منیژه بهارلو / عضو انجمن منتقدان و نویسندگان سینمای ایران:
این روزها دو فیلم پر سر و صدا در سینمای ایران، «نفس» و «سلام بمبئی»، برغم شروع تند در جذب مخاطب و یافتن روند صعودی در ارقام مادی، با سرعتی قابل توجه، شاهد کاهش تماشاگران خود هستند. یک فیلم از سینمای اصطلاحا متفکرانه و فیلمی دیگر از سینمای ساده و خانوادگی و شاید به زبان رسانهها، گیشه، گرفتار معضلی مشابه شدهاند. چرا چنین واقعهای را شاهدیم؟
یک علت این است که تماشاگر ایرانی، با مرگ قهرمان داستان در انتهای روایت، همراهی شفاهی خوبی نشان نمیدهد و خروجش از سالن سینما با اندوه مرگ دو قهرمان نقش اول روایتهایی که دیده، در حالی که بعد از هشتاد، نود دقیقه شادی سراسری در فیلم، انتظار پیداشدن روزنههای بهتری در زندگی قهرمانان روایت را میکشید، باعث شده تا دیدن این آثار را به افراد دیگر توصیه نکند. این را مقایسه کنید با پایان روایت فیلم «فروشنده» که پس از گرهگشایی و مشخص شدن چهره فرد خاطی، رفتار متکی بر عفو فرد خطاکار و عدم افشای عمومی خطای او، رضایت بهتری برای بیننده ایرانی به همراه داشته است و روند صعود و نزول تماشاگر این فیلم نیز، همین را تأیید میکند.
نکته بعدی، در هر دوفیلم «نفس» و «سلام بمبئی»، دو قهرمان زن روایت با مرگ روبهرو شدهاند. دختربچه خردسال و شیرین فیلم «نفس» تنها کسی است که در روایت به انتهای زندگی رسیده و زن هندی فیلم دوم نیز، تنها انتخاب کارگردان برای رساندن به نقطه آخر زندگی بوده است. جالب است که کارگردان اولی زن و دومی، مرد است. حالا چرا در سینمای ایران، چنین انتخابی برای قهرمانان مؤنث داستان جلوهگر شده است، فرصت دیگری میطلبد. البته اینجا بحث فمینیسم و اینها مطرح نیست. بلکه از این جهت یادآوری شد که زندگی باید واجد عناصر برابر در روایت باشد.
در فیلم نخست، شیرینزبانی دختربچه و عبورش از حوادث مختلف و بالیدن او تا انتهای دهه نخست عمر خویش و اصطلاحا رسیدن به مرحله بلوغ فکری، بیننده را ارضا میکند که با این قهرمان همذاتپنداری کند و خود را در آیینه تصویر او جستجو کند اما ناگهان، او را در کام مرگ گرفتار میبیند و همین، ضربه روحی سختی به تماشاگر وارد میکند. انگار دنیای روایت برایش تمام شده و نمیتواند این فضای خیالی را به واقعیت منتسب کند. در فیلم دوم، بیننده با سابقهای که از سینمای هند در ذهن دارد، یعنی دنیای روایتهای ساده و شاد و آهنگین و البته موفقیت و شادی پایانی، به سالن آمده و عناصری چون خواننده نامآشنا و بازیگر اول ایرانی پرطرفدار، بر این کنجکاوی و جذابیت برای دیدن فیلم افزوده است؛ اما داستان که به همان سادگی و شادبودن در حال پیشروی است، با الگوی جنایی نهچندان محکمی، به ورطه کسالت و غم و اندوه میافتد و ناگهان به مرگ قهرمان هندی زن فیلم ختم میشود. اینجا هم الگوی ذهنی تماشاگر ایرانی از آثار هندی که بوفور دیده، میشکند و او را که با خوشحالی و شادی به سالن آمده، مخمور و ناراحت روانه خانه میکند.
در زمانهای که تماشاگر ایرانی با استقبال از فیلمهای کمدی، حتی کمدیهای نازل، نشان داده که بیشتر جویای شاددی است، سینمای ایران چرا اصرار دارد این خواست و ذهنیت عام را بشکند و او را دربرابر تصاویر و رویدادهایی قرار دهد که به جای جذابیت بیشتر، دوری او را از چنین فیلمهایی به همراه دارد؟ مضاف براینکه، در فیلم دوم، شیوه رفتن به سوی عناصر سینمای هند، که تعاریفی ساده نزد تماشاگر ایرانی دارد، با این نوع مرگ بیمنطق قهرمان، نزد تماشاگر ایرانی پذیرفته نیست. در این مدل داستانپردازی که مشابه مجموعه سالها پیش «مسافری از هند» است، آن مجموعه که در گذر رویدادها، قهرمان زن هندی فیلم را با منطق و سالم به سرزمین مادریاش برگرداند، مفهومتر بود تا این روایت جدید سینمای ایران که در بستر روشنفکری خاص گرفتار شده و میاندیشد که با کشتن قهرمان اول داستان، میتواند ببیننده را همراه خود نگهدارد. پایان خوش برای روایتهایی چون «سلام بمبئی»، به هیچ کجای انسانیت یا هیچ قانون سینمایی برنمیخورد که در اینجا نفی شده است.

لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- بررسی تصویر زن در سینما در یک مناظره؛ زن ایرانی قربانی نگاه سیاستزده در سینما/ نگاه ملی فریب است؟
- اعتراض کارگردان «سلام بمبئی» به تغییرات فیلمش در تلویزیون
- دو فیلم و دو نگاه به زن امروز!/ درباره «جاده قدیم» و «عرق سرد»
- انتقاد تند باشگاه خبرنگاران از فیلمهای تگزاس ،سلام بمبئی و…/با رقص مایکل جکسون می خواهند پول در بیاورند
- کارگردان «سلام بمبئی» به سراغ یانگوم رفت/ بازی لی یونگ آئه در یک فیلم ایرانی
- تدارک تلویزیون برای نوروز/ نمایش ۱۳۳ فیلم سینمایی در تعطیلات
- وقتی محسن مخملباف خواستار حذف کامل زنان از سینما بود
- «سرو زیر آب»، فیلمی که در آب غرق شد
- مجوز ساخت «دختر شیطان» قربان محمدپور در هند صادر شد
- حضور دو فیلم ساز زن ایرانی در جشنواره آمریکایی
- از ارزش فیلم «نفس» کم نشده است
- آبیار: زن بودن بزرگترین مانع بر سر راه فیلمسازی من بود
- نتیجه یک نظرسنجی معتبر/ شانس بالای نفس برای کسب اسکار
- تبریک جشنواره جهانی فجر به عوامل دو فیلم «نفس» و «کوپال»
- موفقیت تازه برای سینمای ایران/ «نفس» فاتح جشنواره بلاروس شد
نظر شما
پربازدیدترین ها
آخرین ها
- هدیه همراه اول به مردم لرستان بهمناسبت ثبت جهانی دره خرمآباد
- فرهنگ و پیرپسران سیاست!/ اعتراض سه نهاد سینمایی به کارشکنیها در ادامه اکران «پیر پسر»
- «اسفند»؛ روایت اتحاد و مقاومت در دل جنگ
- «پیرپسر»؛ خون بر زمین حاکم میشود
- خبر دیگری از جشنواره ونیز ۲۰۲۵؛ سینماگران برجسته فرانسوی در راه ونیز
- حنجرهٔ مشروطه، زخمهٔ ملت/ در ستایش و نقدِ مستند «درویش خان»
- هفت کار طنز مهران مدیری در فهرست؛ بهترین سریالهای ایرانی در imdb کدامند
- یک سال پیش از اکران؛ بلیتهای آیمکس «اودیسه» از فردا فروخته میشود
- شگفتی امی ۲۰۲۵؛ اسکورسیزی و ران هاوارد نامزد جایزه بازیگری شدند!
- رویداد «جنگ چهره زنانه ندارد» برگزار شد
- در آستانه شش سالگی سوینا؛ نسخه ویژه نابینایان «نرگس» با صدای باران کوثری منتشر میشود
- هیات داوران جشنواره لوکارنو معرفی شد
- بماند به یادگار از دولت وفاق!/ نامه سرگشاده یک مستندساز به رئیس سازمان سینمایی
- تهیهکننده سریال خبر داد؛ «سووشون» رفع توقیف شد
- میزبانی جشنواره جیفونی از سه فیلم ایرانی
- «پیر پسر» در یک جمله؛ فیلمی که رازهای این سرزمین را آشکار میکند
- «بیسروصدا»؛ زمزمه تلخ زیر لایههای تاریک شهر
- ترامپ از برنامه «۶۰ دقیقه» ۱۶میلیون دلار خسارت گرفت
- یعقوب صباحی درگذشت
- فرانتیشک کلیشیک درگذشت
- خوانشی آدلری از پدر در «برادران لیلا»/ تاجی از توهّم بر سرِ عقده
- اجحاف در حقِ «بازی را بکش»
- «گلهای شب دریا» جایزه جشنواره مارسی را کسب کرد
- «پیرپسر»؛ شیاطین دنیایی فراموششده
- فروش جهانی ۲۱۷ میلیون دلار؛ «سوپرمن» صدرنشین گیشه جهانی سینما شد
- مستند ایرانی بهترین فیلم انسانشناسی جشنواره ایتالیایی شد
- «دختر قاصدکها» از ژاپن جایزه گرفت
- جشنواره ونیز در آستانه نشست خبری/ اعتباری که باربرا به جشنواره ایتالیایی بخشید
- با معرفی برگزیدگان پنجاه و نهمین دوره جشنواره؛ جایزه ویژه کارلووی واری به فیلم سهیل بیرقی رسید
- جایزه جشنواره روسی به «در آغوش درخت»