سینماسینما، عدنان شاه طلایی

فیلم «اسفند» ساخته دانش اقباشاوی، یکی از آثار برجسته در ژانر دفاع مقدس در سینمای ایران است که به زندگی شهید علی هاشمی ونقش کلیدی او در عملیات خیبر می پردازد .این فیلم نه تنها تصویری از جبهه های جنگ و نبردهای رزمی را به نمایش می گذارد، بلکه بیش از هر چیز به اهمیت اتحاد، همبستگی و تلاش برای جلب اعتماد میان اقوام مختلف ایران در سخت ترین روزهای جنگ می پردازد.

«اسفند» در لایه نخست، یک فیلم جنگی با فیلمنامه ای فکر شده از سوی اقباشاوی، اما متفاوت با بسیاری از آثار مشابه در این ژانر است. تمرکز برابعاد انسانی و اجتماعی جنگ است که نه تنها از یک روایت صرفا عملیاتی نظامی فراتر برده و آن را تبدیل به درامی اجتماعی می کند که دغدغه های هویت، اعتماد و وحدت ملی را به تصویر می کشاند.

شخصیت شهید هاشمی در فیلم به عنوان نماد اتحاد و مدیریت صحیح معرفی می کند که با تلاش، فراوان و پشتکار توانست اختلافات میان طوایف منطقه را کنار بزند و آن ها را در مسیری واحد به سمت همکاری و دفاع از وطن هدایت کند. این مسئله مهم، نقطه عطف فیلم به شمار می رود که پیام روشنی درباره اهمیت همبستگی ملی در برابر تهدیدات خارجی دارد.

از نقاط قوت فیلم «اسفند»، همین اشاره های انسانی و درست به شخصیت شهید هاشمی است. درحالی که بسیاری از آثار جنگی به نمایش قهرمانانه صرفا از نگاه وزاویه دستاوردهای نظامی می پردازند. فیلم نشان می دهد موفقیت عملیات خیبر و تشکیل قرارگاه نصرت حاصل کار گروهی و باور به وحدت بود و نه فقط توان نظامی فردی.

این رویکرد انسانی به شهید هاشمی به مخاطب فیلم فرصت می دهد تا فراتر از یک قهرمان جنگ، او را بعنوان مردی که دلش برای مردم‌سرزمین اش می تپد درک کند .

از نکات برجسته فیلم اتحاد همین اقوام مختلف از اعراب‌ و دیگران است.‌ ایرانیان عرب جنوب تسلط کامل به زبان فارسی دارند. در شرایطی که جنگ باعث تنش و شکاف های قومی شده بود ،فیلم به خوبی،‌ نشان می دهد چگونه شهید هاشمی و رزمندگان بامدیریت هوشمندانه توانستند دیوارهای فاصله را بشکنند و جبهه ای متحد بسازند، اتحاد و همکاری میان گروه ها نه تنها در شکل گیری قرارگاه نصرت و عملیات های موفقی چون عملیات آبی و خاکی و فتح جزایر مجنون و هور العظیم نقش داشت بلکه پیام مهمی درباره یک وحدت، و یک همزیستی صلح آمیز را به تماشاچی فیلم ارائه می دهد.

فیلم «اسفند» به لحاظ بصری و فنی قابل ملاحظه است و طراحی های صحنه دقیق، لباس و فضاهایی که خلق می کند جنوب کشور و جبهه های جنگ را به شکل قابل استنادی باورپذیر، جلوه داده است.  صحنه‌های نبرد، تماشاگر را به دل وقایعی هولناک از زدوخورد و صحنه های جنگ را ‌باشدت و اوج شرایط طاقت فرسایش نشانمان ،می دهد. به این ترتیب اسفند از یک پیام جنگی صرف، به اثری هنرپردازانه که پیام هایی فراتر از میدان نبرد به مخاطب یادآوری می کند که اگر از جنگ و جزییات تاکتیکی آن اطلاعی نداشته یا از تاریخ دفاع مقدس هم چیزی نداند، شاید کمی گیج کننده باشد. در مجموع اما این دقت در نمایش نبرد و مقابله در فیلم به‌ غنای بصری و محتوایی نیز افزوده است. باوجود همه نکات قوت شاید در برخی بخش ها و برخی شخصیت‌های فرعی و طوایف محلی که به آنها اشاره می شود، فرصت کافی برای بسط دراماتیک پیدا نکرده اند، و این موجب شده که عمق روابط و کشمکش های داخلی اندکی سطحی به نظر برسد. با همه آنچه که عنوان شد ساخته دانش اقباشاوی اثری قابل ستایش و تاثیرگذار است که توانسته یکی از مهمترین بخش های تاریخ دفاع مقدس، یعنی نقش شهید علی هاشمی در شکل دادن یک وحدت و وفاق میان رزمندگان و مردم جنوب کشور فراتر از یک اثر جنگی صرف که سندی تاریخی اجتماعی است، رقم بزند. و پیامی ملی را با خود به مخاطب ارائه کند و این نکته را یادآور می‌کند که پیروزی از آن ‌کسانی است که فراتر از اختلافات قومی و فرهنگی به همبستگی و همکاری باور دارند که در حفظ وطن تلاش می کنند. البته فیلمساز در انتقال مفهوم انسانی و ارزش تمامیت ارضی و آزادی اشغالگری های جغرافیایی مورد نظر فیلم، موثر عمل می کند.