سینماسینما، الهام نداف؛
ابراهیم حاتمی‌کیا پس از چند سال سکوت، این بار با اثری متفاوت و پرحاشیه به سینمای ایران بازگشته است. فیلم سینمایی «موسی کلیم‌الله» که یکی از پرهزینه‌ترین پروژه‌های تاریخ سینمای ایران محسوب می‌شود، در آستانه اکران و حضور در جشنواره فیلم فجر ۱۴۰۳ قرار دارد. این فیلم که به روایت زندگی حضرت موسی (ع) می‌پردازد، یکی از مهم‌ترین و جاه‌طلبانه‌ترین پروژه‌های حاتمی‌کیا به شمار می‌آید.از همان روزهای ابتدایی اعلام ساخت فیلم، «موسی کلیم‌الله» به یکی از جنجالی‌ترین پروژه‌های سینمای ایران تبدیل شد. از میزان بودجه و سرمایه‌گذاران گرفته تا انتخاب بازیگران و استفاده از جلوه‌های ویژه پیشرفته، این فیلم در طول سال‌های تولید خود همواره مورد توجه رسانه‌ها و مخاطبان بوده است.
پروژه «موسی کلیم‌الله» در ابتدا توسط مرحوم فرج‌الله سلحشور کلید خورد و قرار بود به صورت یک سریال تلویزیونی ساخته شود. او که سابقه ساخت سریال‌هایی مانند «یوسف پیامبر» را در کارنامه داشت، سال‌ها در تلاش بود تا اثری مشابه درباره حضرت موسی (ع) تولید کند. پس از درگذشت سلحشور در سال ۱۳۹۴، پروژه به جمال شورجه سپرده شد. شورجه نیز تلاش کرد تا ساخت سریال را ادامه دهد، اما به دلیل مشکلات جسمی و موانع مالی، این کار به نتیجه نرسید. در نهایت، پروژه به ابراهیم حاتمی‌کیا واگذار شد و او تصمیم گرفت به‌جای سریال، نسخه‌ای سینمایی از آن را بسازد که بتواند مقدمه‌ای برای ادامه این داستان در قالب یک سریال تلویزیونی باشد.
حاتمی‌کیا که پیش از این تجربه ساخت فیلم‌هایی مانند «بادیگارد» و «به وقت شام» را داشت، با بازنویسی فیلمنامه و ایجاد تغییراتی در ساختار آن، روند جدیدی به این پروژه داد. او بر این باور بود که روایت زندگی حضرت موسی (ع) نیاز به نگاهی سینمایی‌تر دارد و باید از کلیشه‌های مرسوم در آثار مذهبی تلویزیون فاصله گرفت. بنابراین، تولید فیلم از سال ۱۴۰۰ آغاز شد و به مدت سه سال ادامه داشت.
بودجه، سرمایه‌گذاری و حواشی یک پروژه پرهزینه
از همان زمانی که اعلام شد ابراهیم حاتمی‌کیا قرار است فیلمی تاریخی درباره زندگی حضرت موسی (ع) بسازد، حواشی و شایعات بسیاری پیرامون این پروژه شکل گرفت. بخشی از این حواشی به انتخاب بازیگران، بخشی به بودجه فیلم و بخشی نیز به تکنولوژی‌های مورد استفاده در تولید آن مربوط می‌شد. این مسائل باعث شدند که «موسی کلیم‌الله» حتی پیش از انتشار رسمی، به یکی از جنجالی‌ترین پروژه‌های سینمای ایران تبدیل شود.
یکی از اصلی‌ترین بحث‌ها درباره این فیلم، بودجه هنگفت آن بود. برخی منابع غیررسمی ادعا کردند که این فیلم یکی از پرهزینه‌ترین پروژه‌های تاریخ سینمای ایران است. هرچند تاکنون هیچ عدد رسمی درباره هزینه تولید این فیلم منتشر نشده، اما برخی رسانه‌ها تخمین‌هایی ارائه دادند که نشان می‌دهد «موسی کلیم‌الله» هزینه‌ای چندین برابر فیلم‌های معمول سینمای ایران داشته است. شایعاتی مبنی بر اینکه بودجه فیلم از سوی نهادهای خاصی تأمین شده نیز مطرح شد. برخی معتقد بودند که سازمان هنری-رسانه‌ای اوج تأمین مالی این فیلم را برعهده داشته، اما هیچ مقام رسمی از این سازمان یا تیم تولید فیلم این موضوع را تأیید نکرده است. همچنین برخی ادعا می‌کردند که پروژه به کمک منابع مالی دولتی ساخته شده، اما تاکنون سندی برای اثبات این ادعاها ارائه نشده است.
منتقدان معتقدند که صرف چنین بودجه‌ای برای یک پروژه دینی، آن هم در شرایطی که سینمای ایران با بحران اقتصادی مواجه است، می‌تواند محل بحث باشد. با این حال، حاتمی‌کیا در نشست خبری فیلم تأکید کرد که «ساخت فیلم‌های مذهبی نیاز به هزینه دارد و نباید از سرمایه‌گذاری در این حوزه هراس داشت.» او همچنین از رهبر انقلاب نقل قول کرد که ایشان بر ساخت فیلم‌های باکیفیت در حوزه پیامبران تأکید کرده‌اند.
انتخاب بازیگران؛ ستارگان در لباس شخصیت‌های تاریخی
یکی از نکات جالب توجه در این پروژه، انتخاب بازیگران آن بود. برخلاف انتظارات، حاتمی‌کیا از چهره‌های مطرح سینمای ایران برای ایفای نقش‌های اصلی استفاده نکرد و بیشتر سراغ بازیگرانی رفت که کمتر در پروژه‌های تاریخی دیده شده بودند.
در نقش حضرت موسی (ع) یک بازیگر جدید و کمتر شناخته‌شده ایفای نقش کرده است که به گفته حاتمی‌کیا، چهره او برای مخاطبان ناآشناست تا تأثیرگذاری نقش حفظ شود. اما در کنار او، مریلا زارعی در نقش یوکابد، مادر موسی (ع)، علیرضا کمالی در نقش عمران، پدر موسی (ع) و بهاره کیان‌افشار در نقش آسیه، همسر فرعون حضور دارند. بهنام تشکر نیز در نقش فرعون بازی کرده است.
در میان تمامی انتخاب‌ها، یکی از بحث‌برانگیزترین موارد، انتخاب بهنام تشکر در نقش فرعون بود. تشکر بیشتر با نقش‌های کمدی شناخته می‌شود و تاکنون در هیچ فیلم تاریخی و جدی به‌ویژه در این سطح، بازی نکرده است. بسیاری از کاربران فضای مجازی و حتی برخی منتقدان سینمایی، این انتخاب را «ریسک بزرگ» حاتمی‌کیا دانستند و تردیدهایی درباره توانایی او در اجرای چنین نقشی مطرح کردند. از طرفی، برخی معتقد بودند که حاتمی‌کیا در گذشته نیز بازیگرانی را در نقش‌های غیرمنتظره‌ای قرار داده و نتیجه موفقی کسب کرده است. بنابراین، باید منتظر ماند و دید که این انتخاب تا چه حد در خدمت فیلم خواهد بود.
فناوری و جلوه‌های ویژه؛ پیشرفتی جدید در سینمای ایران؟
یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های فیلم، استفاده از تکنولوژی تولید مجازی (Virtual Production) است. این تکنیک که برای اولین بار در ایران به کار گرفته شده، به فیلمسازان این امکان را می‌دهد که به‌جای استفاده از دکورهای عظیم، محیط‌های دیجیتالی خلق کنند. این فناوری پیش از این در آثاری مانند «ماندالوریان» (محصول دیزنی) استفاده شده بود و حالا برای اولین بار در یک فیلم ایرانی به کار گرفته شده است.
صحنه‌های عبور حضرت موسی (ع) از رود نیل و برخورد با فرعون، با استفاده از ترکیبی از جلوه‌های ویژه میدانی و CGI ساخته شده است. این صحنه‌ها یکی از سخت‌ترین بخش‌های تولید فیلم بود و تیمی از متخصصان جلوه‌های ویژه از ایران و خارج از کشور روی آن کار کردند. محمود رضوی، تهیه‌کننده فیلم، در این باره می‌گوید: حاتمی‌کیا در این پروژه، یک گام بزرگ به سمت سینمای مدرن برداشته و از فناوری‌هایی بهره برده که پیش از این، در سینمای ایران کمتر مورد استفاده قرار گرفته‌اند.
آیا «موسی کلیم‌الله» به موفقیت گیشه می‌رسد؟
با توجه به هزینه بالای تولید، بسیاری از تحلیلگران منتظر هستند تا ببینند آیا فیلم در گیشه موفق خواهد بود یا خیر. در سال‌های اخیر، مردم کمتر به سینما می‌روند و بسیاری از آثار بزرگ، حتی فیلم‌های تجاری، شکست مالی خورده‌اند. قیمت بالای بلیت و رواج پلتفرم‌های نمایش خانگی از دلایل کاهش فروش فیلم‌ها بوده است.
اما حاتمی‌کیا امیدوار است که «موسی کلیم‌الله» بتواند با روایت حماسی و جلوه‌های بصری جذاب، مردم را به سالن‌های سینما بکشاند. او در مصاحبه‌ای گفته بود: این فیلم ساخته شده تا روی پرده بزرگ دیده شود، نه روی موبایل.
در کنار تمام حواشی موجود پیرامون این فیلم، گمانه‌زنی‌هایی نیز درباره عدم نمایش فیلم در جشنواره فیلم فجر مطرح شده است. برخی معتقدند که حاتمی‌کیا تصمیم دارد فیلم را مستقیماً در سینماها اکران کند و به همین دلیل، ممکن است در جشنواره حضور نداشته باشد. برخی دیگر نیز حدس می‌زنند که به دلیل حجم بالای جلوه‌های ویژه و پیچیدگی‌های فنی، ممکن است فیلم تا زمان جشنواره آماده نمایش نشود. با این حال، تاکنون هیچ اعلام رسمی در این باره صورت نگرفته و همه چیز در حد گمانه‌زنی باقی مانده است.
در مجموع «موسی کلیم‌الله» یکی از پرحاشیه‌ترین فیلم‌های چند سال اخیر سینمای ایران محسوب می‌شود و باید دید که آیا این فیلم می‌تواند انتظارات را برآورده کند یا خیر