سینماسینما، محسن جعفریراد
قواعد انتخاب و داوری را همه میدانیم. چند نفر برای انتخاب فیلمها دعوت میشوند و چند نفر برای داوری و طبق سلیقه و تحلیل خودشان به فیلمها رای میدهند. پس از بدیهیات یک جشنواره است که هر چند نفر دیگری ممکن است فیلمهای دیگری انتخاب کنند و فیلمساز حق واکنش و اعتراض ندارد. اما زمانی ماجرا چالش برانگیز میشود که دریابیم چطور و طبق چه مکانیسم و معیاری مستندهای پرمخاطب یک جشنواره تخصصی جایی در بخش مستند جشنواره فجر ندارند. باید توجه داشت که منظور از مخاطب، مخاطب عام سینمای صرفاً تجاری نیست که نمونههای بیشمارش را از چندگانه اخراجیها تا سلام بمبئی شاهد بودهایم. بلکه صحبت از مخاطب خاص سینمای مستند است که یا جزو عوامل فیلم هستند، یا دانشجویان رشتههای هنری و یا علاقه مندان جدی و پیگیر سینمای مستند.
پس سه فیلم مسافران (محمود رحمانی)، زنانگی (محسن استادعلی) و دیپلماسی شکست ناپذیر آقای نادری (بهتاش صناعیها و مریم مقدم) که محبوب این مخاطبان خاص جشنواره بوده اند، طبعاً ویژگیهای قابل توجهی داشتهاند و گرنه چرا از انبوه فیلمهای جشنواره که تعدادشان به بیش از پنجاه فیلم میرسد باید این چند فیلم به سانس فوقالعاده برسند؟!
هر عقل سلیمی گواهی میدهد که حتماً این سه فیلم ویژگیهای متمایزی نسبت به فیلمهای دیگر داشته و دارند، اما سوال این نوشته اینجاست چرا این ویژگیهای متمایز در جشنواره فجر دیده نمیشود؟ هر سه فیلم نگاهی انتقادی به اجتماع دارند، یعنی دچار سانسور و ممیزی شدهاند و صلاح نبوده در جشنواره فجر باشند؟ خب جشنواره سینماحقیقت هم زیر مجموعه همین وزارت ارشاد و خطوط قرمزش هم که یکی است. پس چرا در آن جشنواره به راحتی اکران میشوند و پرمخاطب، اما در جشنواره دیگر اصلاً مجال حضور به آنها داده میشوند. فرصت نقد و تحلیل در این مجال اندک نیست اما اغلب منتقدان ویژگیهای مثبت این سه فیلم را در جشنواره تحسین کردهاند.
فرم بصری فیلم مسافران و موضع صمیمی کارگردان با مسافران ماشینش، واکاوای زیر پوست شهر در فیلم زنانگی و دغدغه های زنانی که شاید برای اولین بار تصویرشان را دیدیم و حرفهایشان را شنیدیم و روایت شوخ و شنگ و گاه ابزورد فیلم دیپلماسی… که به بهانه آرمانخواهی یک مرد، کمیت و کیفیت آرمانخواهی در یک جامعه در حال گذار را مورد واکاوی قرار میدهد.
پس هر سه فیلم کیفیت مطلوب را داشتند نه صرفاً از نظر سلیقه نگارنده بلکه همین ویژگیها در نظر منتقدان دیگر هم موجود بود و دو فیلم مسافران و دیپلماسی… مورد نظر گروه هنرو تجربه قرار گرفت و فیلم زنانگی مورد نظر داوران بخش بینالملل اما به طرز آشکاری، محافظهکاری دبیر جشنواره باعث شد دو فیلم دیگر هیچ جایی در فهرست کاندیداهای بخش ملی نداشته باشند.
این یک نشانه مهم بود و مشخص میکرد که همین نمایش این فیلمهای انتقادی هم قابل توجه است اما چه میشود که این سه فیلم در جشنواره فجر مهر مردودی میخورند؟ یعنی انبوه مخاطبان تخصصی سینمای مستند که ایستاده و گاه به دلیل ازدحام جمعیت نشسته روی زمین این سه فیلم را دیده اند، اشتباه کردهاند؟ آیا همان مخاطبان و نظیرشان قرار نیست که فیلمها را در جشنواره فجر ببینند؟ پس نیاز و دغدغه این مخاطبان کجای این انتخاب ها لحاظ میشود؟
نکته دیگر به مصاحبه مصطفی رزاقکریمی مربوط میشود که از اعضای اصلی سیاستگذاری های جشنواره است. او گفته که فیلمهای پرمخاطب برای حضور در جشنواره فجر در اولویت هستند. خب بدیهی است که حواسها به سمت سه فیلم پرمخاطب جشنواره سینماحقیقت جلب میشود که از لحاظ فنی هم کیفیت مطلوب را داشتند (بازهم با استناد بر نظر منتقدان و داوران بخش هنر و تجربه و بینالملل) پس محافظهکاری دبیر جشنواره بیشتر برجسته میشود. البته بدیهی است که هر دبیری به فکر برگزاری بیحاشیه و به دور از جنجال و بحران جشنوارهاش باشد اما نه به این قیمت که سه فیلم پرمخاطب معتبرترین جشنواره مستند در ایران کنار گذاشته شود.
درایت و شجاعت و جسارت یک دبیر در چنین بزنگاههایی مشخص میشود وگرنه فیلمهای خنثی و بدون موضع که هر ساله در جشنواره به نمایش در میآیند و مشکلی به وجود نمیآمد. در نظر بگیرید اگر دبیر جشنوارهای از آثاری که احتمالاً به دلیل ممیزی پذیرفته نمیشدند، صیانت می کرد یا حداقل با فیلمساز تعامل داشت و امکان نمایش فیلمها را به سهم خود هموار میکرد، از فیلم عیاری گرفته تا همین سه فیلم مستند، آیا در سالهای بعد از او به عنوان یک مدیر و دبیر جسور و حامی سینمای روشنگر یاد نمیشد؟ چطور این سه فیلم تنور جشنواره سینما حقیقت را داغ کردند و مدیران جشنواره پز نانهای داغشان را میدادند، حالا خودشان به کباب داغ تبدیل شدند؟!
قطعاً آیندگان درباره جسارت و ترس دبیر چنین جشنوارههایی قضاوت خواهند کرد. دبیری که در تلویزیون و روی آنتن زنده اعلام میکند که به شخصه جلوی فیلم کیانوش عیاری را گرفته است. از طرفی دیگر چرا از ۱۱ فیلم بخش مسابقه جشنواره فجر، ۷فیلم در ژانر سینمای جنگ ساخته شدهاند؟ یعنی فقط فیلمهای دفاع مقدسی در چنین جشنواره هایی فرصت دیده شدن دارند؟ مگر نه اینکه سینمای اجتماعی هم می تواند به واژه و مفهوم فجر در ترکیب جشنواره فجر ربط داشته باشد؟ آیا این تبعیض آشکار بیعدالتی در حق مستندهایی نیست که سازندگانشان بیشتر به فکر روشنگری و بازتاباندن معضلات جامعهشناختی بودند؟ آیا این رویه نمیتواند نگاه مستندسازهای تازه کار را به سمت فقط یک قالب یعنی مستتد سینمای جنگ سوق دهد؟ آیا هییت انتخاب و دبیر جشنواره به آینده این انتخابها و قوام سینمای مستند و تنوع ژانریک مستندها فکر کردهاند یا نه صرفاً قرار بوده ویترین سینمای جنگ پر شود؟ زمان پاسخ این سوالها را خواهد داد.
![](/wp-content/themes/cinemacinema/img/tel.gif)
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- مهدی شامحمدی: اکران آنلاین تاثیری بر تعداد مخاطبان مستند نداشت/ مستند اجتماعی همیشه پر مخاطب است
- بازخوانی یک قتل از پیش طراحی شده/ نگاهی به مستند «ترور سرچشمه»
- گفت آن گلیم خویش بدر میبرد ز موج/ وین جهد میکند که بگیرد غریق را/ نگاهی به مستند «صبیه»
- آبشخورِ آهوانِ تشنه!/ نگاهی به مستند «مُغیسُف»
- نمایش ۶ فیلم مستند ایرانی در برنامه انجمن آسیایی نیویورک
- چاقوکشی برای رسیدن به حق!/ درباره لزوم فاصلهگذاری بین هنرمند و انسان خوب
- سینمای ایران از نفس افتاده است
- از تاریکی گفتن موجب روشنایی نمیشود/ سینمای ایران نیازمند فیلمهایی است با تم امید و جسارت
- نگاهی به مستند «زیر این چتر باران میبارد»/ چیزی خزنده و مرموز راه پیدا کرده به دفتر مدیری مسئول
- «کاغذپارهها» از اول بهمن اکران عمومی میشود
- خبرهای تازه از «اکران حقیقت»/ نمایش چهار مستند در بهمن ماه
- صنوبرهایِ شیرین، در همنوازیِ عشق
- مستندهای بخش مسابقه اصلی «ایدفا» معرفی شد
- شهرت یا آرامش / مستند «مزرعه کلارکسون»؛ پیچوخمهای مزرعهداری
- یک هشدار زیبا / مستند «سالی که جهان تغییر کرد»؛ حال خوش طبیعت وقتی انسان در قرنطینه بود
نظر شما
پربازدیدترین ها
- یادداشت کیوان کثیریان؛ کلی آیهی یأس و یک آرزو/ درباره انتخاب وزیر ارشاد دولت چهاردهم
- گفتوگوی اختصاصی سینماسینما با نادر ساعیور به بهانه حضور فیلمش در بخش جنبی جشنواره ونیز/ انسان دشواری وظیفه است
- سعید راد درگذشت
- بلوغ طلاق/ به بهانه نمایش دو سریال «افعی تهران» و «در انتهای شب»
- مراسم اکران خصوصی فیلم ساعت ۶ صبح / گزارش تصویری
آخرین ها
- عشق از راه میرسد/ نگاهی به فیلم «چرا گریه نمیکنی؟»
- معرفی فیلمهای سارایوو ۲۰۲۴/ ۵۴ فیلم در ۴ بخش رقابت میکنند
- فیلم استیو مککویین پایانبخش جشنواره نیویورک ۲۰۲۴ شد
- دو جایزه جشنواره ایتالیایی به «سرنوشتِ» ایرانی رسید
- مراسم اکران خصوصی فیلم ساعت ۶ صبح / گزارش تصویری
- «درون بیرون ۲» پرفروشترین انیمیشن تاریخ شد/ عبور از «یخ زده ۲»
- گفتوگو با مدیر جشنواره ونیز؛ سینما همچنان مؤثرترین راه برای اندیشیدن به دنیای معاصر است
- بهترین مستندهای سال در فهرست نهایی جوایز مستند بریتانیا ۲۰۲۴
- مراسم تشییع زنده یاد سعید راد / گزارش تصویری
- ستارهای که عاشق وطنش بود؛ بدرقه سعید راد به خانه ابدی
- واکنش وزیر ارشاد به انتقادات سینماگران از یک مصوبه
- به مناسبت آغاز ششمین سال فعالیت سوینا منتشر میشود؛ نسخه ویژه نابینایان «راتاتویی» با صدای محسن بهرامی
- بلوغ طلاق/ به بهانه نمایش دو سریال «افعی تهران» و «در انتهای شب»
- پدر، عشق و پسر/ درباره علیرضا داوودنژاد و «در انتهای شب»
- اعلام فیلمهای جشنواره ونیز؛ «شاهدِ» ایرانی در بخش افقها
- «مرد نمکی» به مثابه یک جریان بوروکراتیک
- جشنواره درسدن به «پریسان» ۳ جایزه داد
- نمایش «پیانو» در جشنواره «بچههای مارانو»
- سینمای ایران تیرماه امسال ۱۲۰ میلیارد فروخت
- سه نمایش جدید روی صحنه عمارت نوفل لوشاتو
- انتشار قسمت دوم نسخه ویژه نابینایان «هزار دستان» با صدای بهروز رضوی
- گفتوگوی اختصاصی سینماسینما با نادر ساعیور به بهانه حضور فیلمش در بخش جنبی جشنواره ونیز/ انسان دشواری وظیفه است
- فیلمهای بخش هفته منتقدان ونیز معرفی شدند/ فیلم یک سینماگر ایرانی در لیست
- انیمیشن ایرانی نامزد «گل طلایی» چینی شد
- «۱-» در آمریکا رقابت میکند
- سعید راد / گزارش تصویری
- معرفی بازیگران نمایش «رگتیچ»/ آغاز بلیت فروشی
- نمایش و تحلیل فیلم «ساز دهنی» امیر نادری در بنیاد حریری
- سعید راد درگذشت
- انتشار عکس گریم متفاوت رضا عطاران/ «قیف» اکران میشود