سینماسینما، ونداد الوندیپور
سینمای ایران، به ویژه در سالهای اخیر و به تبع سردتر شدن فضا و ابریترشدن هوا، به ورطه تمهای تلخ و سیاه افتاده و داستانسرای یأس و حرمان و سرگشتگی و نوعی تسلیم شدگی شده است. اما آیا کار سینما چیزی جز توصیفگری شرایط موجود و بازتاب دادن صرف واقعیتهای ناگوار نیست؟
خود من زمانی که جوانتر بودم گمان میکردم سینمای متعهد باید دردها و کمبودها را منعکس و مردم را از آسیبها و نارساییهای مختلف اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی باخبر کند؛ اینکه سینماگر کاری جز این نمیتواند بکند زیرا جوابها را ندارد و نمیتواند نسخهای برای برون رفت از شرایط نامطلوب بدهد. اما با گذشت زمان، فهمیدم نظرم کاملا اشتباه است. شکی نیست که یکی از کارهای سینما، انعکاس واقعیات ناگوار اجتماع است و «سپیدنمایی»، یعنی واقعیات تلخ و سیاه را فریبکارانه وارونه کردن و شیرین جلوه دادن، اقدامی است شیادانه و مطلوب بانیان سیاهی. اما بازنمایی تاریکی تنها کار سینما نیست و نباید باشد؛ حتی، کار بزرگی نیست، چه، جامعه خود دارد واقعیات را میبیند و از آنها خبر دارد؛ فقر و اختلاف طبقاتی و بیعدالتی و دزدی و انواع بیاخلاقیها و منفعت طلبیها و دروغگوییها و خیانتها و غیره را میبیند و در سطحی واقعی و نه بازنمایی شده توسط سینما، آنها را درک یا زندگی میکند. سینما باید چیزی به این دانستگی بیافزاید؛ چیزی در جهت برون رفت از تاریکی، که اگر چنین نکند، عملا کار چندانی نکرده و نقشش تا حد یک گزارشگر صرف، تقلیل داده شده است.
درست است سینماگری که دغدغه اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی دارد نمیتواند پاسخ مستقیمی به نارساییهای مختلف بدهد، که اگر بدهد هم پاسخش خریداری ندارد، اما یک کار اساسی میتواند بکند و آن القای حسهایی است که پیشنیاز و مولد تغییر مطلوب شرایطاند؛ یعنی امید و جسارت و شهامت و ایستادگی و تسلیم نشدگی و اراده معطوف به مبارزه برای تغییر شرایط ناگوار در همه ابعاد فردی، خانوادگی، اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی و غیره، که خود یک پاسخ بنیادین است و بدون چنین حسهایی، هم فرد و هم جامعه، به باتلاق درجازدگی و انجماد فرو میافتند و اسیر تکرار همان شرایطی میشوند که فیلمساز دارد از وجودشان انتقاد میکند. و آیا این درجازدگی و سکون و تسلیم شدگی همان چیزی نیست که نیروهای مولد تاریکی به دنبالش هستند؟ آیا ایجاد یأس و در نتیجه ترس که به انفعال و سرگشتگی و تسلیم و خودتخریبی افراد و لاجرم جامعه میانجامد و حافظ وضع موجود است تنها کاری است که از سینما و پتانسیل قدرتمندش برمیآید؟
فیلمساز متعهد خواستار تغییرات است و موتور این تغییرات چیزی نیست جز القای امید و این باور که انجام تغییرات مثبت شدنی است؛ و تصویر کردن قهرمانانی از جنس مردم عادی که گرچه در شرایط یأسانگیز و غمزده و وحشتآلود جامعهی اسیر تباهی قرار گرفتهاند، امیدواری و جسارت و توانایی به چالش کشیدن ناملایمات و حس مبارزهجوییشان را از دست نداده و تسلیم بیاخلاقی و یأس و خودتخریبیهای گوناگون نشده، در تاریکی هم رو به نور ایستاده و میدانند که امید و ثمرات آن، چه قدرت بالقوه مهیبی در زدودن تباهیها دارد.
از تاریکی گفتن موجب روشنایی نمیشود؛ باید از اراده معطوف به روشنایی گفت که امید و جسارت شرط بایسته آن است.
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- چاقوکشی برای رسیدن به حق!/ درباره لزوم فاصلهگذاری بین هنرمند و انسان خوب
- سینمای ایران از نفس افتاده است
- چرا سیاهنمایی کارِ سینمای ایران نیست
- سینمای ایران به هوای تازه نیاز دارد
- استقبال تماشاگران و منتقدین از یلدا در جشنواره ساندنس
- نکتههای گمشده سینمای ایران/ اهمیت دکور در سینمای دهه ۳۰ + ویدئو
- آزمون بزرگ «خانه پدری»
- گزارش سازمان سینمایی از وضعیت سالنهای سینمای کشور
- حجازیفر: پول سینما را در تئاتر خرج میکنم
- ساختار «خانه سینما» پیر شده است/ صنف نباید نیازمند پول دولت باشد
- چرا ما دیگر به کمدیهای وطنی نمیخندیم؟
- «کوچه ژاپنیها» و «عنکبوت» مجوز ساخت گرفتند
- لالهزار با ساخت ساختمان جدید خانه سینما دوباره جان میگیرد؟
- ناراحتی رضا درمیشیان از «مرگ اخلاق» در سینمای ایران
- تازهترین خبر از وضعیت جسمانی بازیگر پیشکسوت
نظرات شما
پربازدیدترین ها
- تحلیل رسانههای فرانسوی از حضور فیلم رسولاف در بخش مسابقه کن/ یک انتخاب سیاسی
- محمد رسولاف با «دانه انجیر مقدس» به کن باز میگردد
- سینماسینما/ گفتوگو با کن لوچ درباره «بلوط پیر» و دیگر چیزها/ امید، فعالیتی سیاسی است
- فیلم ترنس مالیک به جشنواره کن نرسید/ لیلا حاتمی با مریم مجدلیه به ونیز میرود؟
- شمشیرها برق میزنند/ نگاهی به فیلم «شوگان»
آخرین ها
- جایزه بزرگ جشنواره کازابلانکای مراکش به «برندهها» رسید
- ۲ انیمیشن ایرانی به جشنواره معتبر انسی راه یافتند
- «رُخ» بهترین مستند جشنواره فیلم مسکو شد
- «آوای ابرها» به جشنواره کاریبتونز کلمبیا راه یافت
- ۳ جایزه جشنواره مسکو به «آه سرد» رسید
- خانواده قاتل از «بیبدن» شکایت میکنند؟
- فوت کارگردان فرانسوی برنده نخل طلا و سزار/ لوران کانته درگذشت
- نسخهی آزادیِ لانتیموس/ نگاهی به فیلم «بیچارگان»
- نکوداشت اکبر زنجانپور در نوزدهمین «شب کارگردان»
- حضور همراه اول در بزرگترین نمایشگاه فناوری ترکیه
- معرفی همراه اول بهعنوان کارفرمای برتر سلامتمحور
- «در سایه سرو» از جشنواره ایتالیایی جایزه گرفت
- فیلم ایرانی نامزد قدیمیترین جایزه سینمایی اروپا شد
- کیوسکهای دیجیتال نخستین اپراتور سلامت کشور رونمایی و نصب شد
- تحلیل رسانههای فرانسوی از حضور فیلم رسولاف در بخش مسابقه کن/ یک انتخاب سیاسی
- فیلمهای «رکوردزن» و زنگ خطر برای آینده این سینمای محترم!
- «هواخوری» روی صحنه میرود
- تمدید مهلت شرکت در جشنواره «خیمه شب بازی»
- سینماسینما/ گفتوگو با کن لوچ درباره «بلوط پیر» و دیگر چیزها/ امید، فعالیتی سیاسی است
- نسخه ویژه نابینایان «همسر» با صدای مسعود فروتن منتشر میشود
- نمایش «شیرین» کیارستمی در جادوی سینما بنیاد حریری
- آغاز ثبتنام دهمین دوره کارآموزی همراه اول
- تتلو در دادگاه: عذرخواهی میکنم
- مستانه مهاجر داور جشنواره الجزایر شد
- فیلم ترنس مالیک به جشنواره کن نرسید/ لیلا حاتمی با مریم مجدلیه به ونیز میرود؟
- «آقای قاضی» به شبکه دو میآید
- واکنشها به گفتگوی عضو هیئت مدیره نماوا/ شورای صیانت خانه سینمای ایران بررسی میکند
- محمد رسولاف با «دانه انجیر مقدس» به کن باز میگردد
- بستههای همراه اول ویژه حج ۱۴۰۳ اعلام شد
- چرا «سرزمین مادری» فعلا متوقف است؟
عالی
تحلیل جالبی بود از فیلمهای آپارتمانی و بدون قهرمان، سینمایی که داستان نداره و ثمری جز یاس نمیده