سینماسینما، سید رضا صائمی
«قسم» یک فیلم جاده ای تمام عیار است که البته این به معنای بی نقض بودن آن نیست. مساله جاده ای بودن آن است که تولید دشواری هم داشته است. سهم بیشتر زمان و رخدادهای فیلم در یک اتوبوس با چهل مسافر اتفاق می افتد که کارگردانی و مدیریت این جمعیت در آن فضای بسته و سیار قطعا کار دشواری است. به نظر می رسد تجربه تنابنده در سریال پایتخت و سفری که با کامیون ارسطو داشتند به او در هدایت این قصه کمک کرده است.
فیلم فارغ از سویه بیرونی اش که یک فیلم جاده ای است ازحیث مضمون و درون مایه یک قصه حقوقی- اخلاقی را دستمایه روایت خود قرار داده و در نهایت مفهوم قضاوت را در کانون مفهومی قصه اش قرار می دهد و برجسته می کند. فیلم درباره قتل زنی به نام رضوان است که خانواده و اقوام آن به دنبال ثابت کردن قاتل بودن شوهر وی به دادگاه است. آنها به عنوان شاهد قرار است به دادگاه رفته و قسم بخورند که خسرو همسرش قاتل رضوان است. شواهد امر هم ظاهر به گونه ای است که به این سوظن دامن می زند. تنابنده تلاش کرده تا قصه اش و گره های آن را در طول فیلم و از طریق دیالوگ ها و کنش ها و تنش های که بین اقوام در طول مسیر رخ می دهد باز کند و به شکل قطره چکانی و تدریجی، اطلاعات لازم را به مخاطب انتقال دهد. اگرچه به نظر می رسد فیلم کمی فضای شلوغی دارد و حرف زدن های مدام اقوام در اتوبوس نیازمند کنترل بیشتر بود تا در آن در هم تنیدگی آدم ها و دیالوگ ها، شاخ و برگ های اضافی قصه حذف می شد و ریتم فیلم شتاب بیشتری به خود می گرفت.
در صورت ظاهری شاهد یک ریتم تند هستیم که با توجه به عنصر حرکت و سفر در فیلم برجسته می شود اما شلوغی فضای اتبوس و توی حرف هم آمدن آدمها و برخی حرف های اضافه، ریتم درونی قصه را کند می کند و یک جاهایی انگار قصه در حال کش آمدن است. با این حال موقعیت های پرتنشی که در طول سفر اتفاق می افتد آن را از یکدستی نجات می دهد. فیلم یک سکانس فوق العاده از حیث اجرایی دارد و آن صحنه انحراف اتوبوس از جاده و افتادن آن در یک گودال آب است. فارغ از التهابات این صحنه، مفهوم و پیام اصلی فیلم هم در این سکانس بازنمایی می شود. جایی که متوجه می شویم شوهر مهنار افشار(سعید آقاخانی) توسط برادرش که راننده اتوبوس است در صندوق زیر ماشین پنهان شده و حالا زیر آب در حال غرق شدن است. پیش از این رمزگشایی اصلی از قصه قتل اتفاق می افتد و متوجه می شویم که قاتل اصلی اوست نه خسرو. غرق شدن او در اتوبوس هم به نوعی دست طبیعت است که انتقامش را می گیرد و قصاصش می کند.
«قسم» نسبت به «گینس» چند گام به جلو برای محسن تنابنده محسوب می شود. او با ساخت فیلم «قسم»، فاصله عجیب و غریبی از فیلم اولش «گینس» گرفته و کسی که همواره با آثار کمدی و طنز شناخته می شود این بار یک فیلم تلخ را در برابر مخاطبان قرار می دهد که شاید بتوان آن را نوعی تلاش کارگردان برای آشنایی زدایی با خودش قلمداد کرد.