سینماسینما، محمد حقیقت

عنوان فیلم «بینوایان» اولین چیزی را که به ذهن می آورد، کتاب مشهور و جهانی ویکتورهوگو ( بینوایان) است . اما ماجرای فیلم هیچ ربطی به این کتاب که تاکنون فیلمهای زیادی برمبنای آن ساخته اند ندارد.

 ازاین فیلم در همان روزهای اول جشنواره کن ۲۰۱۹ بعنوان اولین بمب نام برده شد که خواب ازچشم همه پرانید و انرژی وشور بسیاری به این جشنواره دمید. اثری  داستانی، و مستند وار، پلیسی وحادثه جویانه، سیاسی با تعلیق بسیار که قلب محله های پرآشوب حومه پاریس را می شکافد.

اولین فیلم بلند لاج لی، فیلمساز تازه نفس فرانسوی که اگر چهره اش را ببینید فکر نمی کنید فرانسوی است، با مهارت حرفه ای و تاثیر گذاری خاصی ساخته شده است. وی قبلا فیلمهای کوتاهی از جمله «با صدای بلند» به شکل چریکی در همان محله های زندگی خود، حومه های عرب وافریقائی نشین پاریس، ساخته بود و سپس تجربیاتش روز به روز افزونی یافت. عنوان فیلمش، بینوایان، به‌ شدت احساس فرانسوی‌ها را تحریک می‌کند. نه بخاطر این‌که دل‌شان به حال آن‌ها بسوزد، بلکه چون کتاب «بینوایان» ویکتور هوگو افتخاراین کشور است و مایل بودند ببینند این ورسیون بینوایان چگونه توسط فیلمسازی که اصلیت پدرومادرش آفریقائی است به فیلم در آمده است. بودجه اندک، انرژی بسیار، تیزهوشی فوق‌العاده، تجربه قابل ستایش، همه و همه به کمک لاج لی آمده تا اثری درخشان خلق کند.

 نخستین سکانس فیلم از داخل واگن های پرازدحام مترو شروع می شود که انبوهی از جمعیت جوانان که پرچم‌های فرانسه را در دست دارند از درون مترو به خیابان شانزه‌ لیزه سرازیر می‌شوند. آن‌ها ازهمه جا و به‌ ویژه از حومه‌های پاریس با شور و هیجان و سروصدا آمده‌اند که پیروزی تیم فوتبال فرانسه  ۲۰۱۸ را جشن بگیرند. همگی از سیاه‌پوست و عرب و فرانسوی اصل، سرود ملی فرانسه را با شعف می‌خوانند و به شادی می پردازند. اما صحنه‌های بعد ابعاد دیگری از زندگی همین جوانان در حومه‌های پاریس را به‌ تصویر کشیده و چهره دیگری از آنها بدست می دهد که باعث حیرت تماشاگران می شود.

دوربین موشکافانه درون این محله‌ها و درگیری‌های آن‌ها بین خود و از سوی دیگر با پلیس را پیش رو می‌گذارد. در این‌جا هر دو گروه، حومه نشینان و پلیس ها جزو بدبختان و بینوایان ترسیم شده اند که در شرایط نامطلوب رودرروی هم قرارگرفته اند. سازنده فیلم بنظر می آید برای هردوگروه دل می سوزاند بدون اینکه طرفداری از جانب خاصی کرده باشد. داستان اصلی فیلم به ماجرای یک پلیس (استفان)  تازه منتقل‌شده به این ناحیه و همکاری‌اش با دو پلیس ضد شورش، به نام های کریس و گادا، درمنطقه می‌پردازد که کارشان برقراری نظم در منطقه است اما دیری نمی گذرد که  دروازه جهنم به روی او وهمکارانش باز می‌شود. این‌ پلیس‌ها برای برقراری نظم آمده اند. در این حومه تنش بین گروه‌های مختلف، سیاهپوست، و عرب های مسلمان که قوانین خود را وضع کرده اند، و دیگر اهالی که ساز خود را می زنند در جریان است و هر دارودسته برای خود مافیایی تشکیل داده‌اند که گاه پلیس جرأت نمی‌کند مداخله کند. در یکی از ساختمان‌های بزرگ و پرجمعیت، نوجوانی سیاه‌پوست از پنجره خود با یک پهباد برای تفریح از محله و وقایع آن فیلم می‌گیرد  و دوربینش به همه جا سرک می کشد تا روزی که بین پلیس و بچه‌های شرور محله،  یک درگیری شدید پیش می آید و پلیس  پسری را به قتل می‌رساند. از این صحنه با همان پهباد از بالا فیلم‌برداری شده و این فیلم، کار پلیس‌ها را سخت می‌کند. آن‌ها دنبال آن پهباد و فیلمبردارش می‌گردند تا مدرک جرم خود را در اختیار گرفته و از بین ببرند. از سوی دیگر یکی از بچه‌های شرور محله یک بچه‌شیر را از سیرک آنجا دزدیده و پنهان کرده و سرپرست سیرک  و گروه اش دنبال یافتن دزد بچه‌شیر هستند… لازم نیست همه داستان را تعریف کنیم. این اثر بسیار خوش‌ساخت و تأثیرگذار از دوربین به‌عنوان کاوش‌گری دقیق به وضعیت جامعه و بویژه حاشیه‌نشینان شهرها می‌پردازد که از نظر جامعه‌شناسی دارای ارزش است و از نظر سینمایی کاری بسیار در خور توجه.  بینوایان به‌حق جایزه ویژه داوران را گرفت، اما شایستگی بیش‌تری هم داشت و برخی برایش حتی نخل طلا پیش‌بینی می‌کردند.

این فیلم باتوجه به سوژه و فرم ساختاریش یاد آور «نفرت» ساخته ماتیو کاسویتس در۲۰۰۵ است که درجشنواره کن همان سالها بسیار درخشیده بود. سازنده فیلم بینوایان که بسیار تحت تاثیر وقایع سال  ۲۰۰۸ و درگیری های پلیس و حومه نشینان بود، دراین باره تحقیق کرده بود وحالا در سال ۲۰۱۸ تصمیم گرفت که مشکلات حومه ای خود را به تصویر بکشد.

۲ – کارگردان فیلم :

لاج لی در ۱۹۸۰ از پدرومادری اهل مالی، در حومه پاریس به دنیا آمد. او که عاشق ویدئو بود کارآموزی در این رشته دید و با سینماگران هم سن وسال خود در حومه آشنا شد و شروع به ساختن کلیپ هائی کرد. سپس به ساخت فیلم های کوتاه مستند روی آوردکه یکی از آنها «۳۵۶ روز در کلیشی» نام دارد. در سال ۲۰۰۵ که درگیری هائی بین پلیس و حومه نشینان پیش آمده بود وی با دوربین آماتور فیلمی مستند از آن ساخت. و به این کار ادامه داد. یکی از فیلمهایش در جشنواره کوتاه کلرمون فران در فرانسه جوایزی بدست آورد و سپس کاندید سزار شد. او درسال ۲۰۱۸ در حومه پاریس یک آتلیه  و مدرسه مجانی سینمائی به راه انداخت. در همین سال برمبنای فیلم کوتاهی به نام «بینوایان» که قبلا ساخته بود به آن فرم داستانی داد و با هنرپیشه های کم و بیش شناخته شده فرانسوی اولین فیلم بلند خود را با امکانات کم شروع کرد.

فیلم «بینوایان» قرار است از ۲۰ نوامبر در ۱۵۰ سینمای فرانسه به نمایش در آید . و فعلا جزو سه فیلمی است که کمیته مرکز ملی سینمای فرانسه انتخا ب کرده تا آن را به آکادمی اسکار ۲۰۲۰ معرفی کند.