سینماسینما، محمدرضا بیاتی*

بعد از رد صلاحیتِ علی لاریجانی در انتخابات ریاست جمهوری او برای آن‌که خویشتنداری نشان دهد به کوه زد. آرام به نظر می‌رسید اما  -برخلاف هنر- در عالم سیاست هر کنشی نمادین است. پیام سیاسی کوه‌نوردیِ لاریجانی روشن بود؛ یکی از امین‌ترین دولتمردان ارشد، همسر دخترِ  ایدئولوگ انقلاب اسلامی (شهید مطهری)، صلاحیت‌اش اِحراز نشد! از آن روز به بعد بارها از شورای نگهبان تقاضا کرد که دلایل اِحراز نشدنِ صلاحیت‌اش را اعلام کنند اما پاسخ منفی شنید تا این‌که روز دوشنبه خودش، یا کسی که به آن دلایل دسترسی پیدا کرده، فهرست مواردی که باعث می‌شود صلاحیت کسی اِحراز نشود را منتشر کرده است. بروید دلایل را بخوانید. علی لاریجانی با بیانی دیپلماتیک، با پرهیز از واژه‌های سخت و دقیق، آن دلایل را سطح پایین توصیف کرده است. علی مطهری، در نامه‌ی دیگری -با فرض این‌که حتی اگر چنین دلایلی بتواند کسی را بی‌صلاحیت کند- شرح داده اساساً موارد مطرح شده صحت ندارد. سخنگوی شورای نگهبان، در واکنش به انتشار دلایل، اعلام کرده اگر خود لاریجانی این کار را انجام داده باشد قابل پیگیرد حقوقی است؛ هرچند بسیاری از حقوقدانان نظر متفاوتی دارند. در این ماجرا، در واقع، شورای محترم نگهبان باور دارد که قویاً بر اساس مستندات قانونی عمل کرده اما پس از امتناع از انتشار دلایل از این اتفاق ناخشنود است چون می‌داند در محضرِ وجدان و افکار عمومی به سختی می‌توان از چنین دلایلی قاطعانه دفاع کرد هرچند متکی به قانون باشد. 

با نامه‌ی سرگشاده منوچهر محمدی و انجمن تهیه‌کنندگان، سازمان سینمایی امروز در وضعیت مشابهی قرار گرفته است؛ با این تفاوت که شورای نگهبان دست‌کم به قانون استناد کرده اما تصمیم‌گیرندگانِ شورای پروانه‌ی نمایش با نقص آشکارِ قانون عملاً به خودسرانه‌بودنِ فرآیندهای تصمیم‌گیری اقرار و اصرار می‌کنند؛ راهبردی که پیامد آن چیزی جز افزایش تنش در جامعه‌ی سینمایی و بی‌اعتبارسازیِ نهادهای قانونی نیست.

در فضای سیاسی کشور برخی با علی لاریجانی همدل‌اند و برخی نیستند؛ ناهمدلان می‌گویند او هنگامی که دیگران با دلایل مشابه اِحراز صلاحیت نمی‌شدند معترض نبود بنابراین حالا هم نباید گلایه‌ای داشته باشد. جامعه‌ی سینما همگی باید در پاسخگو کردنِ سازمان سینمایی همپای هم باشند تا خودسری در ایجاد محدودیت فراقانونی برای سینما را به حاکمیت و گردن‌نهادن به قانون تبدیل کنند؛ در غیر این صورت، آسیاب به نوبت است. آن روز کسی با شما همدلی نخواهد کرد.

* فیلمنامه‌نویس و فیلمساز