغ و جعل بزرگ خواند! اکنون با انتخاب «چهل و هفتمین رئیس جمهور آمریکا» این فیلم کنجکاو برانگیزتر است و امکان جذب مخاطب تازه ای را دارد. البته فیلم بیشتر تحت تبلیغ نام ترامپ است تا ستارگان آن!

انتخاب سباستین استن در نقش ترامپ به عنوان یک بازیگر کمتر دیده شده ، با زیرکی توسط کارگردان صورت گرفت، به ویژه اینکه سباستین استن در ارائه یک نقش پیچیده اخیرا در فیلم «مرد متفاوت » با گرفتن جایزه خرس طلایی برلین نگاه همگان را به خود جلب کرد.او‌ با ایفای نقش ترامپ در کشف جوهره نقش و ابلاغ آن به تماشاگر بازی قابل قبولی از خود ارائه داد و به شهرت تازه ای رسید.

فضاسازی فیلم مخاطب را به نیویورک دهه هفتاد و هشتاد میلادی می برد، جایی که ترامپ فعالیت تجاری خود را با همیاری روی کوهن وکیل نیویورکی یا همان مربی سیاسی اش آغاز کرد. سکانس آشنایی با این وکیل کار چاق کن، از تعلیق و بازی های خوبی بهره می برد. روی کوهن یکی از عاملان مک کارتیسم در مبارزه سیاسی در برابر  فعالیت های کمونیستی و رسوایی هالیوود در آن سالها به شمار می آید که نفوذ بالایی بر ترامپ داشت و در سن ۵۹ سالگی بر اثر بیماری ایدز فوت می کند.

«شاگرد» با توجه به داغ بودن سوژه، بازی های خوب، گریم و طراحی مناسبی که دارد، چبزی به مخاطب اضافه نمی کند! زیرا ترکیب نظام شنیداری و دیداری عناصر سینمایی این فیلم دلپذیر نیست، تاریخ مصرف دارد و  حرف تازه ای در آستین ندارد. مشخص است فیلمساز در حال تجربه کردن ژانرهای مختلف سینمایی است و هنوز امضای خود را در آثارش  پیدا نکرده است. علی عباسی پس از تجربه داستان نویسی و ساخت چند فیلم کوتاه، با اولین فیلم بلندش «شلی-Shelly»  در برلیناله ۲۰۱۶ توانایی خود را در ژانر مورد علاقه اش یعنی «فیلم ترسناک- Horror» به خوبی نشان داد؛ فیلم خوبی  که گاه تداعی کننده «بچه رزماری » شاهکار رومن پولانسکی است. عباسی با همین دیدگاه و تمرکز بر ژانر «وحشت و فانتزی»  سراغ داستان کوتاه «مرز» نوشته جان اجوید می رود که خالق داستان های ترسناک در سوئد است. «مرز» در سال ۲۰۱۸ نگاه بسیاری از منتقدین و کارشناسان سینما را به عنوان یک پدیده نوظهور به خود جلب و برنده‌‌ جایزه نوعی نگاه در جشنواره کن می شود .ساخت فیلم بعدی  او‌ «عنکبوت مقدس» کمی طول کشید؛ به ویژه عوض شدن لوکیشن از ایران به اردن، انتخاب بازیگران در خارج از کشور مسیر فیلمسازی او را دشوار کرد، آنهم سوژه ای که مربوط به یک  قاتل زنجیره ای چون سعید حنایی است. عدم شناخت کارگردان از  سینمای اجتماعی ، بویژه عدم زیست در ایران فیلم را  تبدیل به یک‌ اثر واقعگرا ناپخته کرد، در حالی  که سوژه و تجربه های قبلی کارگران پتانسیل خوبی برای تبدیل شدن این فیلم به یک‌ اثر نو و متفاوت در سینمای وحشت را داشت، که این توفیق برای این فیلم میسر نشد!

«شاگرد» نیز چون «عنکبوت مقدس» مخاطب را به لایه های زیرین درام نمی برد و‌ تنها بسنده به اطلاعاتی می کند که هر کسی بهتر در اینترنت می تواند جستجو کند! باید دید این شاگرد نیمکت آخر که این روزها به ردیف اول کلاس آمده ، چگونه در ماه ژانویه ۲۰۲۵ به عنوان مبصر کلاس کار خود را  آغاز خواهد کرد! کارنامه ترامپ و نمره انظباط او را  می توان در امتحانات  نهایی آخر سال  بهتر رصد کرد. تجربه های متفاوت علی عباسی  کمی مسیر فیلمسازی او‌ را با توجه به اینکه که در عرض هشت سال اینگونه به موفقیت و شهرت رسیده، دچار چالش عجیبی کرده است. او فیلمساز آیتده داری است که سال گذشته تجربه سریال موفق «آخرین بازمانده از ما» را با شبکه معروف HBO در کارنامه داشت که برنده جوایز زیادی  شده است. باید دید او برای  فیلم های بعدی اش چه سوژه هایی در آستین دارد.