سینماسینما، محمدرضا بیاتی*
سید عباس صالحی، وزیر محترم فرهنگ و ارشاد، در آخرین روزهای وزارتاش به مجلس رفت تا پاسخگوی سؤالاتی پیرامون نظارت و کنترل بر شبکهی نمایش خانگی باشد. سؤال دربارهی عدم رعایت شئونات اخلاقی و تبلیغ ناهنجارهای اجتماعی بود (تبلیغ!). وزیر از اهمیت اقتصاد فرهنگ و هنر در جهان امروز و آینده گفت و ارائهی آماری از موفقیت آمریکا و ترکیه در سریالسازی و بدیهیات دیگری که سالهای سال، هزاران بار، به گوشِ هواداران سانسور خوانده شده اما دریغ از ذرهای تأثیر! در این میان آنچه اغلب کمتر گفته میشود این است که چه کسی یا کدام مرجع، بر اساس کدام جهاننگری و ارزشباوری، باید تعیین کند شئونات اخلاقی چیست و چه چیزی تبلیغ ناهنجاری است. در واقع اگر جهانِ بدون سانسور را غیرواقعبینانه بدانیم کمتر کسی است که منکرِ اصل نظارت باشد اما فرایند نظارت و سانسور چنان ریشه دوانده که حتی سینماگران مفروضاتی را مسلم می گیرند که از بُن و بنیاد نامسلم و نادرست هستند؛ یعنی آنچه برخلاف شئونات دانسته میشود هیچ مبنایی ندارد. فراقانونی و فراشرعی است. ضعف یا خطا در یک اثر هنری یک چیز است و حقِ حذف آن یک چیز دیگر؛ ضعف آثار هنری باید در فضای اجتماعی و فرهنگی نقد شود در حالیکه سانسور، نوعی جُرمانگاری و ممنوعیتِ هر گونه کم و کاستی است. نگارنده در یادداشت سانسور یا ممیزی در اینباره نوشتم ولی دربارهی جنبههای ناگفتهاش بسیار بیش از آن باید گفت و حتی این نوشته هم کفایت نمیکند. بگذارید از میان اعتراضها به سانسور، از زخمِ کاری مهدویان و موارد دیگر، به مورد دراکولا اشاره کنم. سریال دراکولای مهران مدیری که شروع شد سیلی از انتقاد به راه افتاد. از نقد به خودِ مدیری و حواشی و منابع مالیاش تا نقد کیفیت کار. من هم با خیلی از نقدها موافق بودم. نبودم هم مهم نبود! نقد، موافقت یا مخالفت –همه- بخشی از فرایند طبیعیِ مواجهه با یک اثر است؛ اما یکباره دبیر کارگروه ساماندهیِ مُد و لباس وزارت ارشاد در نامهای به ساترا خواستار سانسور سریال شد چون لباس و آرایش بازیگران مغایر با شئون است، ترویج زندگی غربی و زمینهساز آسیبهای جدی و هنجارشکنی است! نگاهی به لباسهای سریال بیاندازید. کدام هنجارشکنی؟ هنجارِ کجا؟ آن لباسها چه آسیبی به جامعه میزند؟ گیرم صد سال پا از خانه بیرون نگذاشته باشید در فضای مجازی، زندگی واقعی مردم را هم ندیدهاید؟ مهمتر از آن، بر مبنای قانون موجود-که مبتنی بر شرع است- حد و حدود پوشش تقریباً روشن است که در این مجموعه رعایت شده، بنابراین هر سانسوری فراتر از این، حتی با وضع آییننامههای درونسازمانی و قانونتراشی، تحمیل عقیده و سلیقهی فردی و گروهی، و امری فراقانونی و فراشرعی است. اصلاً یک سؤال سادهتر، گیرم که استدلال شما در نمایش یک امر نامطلوب و ترویج آن درست میبود و بنیان فرهنگ ما با آن لباسها بر باد میرفت آیا فکر نکردهاید اگر قرار به اجرا و تعمیم این قوانین بدعتآمیز باشد نمایش و بیان هر عنصر منفی میتواند سانسور یا ممنوع شود؟ نکند توقع دارید شخصیتهای منفی یک داستان مثل شخصیتهای مثبت رفتار و زندگی کنند؟! در یک جهان عقلانی این درجه از جهل باید هجوآمیز میبود و باعث خنده؛ اما اینجا در پوشش قانون و دفاع ارزشها، جهل را تئوریزه میکنند. اصلاً هدفتان از این سانسورهای ناموجه چیست؟ بله شاید در دههی ۶۰ و ۷۰ با سانسور میتوانستید مانع شنیده یا دیدهشدنِ آنچه که نامطلوب میدانستید شوید؛ اما حالا چه؟ شما امروز چیزی را سانسور میکنید که دهها برابر تند و تیزتر از آن در فضای واقعی و مجازی هر روز جلوی چشم مردم رژه میرود؛ حتی در رسانههای رسمی! مثلاً در شورای فیلمنامه میگویند این موسسه خیریهی فاسد که اموال مردم را چپاول کرده را از داستان حذف کن مبادا چهرهی این موسسات خدشهدار شود! بعد پایات را از اتاق شورا میگذاری بیرون، جلوی دکهی روزنامهفروشی خبرِ فساد در فلان خیریه را با تیتر درشت میبینی و کمی بعد مصاحبهای از یک مقام ارشد قضایی از تلویزیون پخش میشود که از برخورد قاطع و انقلابی با موسساتی میگوید که با سوءاستفاده از نامهای مذهبی مردم را سرکیسه کردهاند! (خودم دیدم)؛ حالا واحیرتا این است که چرا من باید این سکانسها را از فیلمنامهام سانسور کنم؟ این رویکرد هجوآمیزِ حق به جانب، تقریباً در اغلب قریب به اتفاقِ سانسورها تکرار میشود؛ درحالیکه اساساً حتی کارکرد چند دهه پیش را هم ندارد. البته میدانم برخی از روی خیرخواهی خواهان ممیزی هستند اما این ساختار فراقانونی که زمینه را برای اِعمال قدرت خودسرانه فراهم میکند بخصوص وقتی به سطوح میانی و پایین ِ نهادهای متولی قلع و قمع آثار فرهنگی و هنری میرسد سرچشمهی انواع و اقسام فساد میشود.
با افزایش تولیدات نمایشی، تعداد سانسورها بیشتر و اعتراضها روزانه شده؛ احتمالاً به همین دلیل، وزیر محترم ارشاد (سابق)، پیشنهاد نظارت فراقوهای را در مجلس مطرح کرد تا هرج و مرجی که سانسور خودسرانهی مراجع مختلف ایجاد میکند را کمتر کند اما به گمان نگارنده مشکل با نظارت فراقوهای حل نمیشود بلکه با پاسخگو کردنِ مراجع سانسور میتوان روزنهی امیدی گشود. پاسخگویی یعنی هر سانسوری باید با استناد به قانون (مبتنی بر شرع) باشد نه بر اساس آییننامههای مندرآوردی یا میل و درک شخصی یا گروهی افراد، که اغلب با منافع پیدا و پنهان آنها پیوند خورده است. حتی خانهی سینما میتواند شورای نظارت بر سانسور داشته باشد و هر دستور یا درخواست غیرقانونیِ ممیزی را با قانون تطبیق بدهد. باید حلِ کدخدامنشانهی دعواهای سانسور را جایی تمام کرد و معیار عینی داشت. حتی اگر مراجع سانسور ترتیب اثری ندهند اعلام نظرِ یک شورای کارشناسیِ فرادولتی احتمالاً میزان خودسریِ ممیزی را کاهش میدهد.
اگر مهران مدیری و آثارش را دوست نداریم یا زخمِ کاری و مهدویان و دیگران، شاید مطلقاً حق با ما باشد میتوانیم -تا نفی کامل- آنها را به صلیب نقد بکشیم اما در برابر سانسور غیرقانونی آثارشان سکوت نکنیم. این سکوت، حق سانسور خودسرانه و ناپاسخگو را به رسمیت میشناسد.
*فیلمنامهنویس و فیلمساز
![](/wp-content/themes/cinemacinema/img/tel.gif)
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- بازگشت جواد عزتی به خونبازی در «زخمکاری ۳»
- آغاز تولید فصل چهارم «زخم کاری»؛ پخش فصل سوم پس از پایان «قطب شمال»
- حسام منظور به سراغ دراکولای برام استوکر میرود
- «دراکولا»، این بار از زاویه دوربین لوک بسون
- زخم کاری بر پیکر هملت/ نگاهی به سریال «زخم کاری ۲»
- آقای کاپولا! ممنون که فیلم ساختید/ به بهانه سیویکمین سالروز اکران رفیعترین فیلم وحشت تاریخ
- در گفتوگو با سینماسینما مطرح شد؛ حرفهای علی مردانه، برنامهریز مطرح درباره «آکتور»، کیمیایی و «برادران لیلا»
- تهیهکننده سریال در جلسه ساترا مطرح کرد/ نمایش سیگار در «زخم کاری» اشتباه بود
- خباثت و قساوتِ جامعهای با وجدانهای مصلحتاندیش/ نگاهی به سریال «زخم کاری»
- «زخم کاری»؛ وقتی روایت و شخصیتپردازی فدای جذب مخاطب میشود
- آدمهای بد دلنشین و ذهنِ گوش به زنگِ هنرمند
- هیولاهای درخشان
- رکورد تازه سریال «زخم کاری»/ استقبال مخاطبان از قسمت چهاردهم
- اقتباس؛ شبهِ رنسانسی در سینمای ایران
- زخم کاری در ۱۶ ساعت رکورد خودش را شکست / رکورد ۲۸ میلیونی برای قسمت سیزدهم «زخم کاری»
نظر شما
پربازدیدترین ها
- یادداشت کیوان کثیریان؛ کلی آیهی یأس و یک آرزو/ درباره انتخاب وزیر ارشاد دولت چهاردهم
- گفتوگوی اختصاصی سینماسینما با نادر ساعیور به بهانه حضور فیلمش در بخش جنبی جشنواره ونیز/ انسان دشواری وظیفه است
- سعید راد درگذشت
- بلوغ طلاق/ به بهانه نمایش دو سریال «افعی تهران» و «در انتهای شب»
- مراسم اکران خصوصی فیلم ساعت ۶ صبح / گزارش تصویری
آخرین ها
- عشق از راه میرسد/ نگاهی به فیلم «چرا گریه نمیکنی؟»
- معرفی فیلمهای سارایوو ۲۰۲۴/ ۵۴ فیلم در ۴ بخش رقابت میکنند
- فیلم استیو مککویین پایانبخش جشنواره نیویورک ۲۰۲۴ شد
- دو جایزه جشنواره ایتالیایی به «سرنوشتِ» ایرانی رسید
- مراسم اکران خصوصی فیلم ساعت ۶ صبح / گزارش تصویری
- «درون بیرون ۲» پرفروشترین انیمیشن تاریخ شد/ عبور از «یخ زده ۲»
- گفتوگو با مدیر جشنواره ونیز؛ سینما همچنان مؤثرترین راه برای اندیشیدن به دنیای معاصر است
- بهترین مستندهای سال در فهرست نهایی جوایز مستند بریتانیا ۲۰۲۴
- مراسم تشییع زنده یاد سعید راد / گزارش تصویری
- ستارهای که عاشق وطنش بود؛ بدرقه سعید راد به خانه ابدی
- واکنش وزیر ارشاد به انتقادات سینماگران از یک مصوبه
- به مناسبت آغاز ششمین سال فعالیت سوینا منتشر میشود؛ نسخه ویژه نابینایان «راتاتویی» با صدای محسن بهرامی
- بلوغ طلاق/ به بهانه نمایش دو سریال «افعی تهران» و «در انتهای شب»
- پدر، عشق و پسر/ درباره علیرضا داوودنژاد و «در انتهای شب»
- اعلام فیلمهای جشنواره ونیز؛ «شاهدِ» ایرانی در بخش افقها
- «مرد نمکی» به مثابه یک جریان بوروکراتیک
- جشنواره درسدن به «پریسان» ۳ جایزه داد
- نمایش «پیانو» در جشنواره «بچههای مارانو»
- سینمای ایران تیرماه امسال ۱۲۰ میلیارد فروخت
- سه نمایش جدید روی صحنه عمارت نوفل لوشاتو
- انتشار قسمت دوم نسخه ویژه نابینایان «هزار دستان» با صدای بهروز رضوی
- گفتوگوی اختصاصی سینماسینما با نادر ساعیور به بهانه حضور فیلمش در بخش جنبی جشنواره ونیز/ انسان دشواری وظیفه است
- فیلمهای بخش هفته منتقدان ونیز معرفی شدند/ فیلم یک سینماگر ایرانی در لیست
- انیمیشن ایرانی نامزد «گل طلایی» چینی شد
- «۱-» در آمریکا رقابت میکند
- سعید راد / گزارش تصویری
- معرفی بازیگران نمایش «رگتیچ»/ آغاز بلیت فروشی
- نمایش و تحلیل فیلم «ساز دهنی» امیر نادری در بنیاد حریری
- سعید راد درگذشت
- انتشار عکس گریم متفاوت رضا عطاران/ «قیف» اکران میشود