سینماسینما، محدثه واعظی‌پور

«قاب‌ها» با تمرکز روی یک شخصیت و «بهارستان» با توجه به یک بنای تاریخی، بخش‌هایی از تاریخ معاصر را از منظری تازه روایت می‌کنند. مستند «قاب‌ها» (کیوان مهرگان) نشان می‌دهد انتخاب موضوع در مستندسازی، چقدر می‌تواند به ساخت یک اثر جذاب کمک کند. صادق زیباکلام از نخستین ثانیه‌های حضورش مقابل دوربین، شخصیت بذله گو و شوخ طبعش را به رخ می‌‎کشد. فیلم، در راهروی دانشگاه تهران، پیش از ورود او به اتاق و مواجهه‌اش با عکس‌ها آغاز می‌شود و تماشاگر را با خود درگیر می کند.
جدا از کارکرد دراماتیک قاب‌های روی دیوار و روایتی که فیلمساز از شخصیت‌ها، نسبتشان با تاریخ و ما دارد، زیباکلام به عنوان شخصیت اصلی فیلم، شیرین و حضورش مقابل دوربین، مغتنم است. فیلم، روی هیچ‌یک از شخصیت‌ها و رخدادها، مکث طولانی ندارد. «قاب‌ها»، برشی از مهمترین رویدادها و ادای احترام به قهرمان‌هایی است که اغلب آنها، فراموش یا نادیده گرفته شده‌اند.
«قاب‌ها»، شاید بدون این که فیلمساز بخواهد، روایتی می‌شود درباره یکی از مهمترین استادان دانشگاه تهران در رشته علوم سیاسی. شخصیتی که دراین سال‌ها معمولا اظهار نظرهایش جنجالی و بحث برانگیز بوده است. زیباکلام، بیش از همه ستاره‌های فیلم (مصدق، چمران، شهید باکری، تختی و …) می‌درخشد و جلب توجه می‌کند. اما فیلم در این حد، متوقف نمی‌شود.
پایان فیلم و رازی که برای تماشاگر باقی می‌ماند، «قاب‌ها» را زنده نگه می‌دارد. «قاب‌ها»، مفرح و بازیگوشانه است و سینمای مستند، از این جنس نگاه و فیلمسازی کم دارد. روایت تاریخ معاصر که یکی از محبوب‌ترین مضامین مورد توجه مستندسازان است، با این شیوه (که ریشه در تجربه روزنامه‌نگاری سازنده‌اش دارد) دور از کلیشه‌های مرسوم و قرائت‌های خشک و کلاسیک است و می‌تواند مخاطب بالایی داشته باشد.

بابک بهداد در «بهارستان خانه ملت» با محور قرار دادن خیابان بهارستان و ساختمان مجلس شورای اسلامی، بخشی دیگر از تاریخ معاصر را روایت کرده است. بخشی که بسیار درباره وجوه مختلف آن صحبت شده، اما همچنان رازآلود است. فیلمساز در استفاده از تصاویر آرشیوی خلاقیت به خرج داده، گفتار متن سرراست و بدون زیاده‌گویی و انتخاب فرازهای تاریخی، هوشمندانه است. ایده رنگی کردن تصاویر و اصلاح عکس‌ها، جذاب بوده و به وجه تمایزی قابل توجه تبدیل شده است.
«بهارستان …» در کنار روایت نکات آشنا به ذهن مخاطب، حاوی اشاره‌ها و موارد تازه است. فیلم، تماشاگر را تا انتها حفظ می‌کند و بدون این که از نفس بیفتد، به پایان می‌رسد. با توجه به حجم اطلاعاتی که فیلم ارائه می‌دهد، «بهارستان…» می‌توانست یک مجموعه چند قسمتی باشد با این حال در شکل فعلی هم، مستندی تاثیرگذار است.