سینماسینما، محمد تقی‌زاده
مستند سونوگرافی ساخته «هایده مرادی» را باید یک مستند اجتماعی و زنانه نامید چرا که محور بسیاری از مشکلات مطرح‌شده به زنان متاهل مربوط می‌شود و فیلم مسیر طرح و حل این مشکلات است.
چالش زاد و ولد در سال‌های اخیر به یکی از بحران‌های مهم جامعه ایرانی بدل شده و بسیاری از کارشناسان پیش‌بینی کردند که در دهه‌های آینده جامعه ایران به دلیل نبود زاد و ولد کافی، کشوری پیر خواهد بود و چالش‌های جدی اقتصادی و اجتماعی متوجه آن خواهد شد. مساله مستند سونوگرافی اما اندکی متفاوت است و هایده مرادی در مقام سازنده فیلم به یک چالش محلی و بومی در کشور یعنی تمایل خانوادهها برای پسرزایی و برخورد نامطلوب با نوزادان دختر پرداخته است.
از این لحاظ مستند سونوگرافی، یک چالش بومی و محلی را در برخی استا‌نهای کشور( نه کل ایران) از قبیل اردبیل و کردستان را مطرح کرده و به همین دلیل است که تمام فیلم در اردبیل می‌گذرد و زبان فیلم به طور کامل ترکی است و مستند با زیرنویس ارائه شده است.
سونوگرافی داستان زنانی است که به دلایل مختلف می‌‌خواهند پسر به دنیا بیاورند: گروهی مشکلات خانوادگی و فشار همسر و خانواده همسر را دلیل این تصمیم عنوان میکنند و گروه دیگر محدودیت‌های اجتماعی و فرهنگی که در ایران وجود دارد را عامل این تصمیم خود خوانده‌اند. برخی از زنان فیلم نیز اینگونه نگاه کردند که پسران حامیان بهتری برای والدین خود هستند و دختر متعلق به دیگران است از این رو ترجیح‌شان این بوده که هر طور شده پسر به دنیا بیاورند.
مسیر پسرزا بودن یکی از پرداخت‌‌ها و مسیرهای جالب فیلم است: برخی از زنان به اطبای پزشکی مراجعه میکنند و با تقویت و مصرف برخی داروها، احتمال ۳۰ تا ۴۰ درصدی داشتن پسر را وعده می‌گیرند این در حالی است که در ابتدای فیلم مسیرهایی بررسی می‌شود که مادران حامله به سراغ دعانویس‌ها می‌روند تا از خلل چنین راه‌کارهایی فرزند خود را پسر کنند. گروهی از زنان نیز با تغییر رژیم غذایی از سوی برخی افراد به ظاهر مطلع سعی در رسیدن به جنسیت دلخواه فرزند خود دارد.
در مستند سونوگرافی علاوه بر رویکرد اجتماعی و فرهنگی، چالش‌های اقتصادی و جامعه شناختی این تصمیمات نیز مورد کنکاش و بررسی قرار می‌گیرد چنانچه با ناراحتی پزشکان و کارشناسانی مواجه هستیم که تمایل بی‌حد و حصر خانوادهها برای پسرزا بودن را مخالف خلقت خداوند و طبیعت خواندند و پیش‌بینی کردند با این روند، در سال‌های آتی با کمبود دختر روبه‌رو خواهیم بود و برای نمونه چین را مثال زدند که برای تعادل جمعیتی خود به واردات دختر روی آورده‌اند!
سونوگرافی به نوعی نمایش سنت‌ها و عقاید غلط برخی اقوام ایرانی است که برای نمونه در جریان بچه دار شدن و پسربودن آن نمود پیدا می‌کند. این سنت‌ها در بسیاری از طوایف و اقوام دیگر به گونه‌‌ها و شکل‌های مختلف ظهور و بروز پیدا می‌کند و در حالی‌که با پیشرفت علم و تکنولوژی و ارتباط با جامعه جهانی بسیاری از مشکلات در شهرهای بزرگ کشور حل شده، برخی چالش‌های فرهنگی عقیدتی در شهرهای کوچک‌تر وجود دارد که به شدت خانوادهها را تحت تاثیر قرار میدهد و همچنان حجم زیادی از مشکلات روزانه آنها به این عقاید سنتی و چالش‌های فکری مربوط می‌شود.
طرح اینگونه مسائلی که هر روزه زندگی مردم جامعه را تحت تاثیر قرار میدهد در قالب مستندهای اجتماعی مستقل و کم خرج، از تمهیدات جالبی است که در سال‌های اخیر به شدت باب شده و مسیر تازه و مطلوبی است که می‌تواند علاوه برآگاه‌سازی جامعه و اطلاع رسانی مشکلات، این گونه چالش‌ها را با برد رسانه‌ای و سرعت و فشار بیشتری به مسئولین و تصمیم سازان منتقل کند و انتظار و مطالبه عمومی برای حل آن را بالا خواهد برد.