سینماسینما، احمدرضا معراجی
فیلمسازانی با نگاه جهان‌شمول در سینمای ایران انگشت‌شمارند؛ فیلمسازانی که روایتی قابل باور از زندگی را به عرصه تصویر می‌کشند؛ فیلم‌هایی که روایتی عاشقانه را با در آمیختن مسائل انسانی روی پرده نقره‌ای سینما می‌برند.
رضا میرکریمی جزو کارگردان‌هایی است که همیشه با چنین نگاهی فیلم ساخته و فیلم‌هایش مخاطب خاص خود را دارد؛ نگاهی که تلخ اما دلنشین است، عشق، زندگی و مرگ را همراه خود دارد، واقع‌گراست و با دیالوگ‌های به اندازه بیانگر حالات مختلف انسان است.
میرکریمی از جمله کارگردان‌هایی است که طی سال‌های فعالیتش حضور پررنگی در جشنواره‌های مطرح جهان داشته است.
او اولین کار سینمایی بلند خود با عنوان «کودک و سرباز» را در سال ۱۳۷۸ ساخت، فیلمی که برای آن پروانه زرین جشنواره بین‌المللی فیلم‌های کودکان و نوجوانان، بالن نقره‌ای جشنواره سه قاره، کفش طلایی جشنواره فیلم زلین، فیل نقره‌ای جشنواره بین‌المللی کودک هند و جایزه ویژه هیئت داوران جشنواره فیلم آسیا پاسیفیک را کسب کرد.
«زیر نور ماه» دومین اثر سینمایی میرکریمی در سال ۱۳۷۹ با موفقیت همراه بود، او برای کارگردانی این فیلم جایزه بهترین فیلم هفته منتقدین جشنواره فیلم کن، جایزه ویژه هیئت داوران جشنواره فیلم فجر، لوح بهترین کارگردانی و جایزه ویژه هیئت داوران جشنواره بین‌المللی فیلم توکیو، جایزه ویژه هیئت داوران جشنواره فیلم بیروت، جایزه طاووس نقره‌ای جشنواره بین‌المللی فیلم دهلی نو و جایزه بهترین فیلم جشنواره بین‌المللی فیلم کوالالامپور را از آن خود کرد.
«اینجا چراغی روشن است» سومین فیلم بلند او به‌شمار می‌رود که در سال ۱۳۸۰ در فضایی انتزاعی و با لحنی شاعرانه ساخته شد. او جایزه ویژه هیئت داوران بهترین فیلم جشنواره فیلم آسیا پاسیفیک، جایزه ویژه هیئت داوران جشنواره بین‌المللی فیلم بالی، جایزه ویژه هیئت داوران جشنواره فیلم آسیا – اقیانوسیه و جایزه بین المذاهب بهترین فیلم و سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی جشنواره فیلم فجر را برای ساخت این فیلم دریافت کرد.
چهارمین فیلم بلند میرکریمی «خیلی دور، خیلی نزدیک» در سال ۱۳۸۳ روی پرده رفت. ژانر این فیلم درام بود که سیمرغ بلورین بهترین فیلم جشنواره فیلم فجر و جایزه ویژه هیئت داوران جشنواره بین‌المللی فیلم کلکته از جمله دستاوردهای او برای چهارمین اثرش بود.
فیلم «به همین سادگی» پنجمین اثر میرکریمی با ساختاری جدید و قصه‌ای ساده و با درامی درونی و شخصیت‌محور بود که در سال ۱۳۸۶ ساخته شد. میرکریمی با این اثر سیمرغ بلورین بهترین فیلمنامه، بهترین کارگردانی و بهترین فیلم جشنواره فیلم فجر و جایزه گئورگ طلایی بهترین فیلم جشنواره بین‌المللی فیلم مسکو را تصاحب کرد.
«یه حبه قند» ساخته رضا میرکریمی در سال ۱۳۸۹ اثری با نگاه به زندگی خانواده ایرانی بود که مورد توجه قرارگرفت. «یه حبه قند» جایزه بهترین فیلم جشنواره بین‌المللی فیلم ابن عربی، ذکر ویژه و دیپلم افتخار جشنواره فیلم گرانادا و جایزه بهترین فیلم جشنواره بین‌المللی سینما مسلمانان کازان را به دست آورد.
فیلم سینمایی «امروز» در سال ۱۳۹۲ ساخته شد که هفتمین اثر میرکریمی به حساب می‌آید. این فیلم نماینده ایران در اسکار ۲۰۱۵ بود و در جشنواره بین‌المللی فیلم رباط جایزه بهترین فیلم و جایزه مردمی را به خود اختصاص داد. جایزه سپاس سیگنیس جشنواره بین‌المللی فیلم واشینگتن، جایزه فیپرشی و جایزه بهترین فیلم جشنواره فیلم شب‌های سیاه تالین، جایزه تماشاگران و جایزه الحمرا برنز جشنواره فیلم گرانادا سینز دل سور و جایزه بهترین فیلم معنوی جشنواره فیلم داکا از دیگر افتخارات این فیلم بود.
میرکریمی در سال ۱۳۹۴ فیلم سینمایی «دختر» را جلوی دوربین برد و این فیلم در هفت بخش نامزد دریافت سیمرغ بلورین از سی و چهارمین دوره جشنواره فیلم فجر شد. «دختر» برنده جایزه گئورگ طلایی بهترین فیلم از نگاه تماشاگران جشنواره بین‌المللی فیلم مسکو، جایزه بهترین فیلم فدراسیون سینماگران روسیه جشنواره بین‌المللی فیلم مسکو، جایزه بهترین فیلم جشنواره بین‌المللی فیلم داکا، جایزه ویژه جشنواره بین‌المللی فیلم اوراسیا، جایزه طاووس طلایی بهترین فیلم جشنواره بین‌المللی فیلم هند و جایزه گرند پری جشنواره بین‌المللی فیلم مونس شد.
او در سال ۱۳۹۷ فیلم «ما همه با هم هستیم» به کارگردانی کمال تبریزی را تهیه کرد که در جشنواره جهانی فیلم فجر و جشنواره شانگهای به نمایش در آمد.
میرکریمی پس از آن در همان سال فیلم «قصر شیرین» را جلوی دوربین برد. این فیلم برای نخستین بار در سی و هفتمین دوره جشنواره فیلم فجر اکران شد و با نامزدی در هشت رشته، برنده دو سیمرغ بلورین بهترین فیلمنامه و بهترین موسیقی متن شد، اما درخشش اصلی فیلم در بیست و دومین جشنواره فیلم شانگهای رقم خورد که با حضور در بخش مسابقه اصلی، برنده سه جام طلایی بهترین فیلم، بهترین کارگردانی و بهترین بازیگر مرد از این فستیوال شد. این فیلم همچنین توانست جایزه بهترین کارگردانی از جشنواره بین‌المللی فیلم پرتقال طلایی آنتالیا را کسب کند.
«نگهبان شب» آخرین و دوازدهمین فیلم رضا میرکریمی تا به امروز است که سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی از چهلمین دوره جشنواره فیلم فجر را کسب کرده و حالا می‌تواند یکی از بهترین گزینه‌های سینمای ایران برای حضور در اسکار باشد.
فیلم‌های میرکریمی در گذشته سه بار برای اسکار انتخاب شده است، یک بار در سال ۸۴ که فیلم «خیلی دور، خیلی نزدیک» انتخاب شد، دیگر بار در سال ۹۱ با فیلم «یک حبه قند» که مسئولین بنیاد سینمایی فارابی این فیلم را به عنوان نماینده سینمای ایران برای رقابت در بخش بهترین فیلم خارجی‌زبان هشتاد و پنجمین مراسم اسکار معرفی کردند اما یک روز پس از معرفی نماینده رسمی ایران در این مراسم، جواد شمقدری رئیس سازمان سینمایی در آن زمان با انتشار نامه‌ای ضمن تبریک به اعضای هیئت انتخاب نماینده سینمای ایران در اسکار ۲۰۱۳ و دست‌اندرکاران فیلم «یه حبه قند»، خواستار تحریم اسکار شد و سر انجام محمد حسینی وزیر ارشاد وقت با این موضع یعنی تحریم اسکار و عدم ارائه «یه حبه قند» برای شرکت در مراسم اسکار موافقت کرد. سومین بار نیز در سال ۹۲ فیلم سینمایی «امروز» به‌عنوان نماینده ایران در اسکار ۲۰۱۵ حاضر شد.
حال او دوباره یک فیلم خوب ساخته و اثری قابل توجه را در کارنامه خود رقم زده است. «نگهبان شب» فیلمی است که می‌تواند نماینده ایران در مراسم اسکار باشد.
فیلم «نگهبان شب» راوی عشق است و چگونگی سوء استفاده از آدم‌ها و از خودگذشتگی یک انسان را به نمایش می‌گذارد. این فیلم در عین نشان دادن برخی مناطق شهر که مشکلاتی دارند، اما سیاه‌نمایی ندارد و فقط از رنج بشری صحبت می‌کند.
علاوه بر این میرکریمی در حد فاصل سال ۱۳۸۵ تا ۱۳۸۷ مدیرعامل خانه سینما بوده و در اردیبهشت ۱۳۹۴ نیز یک بار دیگر از طرف هیئت مدیره خانه سینما به عنوان مدیرعامل این نهاد صنفی انتخاب شد. او همچنین داور ششمین جشنواره بین‌المللی فیلم دیدار تاجیکستان در سال ۲۰۱۴ و بیستمین دوره جشنواره بین‌المللی فیلم‌های کودکان و نوجوانان اصفهان و همچنین دبیر چهار دوره جشنواره جهانی فیلم فجر بوده است.
او هم مناسبات سینمای جهان را می‌شناسد و هم به دلیل حضور در سمت دبیری جشنواره جهانی فجر، با سینماگران و مسئولان برگزاری جشنواره‌های زیادی در دنیا آشنایی دارد. بنابراین به نظر می‌رسد که میرکریمی می‌تواند از این شناخت و مناسبات سینمایی به نفع سینمای ایران استفاده کرده و در جشن سینمای اسکار نماینده شایسته و شناخته شده‌ای برای سینمای ایران باشد.
در این دوران که بسیاری از فیلم‌های ایرانی مورد توجه قرار گرفته از سوی جشنواره‌های خارجی فیلم‌هایی تلخ و دارای سیاه‌نمایی گسترده هستند و نیاز به معرفی بهتر و درست‌تر از ایران‌مان داریم، لازم است به فیلم‌هایی همچون «نگهبان شب» بها داده شود تا بتوان با نگاه و تفکر ناشی از فیلم‌های تلخ و ناامیدکننده مقابله کرد.
قطعا با فیلم‌های کمدی کنونی که در سینمای ایران تولید می‌شود نمی‌توان در مقابل این فیلم‌های تلخ و سیاه ایستاد، بلکه باید با فیلم‌های اجتماعی خوب با هجمه‌هایی که این سال‌ها علیه ایران ایجاد شده، مقابله کرد و باید در این راه از کارگردان‌هایی چون میرکریمی، مجیدی، شعیبی و امثال آنها بیشتر بهره برد، به نگاه آنها احترام گذاشت و سنگ از جلوی پای آنها برداشت.
امسال می‌توان شانس حضور در جشن سینمایی اسکار را به فیلم «نگهبان شب» داد که بدون چالش داخلی شانس خود را در یک محفل مهم بین‌المللی بیازماید و در معرض قضاوت داوران آکادمی اسکار قرار گیرد.
«نگهبان شب» قطعا بهترین فیلم رضا میرکریمی نیست، اما می‌تواند جشنواره‌ای‌ترین فیلم او باشد و البته میرکریمی خود مناسبات جهانی را به خوبی می‌شناسد و تاکنون از چندین جشنواره جهانی موفق به دریافت جایزه شده است، بنابراین یکی از بهترین گزینه‌های سینمای ایران برای حضوری قابل توجه در یک رویداد مهم سینمایی در جهان است.
باید به نظاره نشست و دید که مسئولان درباره ارسال فیلم به جشنواره اسکار چه تصمیمی اتخاذ می‌کنند؛ آیا میدان را برای رقبا خالی می‌کنند یا باز هم با ارسال فیلم‌هایی تلخ و سیاه‌نما به دنبال تخریب بیشتر کشور خواهند بود؟ و یا خلاف این روند پیش خواهند رفت و این بار با انتخابی درست موجب کسب افتخار برای سینمای ایران یا لااقل شناخت بهتر مردم جهان از کشورمان ایران خواهند شد؟