سینماسینما، نوید جعفری

جشنواره فیلم فجر در حالی چهل و یکمین دوره خود را سپری کرد که این دوره جشنواره شبیه هیچ‌کدام از دوره‌های قبل نبود.
در اولین شکل مسلما نمی توان منکر شرایط ملتهب اجتماعی در چند ماهه اخیر شد که بی شک تاثیرات عمیقی در بخش های مختلف از جمله فرهنگ و هنر گذاشته تا جایی که نوعی از بی میلی و کم کاری در این بخش مشاهده می‌شود.
اما آنچه شاید کمتر به آن توجه شده است مستقیماً مرتبط با عوامل فنی در برگزاری هر جشنواره است که بر اساس سیاست گذاری هر جشنواره، انتخاب اعضا کارآمد و توانمند و … می تواند در مسیر استقبال یا عدم استقبال از هر جشنواره ای در هر جای جهان تاثیر جدی بگذارد.
موردی که هم در جشنواره تئاتر و هم جشنواره فیلم امسال به شکلی ملموس مشاهده و قابل بررسی و آسیب شناسی جدی است.
همان اتفاقی که در جشنواره تئاتر فجر از جهت انتخاب دبیر تا ستاد برگزاری و هیات انتخاب و داوری افتاد و باعث پس‌زدگی جمعی از هنرمندان شد در جشنواره فیلم فجر هم به شکلی دیگر تکرار شد تا شاهد کم رمق ترین دوره جشنواره در طی سالهای اخیر باشیم.
هر چند متصدیان امر تلاش داشتند با تبلیغات گسترده، دعوت از اعضای انجمن های سینمای جوان و ارائه بلیت رایگان حداقل در بخش تبلیغات موفق ظاهر شوند اما عدم حضور منتقدان و خبرنگاران سینمایی نام آشنا و اظهارات اعضای حاضر در جشنواره از عدم حضور گسترده مخاطبان حاکی از عدم رونق جشنواره است.
بی تردید اگر مسیر برگزاری جشنواره را از قبل مرور کنیم پی به عوامل مختلف در این ناکامی می بریم.
آمار دهی های اشتباه از نخستین روزهای اطلاع رسانی به چشم می خورد، از صحبت های وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در خصوص تعداد آثار متقاضی قطعی که تا زمان برگزاری حدودا به یک سوم می رسد گرفته تا تعداد بخش های اصلی و جنبی، مهمانان و …. که به مرور کاهش می یابد و حتی اطلاع رسانی را در سطحی بسیار پایین تر از نام جشنواره فیلم فجر پیش می برد.
اصلی ترین بخش هر جشنواره دبیر جشنواره است، اگر نگاهی به موفق ترین جشنواره های خارجی و حتی دوره های پیشین جشنواره فجر داشته باشیم متوجه می شویم رکن اصلی و اعتبار هر جشنواره وابسته به حضور فردی در راس هرم شورای سیاستگذاری و اجرایی است.
حضور یک هنرمند یا مدیر سینمایی با سابقه که بتواند با بخش های مختلف سینمایی تعاملی سازنده داشته باشد قطعا می تواند در حضور پر رنگ هنرمندان، ایجاد حس رقابت سازنده و پر هیجان نقشی اساسی داشته باشد. موردی که جشنواره امسال عملا از آن بهره نبرده است و از ماه ها قبل جشنواره محل مجادلات مختلف بوده است.
نکته بعدی اما ایجاد بستری برای حضور تمام سلائق فیلمسازی و هنری در جشنواره ای است که قرار بود ویترین تمام نمای تولیدات سینمای ایران باشد نه فقط محلی برای آثاری یکدست و تولیداتی مشترک از چند سازمان و بخش سینمایی که جشنواره امسال با توجه به صحبت های متفاوت و ضد و نقیض عوامل حاضر در شورای برگزاری عملا در همان ابتدا نتوانست وعده یک جشنواره کامل را بدهد.
نکته جالب تر اینکه حتی همین افراد هم یک رویه مشخص برای اعلام نظرات ندارند، اول هفته گذشته یکی از اعضا از در تهدید با هنرمندان شرکت نکرده در جشنواره سخن می گوید و در آخر همان هفته دیگری به دلجویی می پردازد.
در انتخاب مدیران بخش های مختلف هم به جز چند نفر معدود که سابقه حضور در سینما را در کارنامه دارند، از افرادی کاملا بدون سابقه استفاده شده است که تجربه اجرایی مشخصی ندارند.
اگرچه توجیه مناسب این است که ما از افراد مختلفی جهت حضور دعوت کردیم و نپذیرفتند اما در همان طیف همسو با برگزار کنندگان هم مسلما افرادی با تجربه تر حضور داشتند که علاوه بر توانایی بیشتر مشکلی با قبول این سمت ها نداشتند.

اتفاقی که دقیقا در جشنواره تئاتر فجر با حذف برخی بخش های قابل توجه و در نهایت برای رساندن تعداد به حد نصاب عادی باعث حضور هر اثری با هر کیفیتی در جشنواره شد که نهایتا وقتی چند اثر کیفیتی حداقلی نسبت به آثار دیگر داشته باشند عملا رقابتی اتفاق نمی افتد و نتایج قابل پیش بینی خواهد بود.
جشنواره بین المللی تعریفی مشخص دارد و حد نصاب مشخصی در تعداد آثار داخلی و خارجی دارد، اطلاق واژه بین المللی به جشنواره ای که عملا تا چند روز پس از برگزاری بحث در مورد آثار و حضورشان ادامه داشت نمی توانست نوید جشنواره ای با کیفیت و منظم را بدهد.
مسلما نمی توان توقع داشت همه نام های آشنا در تمامی دوره های جشنواره شرکت داشته باشند و رصد چند دوره گذشته نشان می دهد اتفاقا آثار کار اولی یا کار دومی و معرفی استعدادهای تازه یکی از موارد مورد توجه در جشنواره فیلم فجر بوده است و اصولا جشنواره ها با شگفتی هایشان به یاد آورده می شوند. در فهرست آثار شرکت کننده امسال هرچند نام های تازه بسیارند اما به دلیل عدم توجه به زمینه های تبلیغاتی فیلم، مجالی برای معرفی آثار و ایجاد کنجکاوی در مخاطب دریغ شد.
اما پرسش بنیادین اینجاست که چند جشنواره معتبر در جهان را سراغ دارید که هیات داورانش تا میانه جشنواره مشخص نباشد و همچنان در حال رایزنی باشد؟ جشنواره ها با اعلام اسامی هیات داوران باسابقه و شاخص علاوه بر ترغیب تولید کنندگان جهت شرکت آثار، مخاطبان سینما را هم ترغیب به شرکت در جشنواره می کنند.
اینجاست که مقایسه جشنواره سال قبل با جشنواره امسال از یک پسرفت عجیب در تمامی بخش ها حکایت دارد.
حذف فرش قرمز که خوراک اصلی تبلیغاتی را برای معرفی جشنواره و آثار در پی داشت بدون دلیل منطقی مشخص، لجبازی های مدیریتی با تغییر هر چه بوده اشتباه است و تنها ما درست را تشخیص می دهیم، حذف سیمرغ مردمی که اصلی ترین بخش مشارکتی مردم در این رویدادی که قرار بوده از روز نخست مردمی باشد و از سال قبل آغاز شد، اعلام اینکه عکاسان نمی توانند در مراسم عکاسی کنند و عکسها توسط روابط عمومی بصورت انتخاب شده به رسانه ها داده می شود و… همه و همه باعث می شود تا اعتماد عمومی و هنری به یک رویداد با سابقه با عمر چهار دهه توسط افرادی کاهش پیدا کند که احتمالا سال بعد در این رویداد حضور نخواهند داشت.
جشنواره ها در طی عمر خود دوره های مختلفی را سپری کرده و خواهند کرد ، جوایز و شرکت کنندگان در گذر زمان فراموش می شوند و تنها در مکتوبات تاریخی باقی می مانند، برخی از نام ها ماندگار و اکثریت به فراموشی محض سپرده می شود.
اما پیشرفت ها و بستر سازی های مثبت در کنار بدعت گذاری های غلط و آسیب ها تا مدتها در حافظه افراد و جهان آن رویداد باقی می ماند.
جشنواره فیلم فجر امسال هم از این قاعده مستثنی نیست اما آنچه باقی می ماند زحمتی است که بر دوش برگزار کنندگان دوره های بعدی برای بازگشت به نقطه اعتماد و کارایی قبلی قرار گرفته است.