سینماسینما، مازیار معاونی
شاید اولین نکتهای که در مواجهه با ساختهی اخیر مسعود جعفری جوزانی به ذهن برسد این است که طبق یک فرمول نانوشته و البته بر اساس تفاوتها و ظرفیتهای مدیومهای مختلف نمایشی، در اکثریت موارد روایت رویدادهای مفصل تاریخ معاصر و بازههای نزدیک به آن در مدیوم تلویزیون اتفاق میافتد آنچنان که مواجهه با این دستمایه بر پردهی سینما هم به مخاطب حس خوشایند ناشی از تغییر ذائقه و دور شدن از ژانرها و داستانهای متدول را القاء کرده و هم بنا به تفاوت مدیوم برایش تا اندازهای ناآشنا به نظر میرسد.
ماجرای تاریخی واقعی قتل احمد دهقان (فعال سیاسی و مطبوعاتی دههی بیست خورشیدی) به دست حسن جعفری (کارمند وقت شرکت نفت انگلیس) درون مایهی «بهشت تبهکاران» به عنوان سومین ساختهی تاریخی جعفری جوزانی پس از فیلم سینمایی «در مسیر تند باد/۱۳۶۷» و سریال تلویزیونی «در چشم باد/۱۳۸۸» است که البته در روایت وقایع تاریخی دارای مابازاء عینی که بالقوه دشوار و چالشزا است از آن دو اثر قبلی متمایز میشود.
فیلم چند پاشنهی آشیل مهم و برجسته دارد. اول زمان طولانی نزدیک به ۱۴۰ دقیقهای که نه تنها در سینمای ایران که صرف نظر از استثنائاتی نظیر آثار مارتین اسکورسیزی و چند فیلمساز انگشت شمار دیگر در مقیاس سینمای جهان هم یک زمان عرف و متداول برای آثار سینمایی نیست و این افزایش زمانی ۴۰ تا ۵۰ دقیقهای نسبت به زمان معمول و مورد انتظار برای تماشاگر خسته کننده است به ویژه اینکه جوزانی برای عبور موفق از این چالش زمانی تدبیر ویژهای را هم در نظر نگرفته و بدون سلاح و تجهیزات دراماتیک مورد نیاز به جنگ دشوار و دو سویهی روایت اصل تاریخ/زمان ۱۴۰ دقیقهای پای گذاشته است. در پایان نمایش فیلم تقریباً اکثریب قریب به اتفاق منتقدان حاضر در سالن نمایش از مناسب بودن چنین ایدهای برای ساخت یک مینی سریال با تعداد قسمتهای محدود سخن میگفتند البته به اعتقاد نگارنده «بهشت تبهکاران» در وضعیت کنونی خود قابلیت تبدیل به مینی سریال را هم ندارد و اشکالاتش فراتر از یک تدوین ساده به نظر میرسد.
عدم پیوستگی دراماتیک نقطه ضعف مهم دیگر فیلم است که آن را به اثری پراکنده، غیر منسجم و نیمه کاره بدل کرده است. نیمه کاره ماندن روابط و مناسبات شخصیتها به ویژه زنان جوانی که با قهرمان داستان در مقاطع مختلف در ارتباط هستند و نیز معرفی نصفه و نیمه و حضورهای گاه گاهی و کم اثر برادر تحت تعقیب او از جمله مصادیق این پرداخت بد و بیسرانجام هستند.
وجه نارسای دیگر فیلم عدم پیشبرد داستان آن هم در زمان طویلی است که در اختیار فیلمساز قرار داشته است. فیلم به جای آنکه یک حداقل ضروری یعنی گره گشایی تدریجی از ماجرای قتل احمد دهقان و رازگشایی از مناسبات و نیات دیگر شخصیتهای درگیر در ماجرا را پی بگیرد آنچنان به گزافه گویی و گسترده کردن غیر ضروری دایرهی شخصیتها و موقعیتها افتاده که حتی تا پایان به این پرسش ابتدایی پاسخ نمیدهد که آیا واقعاً حسن جعفری یک قربانی تصادفی بوده که بنا به تضاد ایدئولوژیک با مقتول از شهرستان به تهران کشانده شده تا قتل به گردنش بیافتد یا از ابتدا نقشهای جدی برای این منظور طرح شده بوده است؟ وارد کردن شخصیتهای بسیار به درام آن هم در یک سوم پایانی آن که مطابق آموزههای ابتدایی کلاسیک، زمان رسیدن درام به نقطه اوج و گره گشایی از آن است وجه برجستهی دیگری از نارساییهای فیلم است که بسیار به چشم میآید. در این پردهی انتهایی نه تنها از ابهامات بسیار فیلم پرده برداشته نمیشود که ورود شخصیتهای غیرضروری که تیم وکلای جعفری گل سرسبد آن است داستان را به سمت درامهای دادگاهی میبرد که از اصل و اساس تعریف و مقتضیات دیگری دارند و اگر قرار بود دادگاه و روند دادسری در فیلم این چنین برجسته باشد اصولاٌ رویکرد دراماتیک متفاوتی را از آغاز میطلبیده است.
شاید بد نباشد بحث با برشماری بی دقتیهای نه چندان کم شمار کارگردان به جزئیات نگارشی و مرحلهی تصویربرداری فیلم به اتمام برسد از برطرف شدن سریع جراحات پای قهرمان فیلم پس از یک دورهی شکنجهی دشوار که با منطق کارتونی همخوانی دارد تا عدم انطباق ساعت قرائت حکم توسط رئیس دادگاه با ساعت بالای سر او که در تصویر بدجوری توی ذوق میزند و سرانجام بی خبری شگفت انگیز برادر جعفری از زمان دقیق اجرای حکم او و شنیدن این خبر از دهان یک راننده تاکسی عبوری. اشکالاتی که برای فیلمسازی با چهار دهه سابقه و کارنامهای نسبتاٌ موفق اصلاٌ زیبنده نیستند.
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- وقتی کابوس از ازل با بشر زاده شد/ نگاهی به فیلم «سمره»
- نمایشی از بطالت/ نگاهی به فیلم «پلان ۷۵»
- یک مواجههی ناخوشایند/ نگاهی به فیلم «پس از ورود»
- جشنواره فیلم فجر و چند پرسش به جا مانده!
- تضاد معنایی و ساختاری/ نگاهی به فیلم «آغوش باز»
- پر زرق و برق/ نگاهی به فیلم «آغوش باز»
- یک فانتزی دوست داشتنی/ نگاهی به فیلم «صبحانه با زرافهها»
- بانویی به نام پروین/ نگاهی به فیلم «پروین»
- عاشقانههای یک سرباز که اَلکن ماند!/ نگاهی به فیلم «ظاهر»
- معرفی برگزیدگان جشنواره فیلم فجر ۴۲؛ سیمرغ کارگردانی را به افخمی دادند/ «مجنون» بهترین فیلم شد
- الگوی ضعیف/ نگاهی به فیلم «شهسوار»
- کدام احمد؟/ نگاهی به فیلم «احمد»
- فیلم سروش صحت بدون حتی یک نامزدی/ کاندیداتوری جشنواره فیلم فجر در قبضه ارگانیها
- هوشمندی در آفرینش موقعیتهای کمیک/ نگاهی به فیلم «تمساح خونی»
- برای خاطره سینما/ روایت شیراز و جشنواره فیلم فجر
پربازدیدترین ها
- تحلیل رسانههای فرانسوی از حضور فیلم رسولاف در بخش مسابقه کن/ یک انتخاب سیاسی
- محمد رسولاف با «دانه انجیر مقدس» به کن باز میگردد
- سینماسینما/ گفتوگو با کن لوچ درباره «بلوط پیر» و دیگر چیزها/ امید، فعالیتی سیاسی است
- فیلم ترنس مالیک به جشنواره کن نرسید/ لیلا حاتمی با مریم مجدلیه به ونیز میرود؟
- شمشیرها برق میزنند/ نگاهی به فیلم «شوگان»
آخرین ها
- «رُخ» بهترین مستند جشنواره فیلم مسکو شد
- «آوای ابرها» به جشنواره کاریبتونز کلمبیا راه یافت
- ۳ جایزه جشنواره مسکو به «آه سرد» رسید
- خانواده قاتل از «بیبدن» شکایت میکنند؟
- فوت کارگردان فرانسوی برنده نخل طلا و سزار/ لوران کانته درگذشت
- نسخهی آزادیِ لانتیموس/ نگاهی به فیلم «بیچارگان»
- نکوداشت اکبر زنجانپور در نوزدهمین «شب کارگردان»
- حضور همراه اول در بزرگترین نمایشگاه فناوری ترکیه
- معرفی همراه اول بهعنوان کارفرمای برتر سلامتمحور
- «در سایه سرو» از جشنواره ایتالیایی جایزه گرفت
- فیلم ایرانی نامزد قدیمیترین جایزه سینمایی اروپا شد
- کیوسکهای دیجیتال نخستین اپراتور سلامت کشور رونمایی و نصب شد
- تحلیل رسانههای فرانسوی از حضور فیلم رسولاف در بخش مسابقه کن/ یک انتخاب سیاسی
- فیلمهای «رکوردزن» و زنگ خطر برای آینده این سینمای محترم!
- «هواخوری» روی صحنه میرود
- تمدید مهلت شرکت در جشنواره «خیمه شب بازی»
- سینماسینما/ گفتوگو با کن لوچ درباره «بلوط پیر» و دیگر چیزها/ امید، فعالیتی سیاسی است
- نسخه ویژه نابینایان «همسر» با صدای مسعود فروتن منتشر میشود
- نمایش «شیرین» کیارستمی در جادوی سینما بنیاد حریری
- آغاز ثبتنام دهمین دوره کارآموزی همراه اول
- تتلو در دادگاه: عذرخواهی میکنم
- مستانه مهاجر داور جشنواره الجزایر شد
- فیلم ترنس مالیک به جشنواره کن نرسید/ لیلا حاتمی با مریم مجدلیه به ونیز میرود؟
- «آقای قاضی» به شبکه دو میآید
- واکنشها به گفتگوی عضو هیئت مدیره نماوا/ شورای صیانت خانه سینمای ایران بررسی میکند
- محمد رسولاف با «دانه انجیر مقدس» به کن باز میگردد
- بستههای همراه اول ویژه حج ۱۴۰۳ اعلام شد
- چرا «سرزمین مادری» فعلا متوقف است؟
- اکران «همسایه شما، زهره» در هنر و تجربه/ پوستر فیلم رونمایی شد
- کمال تبریزی به دبیری جشنواره فیلم اقوام ایرانی نرسید