سینماسینما، آریو همتی
فیلم «فروشنده» اصغر فرهادی بنا بر تقسیمبندی ساختاریک یعنی سینمای پیشاساختار، ساختارمند، پساساختارگرا و فراساختارگرا در نوع سینمای فراساختارگرا قرار میگیرد. و در مبحث سوژههای بیستگانه فرائیستی در نوع سنت سوژهگرایی و الگوی متعین پیشینی خانواده روایت میشود. قرار گرفتن خانواده در جایگاه سوژه کلیت اثر را شکل داده و در ذیل آن قرار گرفتن کاراکتر عماد با بازی شهاب حسینی، کاراکتر رعنا با بازی ترانه علیدوستی و کاراکتر پیرمرد متجاوز با بازی فرید سجادی حسینی را به عنوان مهمترین سوژههای اثر مشاهده میکنیم. به لحاظ تفاوتسازی تقابل عماد و رعنا، تقابل عماد و پیرمرد، تقابل رعنا و پیرمرد در کنار تقابلهای درونی کاراکتر عماد با خودش، و همچنین تقابلهای درونی کاراکتر رعنا با خودش، یکی از مهمترین درامهای تاریخ سینمای ایران را بر پرده جان میدهد. تحلیل درست و بینظیر درون برونی و برون درونی کاراکترها و تاثیر موقعیتها بر کنش و واکنشهای آنها، و البته همافزایی جهان تئاتر و جهان سینما و همافزایی جهان متنی با جهان بیرونی و جهان ذهنی، همچنین همافزایی جهان بازی و جهان واقعیت در مجموع اثری پتانسیلمند را برای ما به نمایش میگذارد که با تمام این تعاریف در کنار اجراهای کمنظیر ترانه علیدوستی و شهاب حسینی، مهمترین فیلم اصغر فرهادی را در تمام دوران فیلمسازی او شاهد هستیم.
نکته دیگر مبحث تاویلهای پنج گانه است. بنا بر این مقولهبندی از آرش آذرپیک میتوان «فروشنده» را در قیاس با فیلمهای سینمای ایران در نوع تاویل عمیق قرار داد. این فیلم برنده اسکار، توانسته آنقدر پتانسیلمندانه، درست و معنامند باشد که هر مخاطبی با هر سطح از دانش را به سمت خویش بکشد. معنا در لایه لایهی این فیلم جنس سومی، و در دل سکانسهای مختلف آن، نهفته و میتوان بنا بر رویکردها و مواجهههای علمی مختلف بخشهای مختلفی از داشتههای آن را به ظهور و بروز رسانید.
این فیلم در دسته فیلمهای اندیشه محور و البته متعلق به کارگردان ـ اینجا کارگردان مولف ـ قرار میگیرد.
این فیلم به آرامی آغاز میشود، و هر چه جلو میرویم گرمای آن زیاد و کشش آن بیشتر میشود و تا آخر به شکل عجیبی مخاطب را در خود غرق میکند. بخشش پیرمرد و عمل ناخواستهی او، توسط رعنا و عماد ، و عبور از این قضیه به نفع زیست تعالیگرای هر دو، و بازی آنها در پایان در صحنه تئاتر میتواند وجوهی از فراروی عاشقانه از چارچوبهای بسته را در خود داشته باشد.
فیلم به خوبی نقش نمایندهای برای تمدن ما را ایفا میکند و به درستی به عنوان نماینده ایران در اسکار ارسال شد.