سینماسینما، معین محبعلیان
همانطور که می دانیم تجربه گرایی یکی از شاخه های معرفت شناسی است که گاهی در تقابل با خردگرایی قرار می گیرد، حالتی است که فرد نه تنها به خود بلکه به گواهی، دیگران را نیز مبنای رفتارهایی قرار می دهد. شاید صحبت های زیادی از فیلم قهرمان ساخته آقای اصغر فرهادی شده باشد اما بنده روی صحبت را از تجربه گرایی به همین واژه «گواهی» می چرخانم. حتما شنیده ایم که به گواهی تاریخ ایران کشوری متمدن و با سبقه تاریخی است یا به گواهی علم، مندلیف جدول عناصر شیمی را کشف و معرفی کرده است. یافتن و گم کردن طلا در ایران، نقطه ای است نمایشی و حاوی بستر دراماتیک. پلان های تاریخی شیراز در فیلم، گواهی جملاتی قبلی هستند. رحیم گواهی می دهد از شخصیتی بدهکار که جدا از تصمیم های آنی که سراغش می آید میان نقش پدر بودن، تجربه جوانه عشق تازه داشتن و زندانی امید به آزاد شدن، دست و پا می زند. نکته ای که در گواهی این تجربه گرایی از منظر بازیگری می لنگد، گم شدن حلقه اتصال امیر جدیدی به دغدغه های رحیم است و اگر ماجرا را کمی ادامه دهیم به تجربه کردن فیلمنامه نویس برمی خوریم حین نگارش. اگر فیلمنامه قهرمان را بر اساس تجربه گرایی خوانش کنیم، اصغر فرهادی برای خیلی از دیالوگ ها و تصمیمات شخصیت ها چندان نیازی به ارائه توجیه یا اصطلاحا منطق دراماتیک نمی بیند در غیر اینصورت، فردی که گواهی می دهد که مشخصات سکه های گم شده چنین است و چنان، به راستی کیست و از کجا می داند؟ اگر مالک واقعی است چرا می پرسد این سکه ها واقعا طلا هستند؟ اگر نیست از کجا تعداد را می داند؟ شاید هم واقعا مالک بوده و برای فروش مراجعه نکرده و یا هنگامیکه رحیم، نامزد خود را برای گواهی به اینکه سکه ها را گرفته است و پنجاه تومن مژدگانی به پسر رحیم تقدیم کرده به فرمانداری می برد، آیا پیش بینی نمی کند که طرف پشت میز نشین از خانم گواهی دهنده می پرسد شوهر واقعی ات کجاست؟ شماره اش چند است؟ سکه ها الان کجاست؟ چنین پیچش های رویدادی از همان تقلیلگرایی منشا می گیرد که جناب فرهادی گویی آنها را در اولویت دوم قرار داده است. اولویت اول چیستی واژه قهرمان است که به راستی قهرمان کیست؟ چیست؟ و به کدامین گواهی به تاریخ معاش روزانه ما ورود پیدا کرده است؟ رحیم در قهرمان حواسش از کار افتاده است، در نوعی منگی حاصل از جامعه خفه به سر می برد که البته بازیگر می توانست بهتر چنین گواهی را نشان دهد ولی مغزش هنوز کار می کند منتهی تناقضی را حمل می کند که کمی از واقع گرایی به دور است. ضد قهرمان فیلم (محسن تنابنده) اما منطقی است، لحظه ای که گواهی می دهد من جهیزیه دخترم را فروختم تا قرض های رحیم رو دادم، گویی همان میخی است که استدلالیون بر فرق تجربه گرایی وارد می آورند که البته پای آنها نیز چوبین بُود و چندان در تراز شخصیتی قرار نمی گیرد. طلبکار، صرفا دنبال پولش است که می خواهد جلوی احساساتی شدنش را بگیرد و البته این کار را با ظرافت و به درستی پیش می برد. قهرمان فیلمی است که فیلمساز در آن دست به تجربه می زند، گواهی اش هم در فیلم موجود است. چنین تصمیمی بسیار شجاعانه و در عین حال هراس انگیز است چرا که سلیقه تماشاگر همچنان در درباره الی، جدایی نادر از سیمین و در درجه بعدی فروشنده اسیر مانده است. فرهادی در قهرمان کمتر مهندسی می کند بیشتر تصمیم گیری می کند. روایت از جنس شدن و دوباره جوری دیگر شدن است. بدین منظور که همواره اندک ذره ای در سکانس های پیشین باقی می ماند تا دست مایه ای شود در ادامه پیشبرد قصه. چنین حالتی در آثار قبلی فرهادی هم مشهود است. قهرمان روایتی است از اعتراض به ناپایداری عواطف انسانی. آدم ها در انحنای آرامش نسبی با توفانی بالقوه روبرو هستند که لکنت زبان گواهی چنین آشوبی است؛ رحیم این لکنت فکری را در غالب لکنت زبان برای فرزندش به یادگار گذاشته است و جامعه زندانی در برون و درون فضایی را از جنس متنی بسته برای نویسنده به ارمغان می آورند. ویژگی شاخص فیلمنامه قهرمان در این است که در عین حال که فضای بسته ای را از لحاظ کنش و روابط انسان ها و همچنین لوکیشن ها ارائه می دهد همزمان ارتباط دال و مدلول چنان است که معانی متفاوتی را می توان از آن تعبیر کرد با این حال روابط علی و معلولی کمی تحتالشعاع، نشانه ها قرار گرفته اند.

لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- پایان فیلمبرداری «اسکورت» با حضور امیر جدیدی و هدی زینالعابدین
- طرح یک دادخواست جدید؛ زخم «قهرمان» دوباره برای فرهادی باز شد
- «داستانهای موازی» به خریداران عرضه میشود/ پروژه جدید فرهادی در بازار کن
- تایید خبر سینماسینما؛ نام فیلم، بودجه و اسامی بازیگران فیلم اصغر فرهادی اعلام شد
- معرفی بازیگران فیلم تازه اصغر فرهادی
- فیلمی که هنوز عنوانش اعلام نشده؛ اثر جدید اصغر فرهادی در پاریس
- یک «پایتخت» غیرمعمولی/ فصل هفتم «پایتخت» جزو فصلهای موفق نبود
- رکوردشکنی «پایتخت ۷» در تلوبیون؛ ۳۳۰ میلیون دقیقه تماشا و ۶۶۰ هزار کاربر همزمان
- فیلم جدید اصغر فرهادی در نیویورک ساخته میشود
- عکسی قدیمی که شبنم مقدمی منتشر کرد/ تنابنده، اصلانی و مقدمی؛ ۲۱ سال پیش
- دیدار اصغر فرهادی با علاقهمندان فیلمهایش در استانبول
- سینمای ملی ایران را تعریف کنید و شکل آن را بکشید
- سینماگران ایرانی برای اسکار ۲۰۲۵ چقدر شانس دارند؟
- سینماگران ایرانی در اسکار ۲۰۲۵ چقدر شانس دارند؟
- تمجید مدیر نتفلیکس از فیلم اصغر فرهادی
نظر شما
پربازدیدترین ها
- آتش و باد کمکم میگسترد/ نگاهی به سریال «آتش و باد»
- به بهانه نمایش فیلم سپیده فارسی در کن؛ نامه سرگشاده کن لوچ و پل لاورتی خطاب به جامعهی بینالملل سینماگران در حمایت از صلح/ دیگر نمیتوان ادعا کرد که ما نمیدانستیم
- در آستانه جشنواره کن/ فشارها بر سازندگان فیلم «یک تصادف ساده» شدت گرفت
- تاریخچه سریالهای ماه رمضان از ابتدا تاکنون/ در دهه هشتاد ۴۰ سریال روی آنتن رفت
- پروانه ساخت سینمایی برای چهار اثر صادر شد
آخرین ها
- برای هشتمین دوره پیاپی؛ محمدمهدی عسگرپور نایبرئیس فیاپف شد
- کریستن استوارت: تأثیر ترامپ بر صنعت فیلم وحشتناک است
- «مهمانی شام» در تماشاخانه هامون
- «دشت میخواند» جایزه ویژه جشنواره آلمانی را گرفت
- مسافر آستانه: جشنواره «ستاره ناهید» با رویکرد پیوند ادبیات فارسی و نمایشنامه برگزار میشود
- در پی حادثه پیست اتومبیلرانی ورزشگاه آزادی؛ حمیدرضا درجاتی، عکاس ورزشی درگذشت
- کمدی شریف بسازید/نگاهی به فیلم صد دام
- «پل صراط»، روی ریل نخل طلا
- تازهترین آمار فروش فیلمهای روی پرده؛ ۴۰۹ میلیارد، سهم گیشه سینماها از ابتدای ۱۴۰۴
- طبقه فرودست، اخلاق و مسالهی انتخاب
- هستی محمایی برترین بازیگر فستیوال فیلم زنان اسوان شد
- به بهانه نمایش فیلم سپیده فارسی در کن؛ نامه سرگشاده کن لوچ و پل لاورتی خطاب به جامعهی بینالملل سینماگران در حمایت از صلح/ دیگر نمیتوان ادعا کرد که ما نمیدانستیم
- آغاز تولید فیلم سینمایی «در میان ما» به کارگردانی سیامک ابراهیمی در ایران و ترکیه
- آغاز دومین کنگره بینالمللی هوش مصنوعی در علوم پزشکی با حمایت همراه اول
- اظهارات تازه وکیل تتلو؛ ازدواج موقت موکل بنده با نیت خالصانه برای توبه بوده است
- واکنش مونا مهرجویی به حکم پرونده قتل والدینش؛ ما درخواست اعدام نداریم
- نسخه ویژه نابینایان «گربههای اشرافی» با صدای نازنین مهیمنی منتشر میشود
- تعشق صدا و تصویر
- آغاز رقابت برای دریافت نخل طلا/ جشنواره کن با سخنرانی آتشین دنیرو و آغازی تارانتینویی شروع شد
- رییس کل دادگستری استان البرز اعلام کرد: تایید حکم قصاص برای قاتل مهرجویی و محمدیفر
- رابرت بنتون درگذشت
- «زندگی با خبر» منتشر شد
- نمایش نسخهٔ ترمیم شدهٔ «جویندگان طلا، ۱۹۲۵، چارلی چاپلین» پیش از افتتاحیهٔ جشنوارهٔ کن
- فرشتگان آلوده صورت
- معرفی برگزیدگان سومین دوره جایزه رسالههای برتر مهندسی برق و فناوری اطلاعات
- قوانین جدید برای جشنواره کن؛ برهنگی روی فرش قرمز ممنوع است
- پروانه ساخت سینمایی برای چهار اثر صادر شد
- بهمن فرمان آرا شاهکار بزرگ علوی را میسازد
- «بامداد خمار» و «مو به مو» در راه نمایش خانگی
- نظر رضا علامهزاده درباره حضور دو فیلم ایرانی در کن؛ حضور فیلمهای پناهی و روستایی را افتخارآمیز میدانم نه اعتراض برانگیز