سینماسینما، عزیزالله حاجی مشهدی
این روزها که بر پردهی سینماها، کارهایی جز نمونههای کم بها و نازل نمیبینیم و از فیلمهایی که واجد ارزشهای فرهنگی -هنری و فنی باشند، نمیتوان نشانهیی یافت، تماشای برخی از نمایشهای روی صحنه، برای من جایگزین مناسبی است تا از دنیای فیلم و تئاتر فاصله نگیرم. با این همه، حتی در جریان تماشای نمایشهای چند ماههی اخیر نیز، فرقی نمیکند که در تماشاخانهی سنگلج اجرا شود یا در تالار حافظ و تئاتر شهر، خالی بودن تالارهای نمایشی، دل آدم را به درد می آورد. البته تعجبی هم ندارد. در جایی که با جمعیت ۷۰ یا ۸۰ میلیونی، کتابهایش با شمارگان ۵۰۰ یا ۱۰۰۰ نسخه به چاپ میرسد، تماشای یک نمایش در جمع ۱۰ یا ۲۰ نفره، آن هم کاری که حاصل تلاش و تمرین شبانهروزی و گاه چند ماههی یک گروه از دلشیفتگان هنر نمایش بوده است، نباید چندان هم شگفتی آفرین باشد.
تماشای نمایش «ماراساد شاه لیر را شکار میکند» به نویسندگی، طراحی و کارگردانی نیما گودرزی در تالار حافظ نیز برای من با همین حسّ و حال همراه بود که گویا متاسفانه حتی دانشجویان رشتههای سینما و تئاتر و منتقدان و نمایشنامه نویسندگان و کارگردانان هنرهای نمایشی هم این روزها رغبت چندانی برای تماشای کاری تازه از دوستان همصنف و همگروه خود ندارند! این تاسف زمانی پُررنگتر و جدیتر و صد البته آزاردهندهتر میشود که بدانیم، بخشی از درآمد و دستمزد کار هنری افراد یک گروه نمایشی که قرار است در شرایط بد اقتصادی و افزایش عنان گسیختهی هزینهها، صرف هزینههای کمرشکن زندگی امروزشان بشود، باید از محل درآمد ناچیز همین نمونه کارها تامین شود! به همین روی، بسیاری از این هنرمندان، تنها به جُرم دوست داشتن تئاتر، بدون کمترین حمایت و پشتیانی مادی و معنوی، مجبورند که با سیلی صورتشان را سرخ نگه دارند.
نمایش «ماراساد شاه لیر را شکار میکند» با برداشتی آزاد از دو نمایشنامهی بسیار معروف «ماراساد» (Marat / Sade) نوشتهی پتر وایس (Peter Weiss) نمایشنامهنویس و نقاش و فیلمساز تجربی سوئدی، زادهی آلمان و «لیرشاه» (King Lear) اثر مشهور و تراژدیک ویلیام شکسپیر (William Shakespeare) میکوشد تا در ترکیبی تازه که تلفیقی از اجراهای کلاسیک و نوآوریهای خلاقانه و تجربهگرایانه (Experimental) و نمایش مدرن (Modern theater) را به رُخ میکشد، آمیزهیی از فضایی سرشار از تضادها و تناقضها را به تماشا بگذارد. ازسویی، در حالی که در قلب پاریس، انقلابیونی پرچم آزادی را با شور و شوق در هوا میچرخانند و شادی و پایکوبی میکنند، از سویی دیگر، رنج گرسنگی و بیعدالتی و نالههای دردناک همان آدمها، گوش فلک را کر میکند! شاید تنها دلخوشی این آدمها، یک دقیقه چشم بستن و پناه بردن به رویا و به خاطر آوردن روزهای شیرین کودکیشان باشد! جایی که بازیگران نمایش، همراه با حرکات بازیگوشانه که به راه رفتن خوابگردها شباهت دارد، همسرایی می کنند که:
«کاش میشد یه دقیقه چشم هامون رو ببندیم و به بچگیمون برگردیم!»
اما، همگی به خوبی میدانند که خیلی زود باید از این خواب شیرین و کوتاه، بیدار شوند و دوبار به دستهای خالی و به شکمهای گرسنهی خود بیندیشند! این واقعگرایی تلخاندیشانه را شاید بتوان جانمایهی نمایشنامهی ماراساد دانست که به گونهیی در محتوای درونمایهی خود یک حرف بزرگ سیاسی – تاریخی را که به انقلاب فرانسه یعنی بزرگترین رویداد سیاسی اجتماعی اروپا مربوط میشود، با نگاهی روانکاوانه مطرح میکند. به گونهیی که چهرهی رنجدیدهی انسان امروزی را که غرق در تنهایی خویش است و از اصالت خود بسیار دورافتاده است، در این نمایش به تماشا گذاشته میشود. تا آنجا که ردّ پای اندیشههای فیلسوفان بزرگِ اگزیستانسیالیست، همچون ژان پل سارتر (Jean-Paul Sartre) را با تاکید بر «اصالت بشر»، به ما یادآوری میکند که به روشنی میگوید: «ما محکومیم به آزادی؛ به این معنا که هیچ انتخابی نداریم جز این که انتخاب کنیم و بار مسئولیت انتخابمان را به دوش بکشیم.»
فضاسازی داستان نمایش «ماراساد شاه لیر را شکار میکند» در یک تیمارستان، با نقشآفرینی بازیگرانی که همچون بیماران روانی روی زمینِ کف آسایشگاه غلت میزنند و بیتابی میکنند، در قالب آدمهایی که گویی در چنبرهی عقل و جنون سرگردان شدهاند، نمایش را به روایتی دردانگیز از هستی انسان معاصر تبدیل کرده است که در چنگِ تقدیری ناخواسته اسیر شده است!
نمایش، در غیاب شخصیت لیرشاه (با بازی نیما گودرزی) که برای به تماشا گذاشتن چهرهی دراماتیکِ شخصیت جنونآمیز شاه لیر، حضوری کوتاه دارد، با ۷ بازیگر محوری- ۴ زن و ۳ مرد- که در بیشترین بخشهای نمایش، در کنار یکدیگر گویی نقش همسرایان یک گروه آواز را برعهده دارند، توانسته است تماشاگر خود را در فضایی ساده و بدون زرق و برق، به آدمهای سرگشته در میان دایرهی عقل و جنون، به خوبی نزدیک کند و در حالی که بخش عمدهیی از احساسات آدمهای نمایش با زنجمورهها و بُغضهای فروخورده و فریادها و خندههای جنونآمیزشان، واگویه میشود، مخاطب نمایش را نیز با دردهای خود همراه میکنند.
در نمایشهایی از این دست، بیتردید هیچ یک از بازیگران برای بازی گرمتر و گیراتر خود مزیتی بر دیگر بازیگران ندارند. مهمترین امتیاز این گونه کارهای گروهی به هماهنگی و هم آوایی درست بازیگران برمیگردد که خوشبختانه در این نمایش، همهی بازیگران به خوبی از عهدهی آن بر آمده بودند.

لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- «عطر لیموهای سیسیل»؛ از یاد بُردنِ عطر لیموهای سیسیل!
- «خانه عروسک»؛ خودشناسی، خودباوری و رهایی
- «آنها مرا دوست داشتند»؛ گوشهنشینانِ فراموش شده!
- نگاهی کوتاه به نمایشِ «سگِ نگهبان و درختی در باغ»؛ بازجویی یک جنایتِ خیالی!
- خوابِ شیرینِ درختِ سیب های سرخ!/ نگاهی به فیلم «شور عاشقی»
- از یاد رفتگان کوچه رندان!/ نگاهی گذرا به کارنامه درخشان ناصر تقوایی
- نگاهِ تازه و نوجوییهای امیدبخش/ نگاهی به نمایش «بیانیهی کمیسیون صندلی»
- نمایش و بررسی «شبح کژدم» در موزه سینما
- شورِ زندگی و جادوی سینما/ نگاهی به کتاب «ریو براوو»
- زیر سایه ترس و بی اعتمادی!/ نگاهی به نمایش «خمره»
- کالبد شکافی کارنامهی سینمایی بهرام بیضایی/ نگاهی به کتاب «موزاییک استعارهها»
- از «پلّکان» تا «شب، روی سنگفرشِ خیس»، در هفت پرده!/ نگاهی به نمایش «پرده در پرده»
- آرزوهای بر باد رفتهی عدالتجویی!/ نگاهی به نمایش «شب، روی سنگفرش خیس»
- کارنامهی درخشانِ یک پژوهشگرِ دلشیفتهی سینما/ نگاهی به کتاب «افسون پردهی نقرهیی»
- در فاصلهی خُنَک شدنِ یک استکان چای داغ!/ نگاهی به فیلم «وقتی خروس خواند»
پربازدیدترین ها
- «موسی کلیم الله» بیگ پروداکشن ناامیدکننده
- رونمایی از پوستر «زال و رودابه» در آستانه جشنواره فیلم فجر
- با سانسورچی همراه نشویم، بر سرش فریاد بزنیم
- تاریخچه سریالهای ماه رمضان از ابتدا تاکنون/ در دهه هشتاد ۴۰ سریال روی آنتن رفت
- در پی جنجالها در شبکه اجتماعی ایکس؛ بازیگر شخصیت «امیلیا پرز» از اسکار حذف شد
آخرین ها
- «رکسانا»؛ فیلمی که دردها را فریاد میزند
- با مشخص شدن نمایش فیلمهای بخش ویژه؛ «بی سر و صدا» در جشنواره فجر اکران نمیشود
- «بچه مردم»؛ نگاهی جدید به موضوعات تلخ
- «پیرپسر»؛ ناگفتههایی که گفته میشود
- «شوهر ستاره»؛ حقیقتی منبعث از زندگی و تجربهی زیستهی بخشی از زنان
- نهمین روز نمایش آثار جشنواره فیلم فجر / گزارش تصویری
- هیولایی باستانی
- خرد کمتر لذت بیشتر
- با سانسورچی همراه نشویم، بر سرش فریاد بزنیم
- انیمیشن ایران در جشنواره فجر؛ کجا ایستادهایم؟
- در جشنواره فیلمهای ایرانی نیویورک؛ «علت مرگ: نامعلوم» بهترین فیلم از نگاه تماشاگران شد
- «ژن زامبی» از ۲ اسفند روی صحنه میرود
- اعلام برندگان جوایز انتخاب منتقدان؛ «آنورا» بهترین فیلم ۲۰۲۵ شد
- نگاهی به فیلم «ناتوردشت»/ نگهبان پاکیها
- «صددام»؛ کُمدی ای که فقط سالن را پُر کرد
- یک کمدی شیرین و یک فیلم که فقط کام را تلخ میکند
- «غریزه»؛ عاشقانهای ناآرام
- درباره «زال و رودابه»؛ به مهر تو شد بسته دست بدی
- هشتمین روز نمایش آثار جشنواره فیلم فجر / گزارش تصویری
- یاداشتهای جشنواره/ هفت فیلم زیر ذرهبین
- پس از واکنش پوریا شکیبایی به افتتاحیه جشنواره؛ علی ملاقلیپور به استفاده ابزاری از تصویر پدرش و هنرمندان دیگر اعتراض کرد
- حاشیههای جشنواره فیلم فجر؛ مهمانهای بیربط در سینمای رسانه، امتناع عطاران از پاسخ و تقدیم فیلم به فردوسیپور
- علیرضا قربانی برای سالگرد فراق همسرش خواند
- فروش خوب «کیک محبوب من» در اکران فرانسه
- به وقت فرعون
- حاتم بخشیهایی که ابراهیم را از سینمای ایران گرفت
- کدام زنان رهبری ارکستر داوری کن را بهدست گرفتهاند؟
- آقای عطاران اگر قرار نبود به سوالی جواب دهید پس چرا در نشست خبری شرکت کردید؟
- «موسی کلیم الله» بیگ پروداکشن ناامیدکننده
- تنهایی و انزوا رنجی برای آدمیست