سینماسینما، محمد تقی‌زاده
فیلمِ سفارشی و فیلمساز حکومتی از شاخص‌ترین برچسب‌هایی است که از سوی مخالفان، به فیلم بدون قرار قبلی و بهروز شعیبی زده شد. نکته قابل توجه درباره این رویکرد این است که اولا در همه دنیا سفارش‌دهنده و اتاق‌فکرهایی برای طراحی محتوا و حتی ساختار فیلم‌ها وجود دارد و برچسب سفارشی را دیگر به عنوان یک انگ یا وصله ناجور نمی‌توان به فیلم‌ها الصاق کرد. ثانیا اینکه صرف سفارش گرفتن یک پروژه نمی‌تواند شاخصه خوبی برای سنجش یک اثر هنری باشد و این کیفیت فیلم است که گویای سفارشی‌شدن و پروپاگاندا بودن فیلم است.
بدون قرار قبلی به اندازه و بدون زیاده‌گویی در مسیری درست قصه می‌گوید و شخصیت اصلی نیز تدریجی و براساس یک فرآیند منطقی و باورپذیر تحول می‌یابد. در این مسیر برخی آدام و رسوب آئینی و ملی نیز تبلیغ می‌شود اما نکته مهم این است که این تبلیغات محتوایی فیلم در قالب درام حل شده و از ساختار فیلم بیرون نمی‌زند. برای نمونه حضور در مرقد امام رضا(ع)، جنبه شعاری و کلیشه‌ای پیدا نکرده و فیلمساز تنها از ظرفیت‌های معنوی و عرفانی این جغرافیا برای پیشبرد قصه و تحول تدریجی شخصیت‌اش استفاده می‌کند. این اتفاق در فیلم‌های فرنگی می‌توانست در مکانی همچون کلیسا اتفاق بیفتد و در فیلم شعیبی با توجه به اعتقادات مذهبی و آشنایی مخاطبین با حرم و جغرافیای مرقد امام‌رضا(ع)، برخی رویدادها در آن مکان رخ می‌دهد. بحث کودک اوتیسمی که بهانه دیگر مخالفان فیلم برای سفارشی بودن فیلم است نیز تا حد زیادی قابل توضیح و توجیه است: کاراکتر کودک اوتیسمی در قالب درام فیلم بدون قرار قبلی حل شده و شخصیت‌پردازی این کودک در داستان فیلم به خوبی تعریف و تبیین می‌شود و برخلاف فیلم‌های مشابه که تنها برای حمایت از کودکان سرطانی یا خاص، مقاطع کوتاهی از فیلم (بدون هیچ خط و ربطی به کلیت قصه) به آنها اختصاص می‌یابد، در بدون قرار قبلی شاهد شخصیت‌پردازی یک کودک اوتیسمی در دل درام هستیم. لحظه دویدن کودک در محوطه حرم، گویی برای برخی از مخاطبان تداعی‌گر شفایافتن به جهت حضور در حرم امام رضا(ع) است و از این جهت فیلم را مورد نقد و نکوهش قرار دادند، این در حالی است که در چند سکانس قبل‌تر شخصیت نقش الهام‌کردا جمله مهمی به پگاه‌آهنگرانی می‌گوید که وقتی مادر و پدر حالشان خوب باشد، حال بچه‌ها نیز خوب است؛ این سکانس دویدن کودک در حرم دقیقا به حال خوب مادر مربوط می‌شود و فرضیه شفایافتن وی، فرضیه درستی به نظر نمی‌رسد.
در فیلم بدون قرار قبلی، ایران و ایرانی‌بودن هویت‌مند تصویر شده‌اند و فیلمساز توانسته در دل درامی دقیق و پرکشش، مناسبات مختلف فرهنگی، مذهبی و فردی و اجتماعی طیف‌‌های مختلف مردم ایران را به نمایش درآورد و نکته مهم در این پرداخت نیز رعایت اندازه و عدم اجرایی اغراق‌آمیز و کلیشه‌ای از موقعیت‌ها و افراد است. وجه تمایز بدون قرار قبلی با آثار مشابه این چنینی با درونمایه‌های ایرانی و مذهبی، در رعایت اندازه و پرهیز از کلیشه و اغراق سازندگان است چراکه به نظر می‌رسد قصه و شخصیت‌ها و باورپذیری آنها اولویت نخست سازندگان در طراحی و تولید فیلم بوده است.
در مقابل، صفاتی چون کلیشه‌ای، سفارشی، قابل‌پیش‌بینی و غیرسمپاتیک که به فیلم بدون قرار قبلی از سوی منتقدان نسبت داده می شود، فیلم در درجه اول قصه‌گو است و در درجه دوم به دنبال ترسیم یک شخصیت باورپذیر است که در طول یک سفر اودیسه‌وار دچار تحول و دگرگونی می‌شود و فیلمساز تلاش خود را کرده که بدون هیچ ادعا، زیاده‌گویی و خودنمای و اغراق فیلم‌های ایدئولوژیک داستان اصلی و پیرنگ‌های مرتبط آن را به تصویر درآورد.