سینماسینما، نوید جعفری
زمانی که فردوس کاویانی مهربان درگذشت، به رسمی که دارم تصمیم گرفتم همان شب فیلمی با بازی او را ببینیم و قرعه به نام اجارهنشینها افتاد.
آن شب تصور نمیکردم به فاصله کوتاهی مهرجویی بزرگ از میان ما برود، آنهم نه به واسطه کهولت سن یا همانند آتیلا پسیانی از سر بیماری؛
اینکه به قتل برسد و اینچنین بهتآور از جهان ما جدا شود در تصور هیچ کس نبود.
از زمان شنیدن خبر تا زمان نوشتن این یادداشت همچنان پذیرش این فاجعه برایم دشوار است.
سرنوشت چهره تلخش را به نسل متفاوت و پیشرو سینما سالهاست نشان داده بود.
کیارستمی ناباورانه در بیمارستان رفت؛ بیضایی ناچار به مهاجرت شد؛ تقوایی خانهنشین شد و اجازه کار پیدا نکرد؛ علی حاتمی زودتر از همه از این جهان رخت بربست و تنها کیمیایی و مهرجویی بودند که همچنان با هر فیلم جدیدی مشتاقان قدیمی را به میعادگاه سینما میآوردند.
نگاهی به مسیر آثار مهرجویی نشان از هوشمندی و توانایی او دارد که در بسیاری از فیلمسازان پس از او چنین مشاهده نمیشود.
مهرجویی اگر در نخستین تجربهاش الماس ۳۳ را ساخت که قرار بود فیلمی جیمز باندی در سینما باشد، به خوبی دریافت سینمای ایران در کوران آثار فیلمفارسی نیازمند رجوع به ادبیات همان سرزمین است.
آشنایی و دوستی او با زنده یاد غلامحسین ساعدی علاوه بر اینکه منجر به ساخت آثار شاخصی همانند گاو شد، حسن بزرگتری هم داشت و آن پدید آوردن نوع دیگری از فرم سینمایی متکی بر ادبیات و فلسفه و همچنین توجه به بخشهای فراموش شده جامعه بود.
ضمن اینکه با استفاده از بازیگران فعال در تئاتر کشور، نوع دیگری از بازیگری را بنا نهاد که به واسطه او در سینما رواج یافت و این مسیر ادامه پیدا کرد.
در ادامه مهرجویی با هر فیلمش پیوندی تازه میان ادبیات و سینما پدید آورد؛ پستچی، آقای هالو و دایره مینا که در زمان ساخت یکی از متفاوتترین آثار سینمای ایران از لحاظ فرم بود و فرصتی برای سنجیدن عیار بازیگری فروزان ستاره فیلمهای فارسی در کنار بازیگران دیگر که متاسفانه در تحولات ابتدای انقلاب چندان دیده نشد.
پیوند او با ادبیات تا جایی است که دقیقا نیمی از آثارش که اکثرا هم جزو آثار به یادماندنی اوست همگی بر اساس اقتباس ساخته و پرداخته شده است.
مهرجویی اما جسارت پرداختن به فضاهای متفاوت را داشت، نمونه بارزش اجارهنشینها است که همچنان پس از اینهمه سال یکی از مهمترین فیلمهای سینمای کمدی ایران است که پس از بارها دیدن همچنان تازگی دارد و در دلش نمادها و نشانههای بسیاری را جا گذاشته است.
اجارهنشینها اگر چه پر مخاطبترین کمدی آن سالها بود اما به دلایل مختلف بیمهری بسیاری دید و عمدا نادیده گرفته شد. مهرجویی پس از شیرک که در گیشه موفق نبود، مهمترین اثر سینمای روشنفکری ایران هامون را ساخت و کیست که واگویههای خسرو شکیبایی را از یاد برده باشد؟
هامون و دیالوگهایش در فقدان تلخ کارگردان بیشتر از قبل تلخ و تاثیرگذار است.
مهرجویی سینمای ایران را با هامون به دو بخش عمده تقسیم کرد.
مهرجویی پس از هامون گویی تمام آنچه باید را در وجود حمید هامون به مخاطب عرضه کرده است، به سراغ نیمه دیگر جامعه زنان رفت، پس از آن زنان را به قهرمان اصلی داستانهایش بدل کرد، بانو، لیلا، سارا، پری و…
هر کدام نام زنی را بر خود دارد که متفاوت میاندیشد و قصد دارد دست به کاری بزرگتر از باور عمومی پیرامونش بزند و در همه آن سالهایی که سینما سنت دست جمعی نسلی بود که سینما برایش چیزی فراتر از سرگرمی بود، مهرجویی یکی از اصلیترین دلایل حضور نسلهای مختلف در سینما بود.
پس از دو دوره مهم در فیلمسازی، مهرجویی با درخت گلابی گویی جهان تازهای را به مخاطب عرضه میکند. اگر هامون را شخصیترین واگویه مهرجویی بدانیم بیشک درخت گلابی با نگاهی به گذشته، فصل سوم آثار مهرجویی را آغاز میکند.
فصل سوم مهرجویی آثار متفاوتی را در خود جا داده است، بیهراس از قضاوت هر ایدهای را پروراند.
اگر سنتوری اجازه اکران پیدا نکرد و بصورت قاچاق در اختیار عموم قرار گرفت اما جزو آثار مورد توجه و ماندگار شد. اما مهرجویی با همه خون دلهایی که خورد خانهنشین نشد و مهمان مامان را روانه سینما کرد.
مسیری که با نارنجی پوش تا لامینور ادامه پیدا کرد و با تراژدی مولف پایان یافت.
در مورد کارنامه سینمایی مهرجویی بسیار نوشتهاند، از فیلمهایش بسیار گفتهاند که همچنان هم خواندنی و دیدنی است.
قتل داریوش مهرجویی و همسرش بیشتر شبیه یک کابوس تراژیک است، آنچنان بهتآور که گویی شاهد سکانسی از یک فیلم دلهره آور باشی و بعد به خودت میگویی حالا چه میشود؟
شاید بهترین پایان برای این یادداشت همان مونولوگ هامون باشد که میگوید:
خواب میبینم که در کنار دریا هستم و با عدهای آشنا و غریبه به سویی میروم. انسان از آن چیزی که بسیار دوست میدارد خود را جدا میسازد. در اوج خواستن نمیخواهد… دراوج تمنا نمیخواهد.
دوست میدارد اما در عین حال میخواهد که متنفر باشد. امیدوار است اما امیدوار است امیدوار نباشد.
همواره بیاد میآورد اما میخواهد که فراموش کند.
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- مرور آثار داریوش مهرجویی در مسکو
- بزرگداشت بیتا فرهی و یادبود داریوش مهرجویی در پاریس
- یادی از داریوش مهرجویی در بیستوپنجمین نشست ماهانهی «مستندهای ایرانشناسی»
- نمایش مستند «ساختن فیلم گاو» در پاریس
- صدور رای پرونده قتل داریوش مهرجویی و همسرش/ متهم ردیف اول به قصاص محکوم شد
- «تناقض»؛ روایتی از قتل داریوش مهرجویی و چند هنرمند دیگر
- ختم رسیدگی به پرونده قتل داریوش مهرجویی و وحیده محمدیفر
- گفتوگوی سینمایی نسلها/ نگاهی به مستند «موج نو»
- تعیین وقت در پرونده داریوش مهرجویی/ صدور رای غیابی برای تتلو
- آشنایی با دکتر سناریو با درآمد هفتهای ۳۰۰ هزار دلار
- صدور کیفرخواست متهمان پرونده قتل مهرجویی و همسرش
- ادای احترام جشنواره کرالا به مهرجویی و گلستان
- پرونده قتل داریوش مهرجویی به دادگاه مطبوعات رسید/ هیات منصفه «رکنا» را مجرم دانست
- ادامه تحقیقات درباره قتل داریوش مهرجویی/ کیفرخواست نیمه اول آذر صادر میشود
- تشویق طولانی مسعود کیمیایی در «بازنمایش قصه ترانههای ماندگار»/ کیمیایی از غم نبود مهرجویی گفت
پربازدیدترین ها
- تحلیل رسانههای فرانسوی از حضور فیلم رسولاف در بخش مسابقه کن/ یک انتخاب سیاسی
- محمد رسولاف با «دانه انجیر مقدس» به کن باز میگردد
- سینماسینما/ گفتوگو با کن لوچ درباره «بلوط پیر» و دیگر چیزها/ امید، فعالیتی سیاسی است
- فیلم ترنس مالیک به جشنواره کن نرسید/ لیلا حاتمی با مریم مجدلیه به ونیز میرود؟
- شمشیرها برق میزنند/ نگاهی به فیلم «شوگان»
آخرین ها
- محاکمه در خیابان/ نگاهی به تازهترین قسمت سریال «افعی تهران»
- جایزه بزرگ جشنواره کازابلانکای مراکش به «برندهها» رسید
- ۲ انیمیشن ایرانی به جشنواره معتبر انسی راه یافتند
- «رُخ» بهترین مستند جشنواره فیلم مسکو شد
- «آوای ابرها» به جشنواره کاریبتونز کلمبیا راه یافت
- ۳ جایزه جشنواره مسکو به «آه سرد» رسید
- خانواده قاتل از «بیبدن» شکایت میکنند؟
- فوت کارگردان فرانسوی برنده نخل طلا و سزار/ لوران کانته درگذشت
- نسخهی آزادیِ لانتیموس/ نگاهی به فیلم «بیچارگان»
- نکوداشت اکبر زنجانپور در نوزدهمین «شب کارگردان»
- حضور همراه اول در بزرگترین نمایشگاه فناوری ترکیه
- معرفی همراه اول بهعنوان کارفرمای برتر سلامتمحور
- «در سایه سرو» از جشنواره ایتالیایی جایزه گرفت
- فیلم ایرانی نامزد قدیمیترین جایزه سینمایی اروپا شد
- کیوسکهای دیجیتال نخستین اپراتور سلامت کشور رونمایی و نصب شد
- تحلیل رسانههای فرانسوی از حضور فیلم رسولاف در بخش مسابقه کن/ یک انتخاب سیاسی
- فیلمهای «رکوردزن» و زنگ خطر برای آینده این سینمای محترم!
- «هواخوری» روی صحنه میرود
- تمدید مهلت شرکت در جشنواره «خیمه شب بازی»
- سینماسینما/ گفتوگو با کن لوچ درباره «بلوط پیر» و دیگر چیزها/ امید، فعالیتی سیاسی است
- نسخه ویژه نابینایان «همسر» با صدای مسعود فروتن منتشر میشود
- نمایش «شیرین» کیارستمی در جادوی سینما بنیاد حریری
- آغاز ثبتنام دهمین دوره کارآموزی همراه اول
- تتلو در دادگاه: عذرخواهی میکنم
- مستانه مهاجر داور جشنواره الجزایر شد
- فیلم ترنس مالیک به جشنواره کن نرسید/ لیلا حاتمی با مریم مجدلیه به ونیز میرود؟
- «آقای قاضی» به شبکه دو میآید
- واکنشها به گفتگوی عضو هیئت مدیره نماوا/ شورای صیانت خانه سینمای ایران بررسی میکند
- محمد رسولاف با «دانه انجیر مقدس» به کن باز میگردد
- بستههای همراه اول ویژه حج ۱۴۰۳ اعلام شد