سینماسینما، شهرام اشرف ابیانه
مستندِ کتایون جهانگیری، این فعال مسائل محیط زیستی و طبیعت، هنرمندی که گویی هیچ عرصهای را تجربه نکرده پشت سر نگذاشته، در دسته مستندهای جستجوگر و تا حدودی افشاگرایانه قرار میگیرد. فیلمساز، در نگاه اول راه متفاوتی را بررسی موضوع بحثبرانگیزی چون ورشکستگی سازمان تامین اجتماعی برگزیده است. در مقامِ مستندساز، بر حسب اتفاق معضل را از نگاه مسئولان اجرایی نگاه میکند. به بحث و گفتوگو با مدیران دولتی و خصوصی و صاحبکارهای فلان کارگاهِ خصوصی میپردازد.
کارش به جستجو در بایگانیهای دولتی میماند. آنقدر که حس میکنیم فیلمش ممکن است به گزارشی تلویزیونی سقوط کند. آن هم به یک دلیل ساده؛ مدیران دولتی خود را پُشتِ مقامِ رسمیشان پنهان میکنند. ترفندِ فیلمساز اما آرام آرام خود را نشان میدهد. او تناقضگویی را از زبانِ مسئولین دولتی بیرون میکشد و آنها را در مقابل آمارها و دادههای خودشان قرار میدهد.
اینجاست که دوربین، دیگر ثبتکننده یک گزارش ساده نیست. برای ثبتِ حقیقت به کار میآید. در چنین لحظاتی است که فلان مقام پشتِ میز نشین به دست و پا میافتد تا پوششی برای حقیقت بیرون درز کرده پیدا کند و اینجاست که دوربینِ فیلمساز تمام واکنشها را ثبت میکند. ناخواسته به یاد مستند آشکارا افشاگرایانه کامران شیردل، اون شب که بارون اومد (۱۳۴۷)، میافتیم. مستندی که با مونتاژ موازی پرده از دروغگویی برمیداشت. رویکردِ شیردل در آن مستندِ درخشان و ماندنی، آشکارا هم از لحاظ فُرم و هم محتوا، رادیکال و مبارزهجویانه بود.
کتایون جهانگیری، اما در مستندش این کار را زیرِ پوستی و از سر صبر و حوصله نشان میدهد. به این میماند که در پوشش ثبتکننده گزارشِ یک نهاد اجتماعی دولتی فراگیر، به مقر آن بروی و خود را همراهشان نشان بدهی و ناگهان در میانه گفتوگو، مدارکی ارائه دهی که خلافِ نظریات آنها است. این، فیلم را به حیطه مستندهای اجتماعی نزدیک میکند. منتهی مَنظرِ دید متفاوت است.
اینجا، معضل را در اتاقِ کار یک مدیر دولتی حس میکنیم. فاجعه از اعماق لایههای اجتماعی چون چیزی خزنده و مرموز به دفتر کارِ مدیران راه پیدا کرده است. به این میماند در حال خواندنِ داستان/گزارشی کافکاواریم. همه چیز در عین صحت و سلامت است اما چیزی گلویت را میفشارد. این نگاهِ زیرپوستی فیلمساز است که راه را بر تأویلهای مختلف اجتماعی باز میکند، هرچند شکل و شمایلِ فیلم، یک مستند گزارشگرایانه باشد.
ریتم فیلم، در صحنههای مصاحبه، کُند است اما در نیمه دوم این کندی به ابزاری دست فیلمساز تبدیل میشود تا مسئولین آن سوی میز را با حقایقی روبرو کند که در حالت عادی میلی به شنیدنش ندارند. فیلم، با یک خبر جعلی آغاز میشود. گوینده رادیو، خبر از ورشکستگی سازمان تامین اجتماعی میدهد. انبوهِ مردم کوچه و خیابان را میبینیم و صدای گوینده رادیو با لحنی که گویی دارد اخبار آب و هوا را اعلام میکند.
فیلمساز، سپس در قالب مستندساز/گزارشگر به اتاقِ کارِ تکتک مسئولان رده بالا سرک میکشد. اجازه میدهد سخنرانی کنند و آمارهای خودشان را ارائه دهند. انگار این فیلمی تبلیغاتی است و مشارکتِ اتاق بازرگانی تهران این اطمینان خاطر را به مدیران میدهد در همان کسوتی مقابل دوربین ظاهر شوند که از یک مقام مسئول انتظار میرود. در میانه گفتوگو، تناقضها خود را نشان میدهد. در حالت عادی، دوربین باید خاموش شود تا برای مزاحمت ایجاد شده چارهای اندیشه شود. فیلمساز اما انگار اتفاقی عادی باشد جریان مصاحبه را به یک رویداد مستندنگارانه بدل میکند.
این، مستند کتایون جهانگیری را دیدنی میکند. هر چند در ابتدا کُند و کشدار و گزارشی به نظر برسد. چیزی که به کمکِ فیلمساز آمده جسارت او در مواجهه با چنین موقعیتهایی است. انگار با مستندسازی سر و کار داشته باشیم سربرآورده از بایگانیهای فراموش شده و خاک گرفته. جایی زیر انبوه پروندههای از یاد رفته. انگار این داستان بایگانِ پیری باشد که راهی برای خروج از این هزارتو پیدا نمیکند.

لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- گفت آن گلیم خویش بدر میبرد ز موج/ وین جهد میکند که بگیرد غریق را/ نگاهی به مستند «صبیه»
- آبشخورِ آهوانِ تشنه!/ نگاهی به مستند «مُغیسُف»
- نمایش ۶ فیلم مستند ایرانی در برنامه انجمن آسیایی نیویورک
- «کاغذپارهها» از اول بهمن اکران عمومی میشود
- خبرهای تازه از «اکران حقیقت»/ نمایش چهار مستند در بهمن ماه
- صنوبرهایِ شیرین، در همنوازیِ عشق
- مستندهای بخش مسابقه اصلی «ایدفا» معرفی شد
- شهرت یا آرامش / مستند «مزرعه کلارکسون»؛ پیچوخمهای مزرعهداری
- یک هشدار زیبا / مستند «سالی که جهان تغییر کرد»؛ حال خوش طبیعت وقتی انسان در قرنطینه بود
- قدیمیترین تصاویر عزاداریها و مجالس آذری زبانها در مستند «صادق الوعد»
- نه فرشتهام، نه شیطان
- مردی که نمیخندید ولی میخنداند! / «باستر بزرگ»؛ مستندی درباره مرد صورت سنگی
- تاریخ تهران/ نگاهی به مستند «زمستان است»
- ایمان به قدرت کلمه/ «تونی موریسون، تکههای من»، مستندی درباره نویسندهای که اجازه نداد نادیده گرفته شود
- زمان مراسم پایانی و اهدای جوایز دوازدهمین جشن مستقل سینمای مستند ایران اعلام شد
نظر شما
پربازدیدترین ها
آخرین ها
- اکران «علفزار» از اوایل هفته آینده آغاز میشود
- رئیس هیات داوران جشنواره کن: فیلمهایی که درباره سوپر قهرمانان ساخته میشود را نمیبینم
- پاسخ مدیر جشنواره کن به انتقادات/ کمی صبر کنید بعد نتیجهگیری کنید
- بازدید رایگان از موزه سینما به مناسبت روز جهانی موزه
- اتصال ۴۱۰ روستا از طریق همراه اول به شبکه ملی اطلاعات
- اعلام جزئیات مراسم پایانی جوایز آکادمی ایسفا
- «شطرنج باد» در خانه هنرمندان ایران رونمایی میشود
- تلهتئاتر «شام یکشنبه» به مراحل فنی رسید
- در سینماتک خانه هنرمندان ایران مطرح شد؛ سینمای ژاپن در ۲۰ سال گذشته به دوران طلایی خود نزدیک شده است
- هیجان را با مسابقه هرم طلایی کسب کنید
- رادیو فشار خون تان را تنظیم می کند
- مدیرکل عرضه و نمایش فیلم: دو فیلم تازه از چهارشنبه روی پرده میروند/ «علفزار» اکران میشود
- همکاری برد پیت و آرونوفسکی در یک فیلم/ «ببر» در کن ارائه میشود
- معاون توسعه فناوری و مطالعات سینمایی: فهرست و آمار منتشرشده از متقاضیان انحلال سینماها صحیح نیست
- پوستر فیلم «عنکبوت مقدس» منتشر شد
- یک آس و نیم/ نگاهی به فیلم «مرد بازنده»
- وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی: موضوع قاچاق فیلم مایه ناراحتی است/ باید این قضیه را جمع کنیم
- علیرضا افخمی: سانسور در تلویزیون نتیجه قبل را ندارد/ ضرورت تجربه در کنار جوانگرایی
- آشتی سینما با کوین اسپیسی در جشنواره کن
- آقای خزاعی! نمیتوان با باید و نباید سد راه رودخانهای شد که روان است
- آغاز پیش فروش بلیتهای نمایش «دیو و دلبر» از سه شنبه
- درخشش ورزشکاران ناشنوای ایرانی در مسابقات المپیک برزیل با حمایت همراه اول
- اثر هادی مرزبان پرفروشترین نمایش شد/ اعلام آمار فروش و تماشاگران سه مجموعه نمایشی
- پرویز شیخطادی: شورای پروانه نمایش نباید دولتی باشد/ سینماگران ما دانشگریز هستند
- نمایش «بالاخره این زندگی مال کیه؟» روی صحنه میرود
- ثبت درخواست برای اکرانهای «هنروتجربه» آغاز شد
- مجید زینالعابدین مدیرعامل بنیاد فرهنگی هنری رودکی شد
- شب بازیگر پس از وقفهای دو ساله برگزار شد/ علی نصیریان: وقتی حال مردم خوب نیست، نباید جشن بگیریم
- مدیر رادیو سلامت تقدیر شد
- هفدهمین شب بازیگر برگزار شد/ گزارش تصویری